5. Cwestiwn Brys: Tata Steel

– Senedd Cymru ar 30 Tachwedd 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi’i gyflwyno yn Gymraeg.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:58, 30 Tachwedd 2016

Rydw i’n galw ar Adam Price i ofyn yr ail gwestiwn brys.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 30 Tachwedd 2016

A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am adroddiadau ynghylch y posibilrwydd o golli swyddi yng ngwaith dur Tata Steel ym Mhort Talbot? EAQ(5)0086EI

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 2:58, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

Ie, rwy’n credu’n gryf fod gan ein diwydiant dur ddyfodol cynaliadwy yng Nghymru, ac rydym yn gwbl ymroddedig i wneud popeth yn ein gallu i sicrhau hyn. Fodd bynnag, ni fyddwn yn ymateb i ddyfalu yn y cyfryngau wrth i Tata archwilio opsiynau ar gyfer dyfodol y gweithfeydd yng Nghymru.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn amlwg yn cyfeirio at yr adroddiad pryderus iawn gan Reuters ddoe yn seiliedig ar e-bost a oedd yn cylchredeg ymysg yr undebau llafur a ffynonellau eraill. A fuasai’n gallu dweud ar ba bwynt y daeth yn ymwybodol o’r cynnig posibl i gau un o’r ddwy ffwrnais chwyth ym Mhort Talbot ac a soniodd am hyn yn ei lythyr at gadeirydd newydd dros dro Tata, Ratan Tata? A fuasai hefyd yn gallu dweud: mae’r Prif Weinidog wedi nodi yn y gorffennol, yn niffyg gwarantau hirdymor digonol o ran cynhyrchiant dur sylfaenol, y buasai Llywodraeth Cymru yn gofyn i’r Ysgrifennydd Gwladol dros Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol ddefnyddio ei bwerau budd y cyhoedd i ymyrryd er mwyn atal uno—ai dyna yw safbwynt Llywodraeth Cymru o hyd? Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyfeirio yn y gorffennol at yr angen am warant hirdymor. A yw’n gallu datgan ar gyfer y cofnod na fuasai tair blynedd yn warant ddigonol yn bendant? Roedd yr adroddiad yn cyfeirio at Tata a ThyssenKrupp yn cymryd cyfran leiafrifol a’r posibilrwydd o drydydd buddsoddwr. A fuasai Llywodraeth Cymru, ar y cyd â Llywodraeth y DU, yn barod i fod yn drydydd buddsoddwr, yn amodol ar warantau priodol? Yn olaf, pe bai pob un o’r llwybrau hyn yn methu ac os na cheir gwarantau derbyniol gan Tata a ThyssenKrupp, a fuasai ef, fel y dewis olaf, yn barod i wladoli Port Talbot dros dro, fel y bydd Llywodraeth Cymru yn gallu ei wneud, yn ôl dadansoddiad gan Lyfrgell Tŷ’r Cyffredin, o dan delerau’r Bil Cymru sydd gerbron y Senedd ar hyn o bryd?

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:00, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiwn a dweud fy mod yn deall y pryderon a fydd wedi cael eu cyflwyno o ganlyniad i adroddiadau diweddar yn y cyfryngau? Ond mae yna lawer o adroddiadau sy’n cylchredeg ar hyn o bryd, gan gynnwys rhai mwy cadarnhaol. Rwy’n meddwl am un a gyhoeddwyd ddydd Gwener, er enghraifft, yn ‘The Guardian’ a oedd yn awgrymu bod Tata yn bwriadu cyhoeddi’n fuan y byddai pob un o’r 11,000 o swyddi yn ddiogel am ddegawd o leiaf. Nid wyf yn credu, felly, mai rôl Llywodraeth Cymru yw darparu sylwebaeth gyson ar ddyfalu yn y cyfryngau, ond yn hytrach i barhau i fod yn gadarn yn y safbwynt rydym yn ei gymryd o ran ymyrraeth bosibl.

