3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y System Genedlaethol ar gyfer Categoreiddio Ysgolion? OAQ(5)0044(EDU)

Diolch yn fawr, Adam. Wedi’i ddatblygu gan y system ar gyfer y system, mae categoreiddio’n rhoi darlun o ba mor dda y mae ysgolion yn ei wneud a lefel y cymorth sydd ei angen arnynt i wneud hyd yn oed yn well. Yn bwysig, mae’r system hefyd yn nodi’r ysgolion sydd â’r gallu i gefnogi ysgolion eraill, gan weithredu fel sbardun ar gyfer cydweithio a rhannu arbenigedd a rhagoriaeth.

Diolchaf i’r Ysgrifennydd am ei hateb. Rydym ni wedi gohebu ar y mater yma dros yr haf, felly fe fydd hi’n ymwybodol fy mod i wedi cwrdd â phrifathro mewn ysgol gynradd leol a oedd wedi mynegi pryderon i mi ynglŷn â’r posibilrwydd i ysgolion gyflwyno’r data mewn ffordd gamarweiniol er mwyn gwella eu categoreiddiad. Yn ei hateb i mi, roedd y Gweinidog wedi dweud nad oedd ei swyddogion yn ymwybodol o unrhyw bryderon helaeth. Ond, ers hynny, mae athrawon yn lleol wedi cysylltu â phapur newydd i ddweud eu bod nhw wedi cael eu rhoi o dan bwysau i drin y data yn y fath fodd. Felly, a allaf i ofyn i’r Ysgrifennydd Cabinet ddweud a ydy’r posibilrwydd yna’n bodoli i fanipiwleiddio’r data yn y ffordd sy’n cael ei awgrymu? Os yw e, a allwn ni gael ymchwiliad annibynnol i weld pa mor helaeth mae hyn ac, wrth gwrs, yn bwysicaf oll, a allwn ni newid y system er mwyn osgoi sefyllfa lle mae athrawon a phrifathrawon yn cael eu rhoi o dan bwysau i drin y data yn y ffordd yma?

Diolch yn fawr, Adam. Rwy’n credu mai’r peth cyntaf i’w ddweud yw ei bod yn bwysig cofio nad yw’r system categoreiddio ysgolion yn system sy’n seiliedig ar ddata yn unig. Mae yna ffactorau gwahanol yn ogystal â data sy’n rhan o’r broses o gategoreiddio ysgol. Pe bai yna unrhyw dystiolaeth fod pobl yn gweithredu yn y fath fodd, byddai’n anonest a byddai’n amhroffesiynol. Os oes gan athrawon dystiolaeth o hynny, hoffwn ei gweld, a byddwn yn ei thrin yn ddifrifol iawn. Rwyf bob amser yn agored i edrych ar ffyrdd y gallwn berffeithio’r fethodoleg sydd ynghlwm wrth y cod trefniadaeth ysgolion. Os oes gan yr Aelod, neu unrhyw Aelod yn wir, syniad ynglŷn â sut y gallwn wneud methodoleg y cod trefniadaeth ysgolion yn fwy cadarn, rwyf bob amser yn barod i edrych ar hynny ac ni fyddwn yn ofni ei diwygio neu ei newid.

O ran asesiadau athrawon, fe wyddom fod angen gwella ansawdd asesiadau athrawon. Mae Estyn yn dweud wrthym ei fod yn gwella, yn enwedig pan fo gennym ddilysiad grŵp ac athrawon eraill yn edrych ar sut y mae athrawon o ysgolion eraill wedi ffurfio’u barn a gwerthusiad ar waith plentyn unigol. Ond mae’r cynnig yn un dilys i’r Aelod: os ydych yn teimlo bod gennych syniadau ynglŷn â sut y gallwn wneud y cod trefniadaeth ysgolion yn fwy cadarn, rwy’n barod i edrych ar hynny ac nid oes arnaf ofn ei newid.

Ysgrifennydd y Cabinet, yn natganiad ysgrifenedig eich rhagflaenydd ar 28 Ionawr eleni, dywedodd Huw Lewis nad oedd y system yn ymwneud â labelu neu greu tablau cynghrair moel. Dywedodd hefyd y byddai unrhyw ysgol sy’n perfformio islaw’r perfformiad y cytunwyd arno o ran prydau ysgol am ddim yn cael dyfarniad melyn ar y gorau. Gallaf weld y rhesymeg sy’n sail i hyn, yn enwedig mewn ardaloedd gyda nifer fawr yn cael prydau ysgol am ddim, ond mae’n golygu bod rhai ysgolion sy’n perfformio’n dda iawn mewn ardaloedd eraill yn cael dyfarniad is. A yw hon yn dal i fod yn rheol absoliwt? A ydych yn cadw’r model hwn o dan arolwg? Sut rydych yn sicrhau’r cydbwysedd anodd iawn rhwng labelu, sy’n rhan angenrheidiol o hyn gyda’r cynllun lliw, a gwneud yn siŵr fod ysgolion yn cael eu trin yn deg?

Diolch i chi, Nick. Fel y dywedais wrth Adam Price, os yw’r Aelod—. Neu’n wir, mae’r cynnig wedi ei wneud i’r proffesiwn addysgu: os oes ganddynt syniadau ynglŷn â sut y gallwn wneud y system categoreiddio ysgolion yn fwy cadarn, er enghraifft ym maes gwerth ychwanegol, a sut y gallwn gynnwys hynny yn y system, yna rwy’n hapus i edrych arno ac fel y dywedais, ni fydd arnaf ofn ei newid. Rwy’n credu bod edrych ac enwi lefel y cymorth sydd ei angen ar ysgol unigol yn offeryn atebolrwydd pwysig. Ni roddaf unrhyw esgus; hyd yn oed lle y mae nifer fach o blant yn cael prydau ysgol am ddim mewn ysgol, mae angen i’r ysgol honno gyflawni ar gyfer ei holl ddisgyblion. Byddaf yn ddidrugaredd yn fy ffocws ar sicrhau bod ein plant tlotaf yn cael y cyfleoedd addysgol gorau, hyd yn oed os yw hynny’n golygu nad oes mwy nag un neu ddau ohonynt mewn ysgol benodol. Mae eu cyfleoedd bywyd yr un mor bwysig â rhai unrhyw un arall.