Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi’i gyflwyno yn Gymraeg.

Rwyf wedi derbyn cwestiwn brys o dan Reol Sefydlog 12.66, ac rwy’n galw ar Dawn Bowden i ofyn y cwestiwn brys. Dawn Bowden.

Beth yw ymateb Llywodraeth Cymru i’r cyhoeddiad bod 350 o swyddi mewn perygl oherwydd penderfyniad Grŵp 2 Sisters Food i symud ei holl wasanaethau manwerthu o Ferthyr Tudful i Gernyw? (EAQ(5)0065(EI)

Roedd y penderfyniad ddoe yn hynod o siomedig, ac mae ein meddyliau yn amlwg gyda’r gweithwyr yno a’u teuluoedd. Byddwn yn gweithio gyda’r cyfarwyddwyr a’r rheolwyr yn y lladd-dy, gyda golwg ar allu lleihau effaith y penderfyniad ar y safle ac unrhyw swyddi a gollir yn sgil hynny. Cynhelir trafodaethau pellach gyda chyfarwyddwyr y grŵp ehangach er mwyn nodi cyfleoedd a allai liniaru’r effeithiau gwaethaf, os daw’r cyfnod ymgynghori i ben gyda swyddi’n cael eu colli.

Diolch i chi am eich ymateb, Ysgrifennydd y Cabinet, oherwydd yn sicr, roedd yn syndod mawr clywed y cyhoeddiad hwn brynhawn ddoe, a gwyddom ein bod bellach yn dechrau ar broses ymgynghori statudol 45 diwrnod o hyd. Yn gynharach yr wythnos hon roeddwn mewn cynhadledd, yn siarad yn Sefydliad Bevan, ar y cyflog byw, ac roeddwn yn sôn am arwyddion o gynnydd yn yr economi ym Merthyr—rydym wedi cael llawer o swyddi newydd yn dod i mewn i’r ardal—felly roedd hon yn ergyd wirioneddol i’r ardal, fel rydych eisoes wedi nodi. Os eir ymlaen â’r argymhellion hynny, bron nad oes raid dweud ein bod yn sôn am 350 o weithwyr a’u teuluoedd a fydd yn cael eu heffeithio, yn ogystal â’r effaith ar yr economi leol, a hyn oll yn y cyfnod cyn y Nadolig.

Rwy’n falch fod y cwmni wedi cytuno i gyfarfod â mi ac â Gerald Jones, yr AS, a gyda chi a’r Prif Weinidog, rwy’n credu, i edrych ar y sail dros eu hargymhellion a’r awgrym y byddant yn symud eu gwaith manwerthu cyfan i’r safle yng Nghernyw, sydd, o’r hyn rwy’n ei wybod ar hyn o bryd, i’w weld braidd yn afresymegol pan fo’r safle dosbarthu neu’r ganolfan ddosbarthu ar gyfer y ffatri gig ym Merthyr yn Avonmouth mewn gwirionedd. Os eir â’r safle pacio i Gernyw, yna nid yw’n ymddangos yn rhesymegol iawn fod gennych ladd-dy ym Merthyr, y gwaith pacio cig yng Nghernyw a’i fod yn cael ei gludo’n ôl i ganolfan ddosbarthu yn Avonmouth. Felly, rwy’n gobeithio y bydd pob un o’r pethau hyn yn cael eu hystyried pan fyddwn yn trafod hyn. Felly, a gaf fi ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet fy sicrhau y bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth a all i gefnogi’r bobl a allai gael eu heffeithio gan y cynigion hyn?

Gallaf, fe allaf ac fe wnaf, wrth gwrs, gyfarfod â’r cwmni, ynghyd â Dawn Bowden a’r Prif Weinidog, a byddaf hefyd yn cysylltu’n agos gyda fy nghyd-Aelod Ysgrifennydd y Cabinet dros yr amgylchedd ac adnoddau naturiol mewn ymgais i sicrhau bod ein hymateb yn digwydd ar draws sawl adran.

