7. Pryd y gwnaeth y Prif Weinidog ei alwad gyntaf am ddileu tollau ar bontydd Hafren? OAQ(5)0282(FM)

Roedd yn ein maniffesto ym mis Mai. Byddaf yn anfon copi ato os yw'n dymuno.

Rwyf wedi darllen y maniffesto—

Roeddwn i'n meddwl efallai ei fod wedi. [Chwerthin.]

Fy nyfyniad blaenorol oedd:

Ni fyddem yn gallu diddymu'r tollau, gadewch i ni fod yn gwbl onest am hynny. Ond, wrth gwrs, gallai unrhyw arian a godir gael ei neilltuo i’r M4.

Ond roedd hynny yn 2012, ac rwy’n cymeradwyo’r Prif Weinidog ar y safbwynt y mae’n ei fabwysiadu nawr. Rwyf wedi codi gydag ef y mater bod pwerau Llywodraeth y DU ei hun i godi tollau o dan Ddeddf Pontydd Hafren 1992 yn dod i ben ar ôl codi swm penodol o arian, a amcangyfrifwyd i fod yn £88 miliwn yn ddiweddar. Ac, ar hanner toll, ni fyddai’r pwerau hynny yn mynd ag ef y tu hwnt i 2019. A wnaiff y Prif Weinidog ymrwymo i fanteisio ar bwerau ei Lywodraeth ef a’r Cynulliad hwn i'r graddau mwyaf posibl i atal codi tollau ar ôl hynny?

Gwnaf. Dylwn fod wedi gwybod y byddech chi wedi darllen y maniffesto, wrth gwrs, ond, gwnaf, mi wnaf yr ymrwymiad hwnnw. Ailadroddaf yr hyn a ddywedais wrtho yn y pwyllgor ddydd Gwener, bod hynny'n rhywbeth y mae angen ei archwilio’n ofalus.

Mewn cyfarfod diweddar o’r Pwyllgor Materion Cymreig, dywedodd Gweinidog trafnidiaeth Llywodraeth y DU, Andrew Jones, na fyddai incwm o'r tollau ar bontydd Hafren yn cael ei ddefnyddio fel ymarfer gwneud elw ar ôl eu dychwelyd i berchnogaeth gyhoeddus. O ystyried bod y pontydd yn cynhyrchu mwy na £90 miliwn y flwyddyn mewn refeniw, ond yn costio dim ond £14 miliwn i’w cynnal, a wnaiff y Prif Weinidog ymuno â mi i groesawu’r arwydd hwn o doriad sylweddol i dollau yn y dyfodol agos yng Nghymru?

Wel, byddai'n well gen i pe byddem ni’n rheoli’r tollau ein hunain—yng Nghymru maen nhw, wedi'r cyfan. Byddai hwnnw'n gam sylweddol ymlaen. Rwy'n meddwl mai’r broblem yw fy mod i wedi gweld cymaint o wahanol ffigurau ar gyfer cynnal a chadw’r ddwy bont. Maen nhw’n amrywio o £20 miliwn a mwy i dros £100 miliwn, yr wyf wedi ei weld hefyd. Rwy'n meddwl mai’r broblem yw beth yw cyflwr y bont wreiddiol. Felly, rwy’n credu ei bod yn hynod bwysig y ceir arolwg priodol o’r ddwy bont, fel bod dealltwriaeth o’r rhwymedigaethau sy'n gysylltiedig â’r pontydd hynny, a hefyd faint yw’r costau cynnal a chadw yn debygol o fod yn y dyfodol. Yna, bydd gennym ni well syniad o'r arian y mae angen dod o hyd iddo er mwyn gallu diddymu’r tollau.

Brif Weinidog, yr wythnos diwethaf, cafodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith gyfarfod gydag Ysgrifennydd trafnidiaeth Llywodraeth Dorïaidd y DU, Chris Grayling, a dywedodd wrtho’n blwmp ac yn blaen y dylai'r tollau gael eu diddymu ac, os nad oedd Llywodraeth y DU yn barod i wneud hynny, ni ddylai wneud elw, ond yn hytrach codi cost wirioneddol y gwaith cynnal a chadw. Efallai y gallai'r Aelod dros Ddwyrain De Cymru, Mark Reckless, roi yn Llyfrgell y Cynulliad ei gyfraniadau o Hansard pan fu’n rhuo yn erbyn camfanteisio ei Lywodraeth Dorïaidd y DU ar economi Cymru trwy ei gwrthodiad i ddiddymu neu ostwng tollau pont Hafren, ond rwy’n amau y gwnaiff hynny. A wnaiff y Prif Weinidog ddatgan sut y gall Llywodraeth Cymru barhau i sefyll dros bobl Cymru yn wyneb Llywodraeth Dorïaidd y DU sy’n gorelwa’n llythrennol ar eu traul?

Wel, fe wnaethom awgrymu y dylem ni gymryd drosodd y gwaith o redeg y pontydd, yn amodol, wrth gwrs, ar arolwg priodol a dealltwriaeth briodol o gynnal a chadw’r pontydd hynny. Gwrthodwyd hynny. Ar y pryd, dywedwyd wrthym y byddai'r tollau’n parhau gan eu bod yn ffynhonnell o incwm i’r Adran Drafnidiaeth ei wario ar ffyrdd yn Lloegr—nid oedd ceiniog yn mynd i ddod i Gymru ar yr adeg honno. Rwy'n credu ei bod hi’n werth pwysleisio, wrth gwrs, wrth i ni edrych ar y tollau, os symudwn ni at sefyllfa lle mae'r tollau’n cael eu diddymu, neu os bydd Llywodraeth y DU ar ryw adeg yn ystyried e-dollau, y byddai hynny'n achosi traffig i gyrraedd twneli Brynglas yn gyflymach, gan ychwanegu at dagfeydd yn nhwneli Brynglas. Felly, mae angen ystyried y mater o Frynglas a mater y pontydd yn ofalus, oherwydd yr effaith y mae gostwng tollau yn ei chael ar draffig sy'n cyrraedd Casnewydd wedyn.