Rwy’n credu bod y cyhoeddiad yn rhoi cryn dipyn o achos pryder i’r staff sy’n gweithio yng ngwaith pecynnu manwerthol y cwmni ar safle Merthyr Tudful. Rhoddwyd sicrwydd i ni fod y 700 o swyddi eraill yn ddiogel. Fodd bynnag, byddwn yn gweithio gyda phartneriaid allweddol i sicrhau ymateb cydgysylltiedig i unrhyw swyddi a gollir ar ôl i’r cyfnod ymgynghori 45 diwrnod ddod i ben.

Rwy’n meddwl bod angen i ni ddeall hefyd beth yw’r rhesymeg sy’n sail i benderfyniad y cwmni am yr union resymau y mae’r Aelod wedi’u hamlinellu, yn enwedig o ystyried bod y cwmni wedi cytuno i amodau cymorth gyda Llywodraeth Cymru a oedd yn golygu y byddai swyddi’n ddiogel ar y safle hwnnw hyd at 2021.

Hoffwn innau hefyd ymestyn fy nghydymdeimladau i’r gweithwyr a’u teuluoedd sydd wedi’u heffeithio gan y datganiad yma. Mae hyn yn ergyd i’r gymuned—cymuned sydd eisoes yn wynebu digon o sialensiau economaidd a chymdeithasol.

Rwy’n derbyn eu bod yn ddyddiau cynnar, ond a ydyw’n glir eto pam bod y cwmni wedi penderfynu ail-leoli’r swyddi yma yng Nghernyw? Rwy’n derbyn beth mae’r Ysgrifennydd newydd ei ddweud, ond gan fod yna eisoes wedi bod buddsoddiad gan y Llywodraeth ar sail addewid ar gyfer swyddi, sut all fod yn sicr na fydd gweddill y swyddi yn dilyn ail-leoliad i Gernyw neu safle arall?

Beth yw’r strategaeth benodol nawr ar gyfer y Llywodraeth ar gyfer y cyfnod ymgynghori sydd wedi cychwyn? A oes gobaith, yn nhyb yr Ysgrifennydd, fod yna modd i ymyrryd er mwyn achub rhai, os nad pob un, o’r swyddi sydd o dan fygythiad? Fel rwyf yn ei ddweud, mae yna fuddsoddiad wedi bod yn y gorffennol, a oes efallai ystyriaeth yn cael ei rhoi ar gyfer buddsoddiad pellach? A yw hwnnw’n opsiwn er mwyn ceisio arbed ac achub y swyddi?

Ddoe, cawsom ni ddatganiad ynglŷn â grŵp gorchwyl y Cymoedd—y ‘Valleys taskforce’. A oes rôl gan y grŵp yma mewn sefyllfa fel hon? A oes gohebiaeth wedi bod rhwng yr Ysgrifennydd a’r grŵp yma i weld a oes rôl ehangach yn y sefyllfa yma ym Merthyr?

Yn olaf, a ydy’r Ysgrifennydd yn meddwl bod y datganiad yma yn adlewyrchu problem ehangach yn y sector prosesu cig? Mae rhai undebau wedi codi’r cwestiwn eisoes. A ydy’r Llywodraeth, felly, yn ystyried asesiad risg ehangach ar gyfer y sector yn genedlaethol er mwyn inni allu ymateb cyn i ddatganiadau o’r fath ddigwydd yn y dyfodol?

Ie, a gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiwn, ac unwaith eto, a gaf fi rannu ei bryderon ynghylch y gweithwyr yr effeithir arnynt o ran y rhesymau a roddwyd gan y cwmni a’r sail resymegol y clywsom amdani? Mae’r sector cig coch yn y DU, wrth gwrs, yn wynebu heriau sylweddol, ac mae’r cwmni’n credu nad yw ei safle ym Merthyr yn gynaliadwy bellach. Rydym yn awyddus i wybod pam, a pham y gwnaed y penderfyniad i adleoli’r swyddi hynny i Gernyw. O ran yr amodau a roddwyd ar y cymorth hael iawn a roesom i’r cwmni, nid yn unig i feddiannu’r safle hwnnw, ond safleoedd ar Ynys Môn ac yn Sir y Fflint hefyd, roedd yna amod o ddim llai na 1,000 o swyddi am wyth mlynedd. Os collir y 350 o swyddi hyn, byddai 700 o swyddi yn parhau i fod yno. Fodd bynnag, byddai angen addasu’r cymorth a rown i’r cwmni, ac felly byddai potensial i adennill y cymorth hwnnw. Rwyf wedi cael sicrwydd heddiw nad oes unrhyw oblygiadau i swyddi mewn safleoedd eraill ar Ynys Môn neu yn Sir y Fflint, a bod y 700 o swyddi eraill ar safle Merthyr yn ddiogel. Fodd bynnag, rwyf wedi gofyn i fy swyddogion gadw mewn cysylltiad agos â’r cwmni yn ystod y cyfnod ymgynghori gyda golwg ar allu cynorthwyo i sicrhau’r canlyniad gorau posibl i’r holl bobl hynny a allai gael eu heffeithio gan y penderfyniad hwn.

Rwy’n datgan diddordeb gan fy mod yn cyflenwi cynnyrch i’r ffatri, ond mae hyn yn newyddion trychinebus a dweud y lleiaf. Y cwmni sy’n rhedeg y safle hwnnw ar hyn o bryd yw’r trydydd perchennog mewn 17 mlynedd. Felly, mae hynny’n rhoi syniad i ni o faint o gwmnïau sydd wedi bod drwy’r broses o ad-drefnu’r safle hwn. Holl bwynt y safle hwnnw oedd ei fod yn safle integredig, yn yr ystyr eich bod yn troi’r cynnyrch yn gynnyrch sy’n barod ar gyfer y silffoedd, yn barod ar gyfer y defnyddiwr, a byddwn yn awgrymu ei bod yn hanfodol fod yr integreiddio hwnnw’n parhau, ond mae gan y cwmni, yn amlwg, y gallu masnachol i ddewis ble y maent yn cyflawni’r gwaith hwnnw. Mae’n hanfodol, Weinidog, eich bod yn cael sicrwydd nad yw gweddill y safle yn y fantol. Pe bai’r safle hwnnw’n diflannu, byddai’r goblygiadau i’r diwydiant da byw yng Nghymru yn wirioneddol ddinistriol. Byddwn yn ei ystyried ar yr un lefel—ac nid wyf am or-ddweud—â Phort Talbot yn cau, o ran y goblygiadau i’r gymuned leol, ond hefyd y goblygiadau i’r gymuned amaethyddol ehangach. Byddai’r effaith ganlyniadol yn enfawr yn enwedig ar adran wartheg y diwydiant da byw yng Nghymru. Clywais eich bod yn mynd i gyfarfod â’r cwmni, ond byddwn yn eich annog i fynd i’r ffatri, Weinidog, gyda’r Prif Weinidog—a oedd yn Weinidog materion gwledig, rwy’n credu, ar yr adeg pan agorodd y ffatri—a gweld natur integredig y broses yno â’ch llygaid eich hun mewn gwirionedd, a chael sicrwydd gan Grŵp Bwyd y 2 Sisters fod y swyddi eraill ar y safle hwnnw’n ddiogel, nid yn unig am y chwe mis nesaf, ond y byddant yno yn y tymor hir. Os oes unrhyw ffordd y gall Llywodraeth Cymru gamu i mewn a diogelu natur integredig y safle hwnnw drwy gadw’r 350 o swyddi sydd dan fygythiad, rwy’n eich annog i wneud popeth yn eich gallu—popeth—gan fod y goblygiadau ehangach i’r economi yn enfawr.

Ie, a gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiwn? Am y rhesymau a amlinellwyd ganddo, mae’n hanfodol fod fy adran yn gweithio gydag adran fy nghyd-Aelod i nodi unrhyw gyfle i gadw cyfleuster sy’n gwbl integredig ac sy’n bwysig iawn, nid yn unig i’r sector amaethyddol, ond i economi Merthyr Tudful hefyd. Rwyf eisoes wedi gofyn am sicrwydd, ac wedi’i gael, fod y 700 o swyddi hynny—y 700 o swyddi ychwanegol ar y safle—yn ddiogel, ond byddaf yn ceisio sicrwydd ynglŷn â hyfywedd hirdymor y safle os na allwn ei gadw fel cyfleuster integredig. Ond byddwn yn dal i ddymuno cefnogi’r broses o gynnal dros 1,000 o swyddi ar y safle. Yn ystod y cyfnod ymgynghori 45 diwrnod, dywedais wrth swyddogion am wneud popeth yn eu gallu i roi’r gobaith gorau posibl o gyflogaeth barhaus gyda’r cwmni i’r 350 o bobl ar y safle a allai gael eu heffeithio gan y penderfyniad.

Ac yn olaf, Simon Thomas.

Diolch, Lywydd, a diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet am ei ddatganiad. Yn ogystal â’r ergyd drom i bobl leol ym Merthyr Tudful a’r cyffiniau, wrth gwrs, fel sydd newydd gael ei grybwyll, mae hon yn ergyd i’r gadwyn fwyd yn gyffredinol yng Nghymru. Fe glywsom ni yn y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig y bore yma gan eich cyd-Weinidog, Lesley Griffiths, am y twf sydd wedi bod yn y diwydiant bwyd yng Nghymru dros y ddwy neu dair blynedd diwethaf. Mae’n un o’r diwydiannau sydd yn ffynnu, ac wrth golli’r swyddi yma, nid ydym ni yn unig yn colli’r gallu i brosesu bwyd ar ôl iddo gael ei lladd yn y lladd-dy, ond rydym ni hefyd yn colli sgiliau, rydym ni’n colli buddsoddiad ac rydym ni’n colli cyfle, wrth gwrs, i adeiladau busnesau eraill o gwmpas y prosesu sy’n digwydd ar y safle. Felly, mae’n hynod o bwysig, rydw i’n meddwl, fod y Llywodraeth yn gwneud pob ymdrech i wyrdroi’r penderfyniad fel y mae ar hyn o bryd gan y cwmni, gan fod cadw swyddi yma yng Nghymru nid yn unig yn bwysig i Ferthyr Tudful, ond yn bwysig i’r gadwyn fwyd yn gyffredinol yng Nghymru.

Un cwestiwn olaf penodol iddo fe: a all e wirio i ni heddiw nad oes yna unrhyw arian cyhoeddus arall yn cael ei ddefnyddio yng Nghernyw i ddenu’r swyddi yma o Gymru? Rydw i eisiau gwneud yn siŵr nad yw Cernyw, sydd yn ardal cymorth Ewropeaidd—yr un peth â Merthyr Tudful, wrth gwrs—yn defnyddio arian Ewropeaidd i ddenu swyddi o un rhanbarth sy’n denu cefnogaeth ariannol i ranbarth arall.

Hoffwn ddiolch i Simon Thomas am ei gwestiwn, a dweud ein bod yn ceisio canfod pa un a oes unrhyw arian cyhoeddus yn cael ei ddefnyddio i ddenu’r swyddi hynny o Gymru, yn bennaf gan fod arian cyhoeddus eisoes yn cael ei ddefnyddio i ddiogelu’r swyddi hynny yma yng Nghymru. Cyn gynted ag y bydd gennyf unrhyw wybodaeth mewn perthynas â’r defnydd o arian cyhoeddus i ddenu’r swyddi o Gymru, byddaf yn ei rhannu gyda’r Aelodau wrth gwrs.

Ond mae’r Aelod hefyd yn gwbl gywir yn dweud bod y sector bwyd yn sector sy’n tyfu yng Nghymru. Mae’n rhywbeth y gallwn fod yn hynod o falch ohono, a gwn drwy fy ngwaith ei fod yn un o’r rhannau pwysicaf o bortffolio allforio Cymru, nid yn unig drwy gefnogi gweithgarwch economaidd gwerthfawr, ond hefyd o ran sicrhau bod gan Gymru frand o ansawdd dramor y gall fod yn falch iawn ohono.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.