Mae’r Aelod yn llygad ei le yn dweud y buasai tair blynedd o warantau yn annigonol. Rydym yn cytuno â’r farn honno. Fel y mae’r Aelod yn gwybod, rydym wedi bod mewn trafodaethau gyda Tata ers peth amser ynglŷn â phecyn sylweddol o gymorth a fuasai’n cydymffurfio â rheolau cymorth gwladwriaethol Ewropeaidd. Buasai’r cymorth hwnnw’n amodol ar Tata yn cytuno ar feini prawf penodol. Buasai’n para y tu hwnt i dair blynedd, buasai’n cynnwys gweithredu o leiaf ddwy ffwrnais chwyth, a buasai hefyd yn cynnwys rheolaeth leol, a fuasai yn ei thro yn ei gwneud hi’n bosibl i fuddiannau dur y DU a Chymru yn Tata i ganfod cyfleoedd newydd yn y farchnad a hefyd i ddatblygu cynhyrchion newydd ac arloesedd a fuasai’n ei roi ar sylfaen gynaliadwy ar gyfer y dyfodol.

Rwy’n credu’n gadarn mai’r ffordd orau o sicrhau cynaliadwyedd i Tata yw datblygu busnes cystadleuol, sydd yn ei dro yn galw am fuddsoddi mewn ymchwil ac arloesedd ac ar gyfer moderneiddio’r safleoedd sydd wedi’u cynnwys yn nheulu Tata Steel y DU. Mae’r Aelod yn gofyn cwestiwn ynglŷn â’r camau y gallai Llywodraeth y DU eu rhoi ar waith mewn perthynas ag uno posibl a buaswn yn dweud y dylai Llywodraeth y DU wneud popeth yn ei gallu i sicrhau cynhyrchiant dur hirdymor yn y DU. Mae’n anffodus na roddwyd digon o sylw yn natganiad yr hydref i’r camau gweithredu a’r ymyrraeth y gellid eu cyflawni ar unwaith, ond rwy’n credu bod yr Aelod yn iawn i ddweud y dylai Llywodraeth y DU ystyried pob un o’r dulliau sydd ar gael iddi er mwyn sicrhau bod swyddi’n ddiogel ar safleoedd Tata Steel ledled Cymru ac yn wir y DU.

O ran y cymorth y buasem yn ei gynnig, fel y dywedaf, buasem yn disgwyl i’r amodau gynnwys gwarant o fwy na thair blynedd—pum mlynedd, fan lleiaf—yn ogystal â gwarantu o leiaf ddwy ffwrnais chwyth. Rwy’n hyderus, fel y dywedaf, fod cyfeiriad teithio y sector dur yng Nghymru dros y 12 mis diwethaf yn un y gallwn fod yn falch ohono. Mae pob safle cynhyrchu dur yn dangos canlyniadau cadarnhaol ond o fewn teulu Tata, rwy’n credu bod y daith a deithiwyd fel rhan o’r bont wedi bod yn drawiadol iawn ac mae’n argoeli’n dda ar gyfer y dyfodol.

Photo of David Rees David Rees Labour 3:04, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am y gyfres honno o atebion, gan fy mod yn credu ei bod yn bwysig fod y gweithwyr dur a’r bobl yn fy nghymuned yn deall safbwynt cryf Llywodraeth Cymru ar y sefyllfa hon? Ers dechrau 2016, rydym wedi clywed newyddion drwg iawn. Dechreuodd gyda cholli swyddi, yna’r posibilrwydd o gau gweithfeydd. Mae gweithwyr dur ym Mhort Talbot, eu teuluoedd a’u cymunedau cyfan wedi bod yn byw gyda chleddyf dros eu pennau drwy’r cyfnod hwn o 12 mis. Nid yw’r dyfalu—o newyddion cadarnhaol ddydd Gwener i newyddion llai cadarnhaol ddoe—yn gwneud unrhyw ddaioni i ysbryd y gweithwyr na’u teuluoedd. Mae’n bwysig ein bod yn cael eglurder ar sefyllfa’r gweithfeydd dur a dyfodol ein gwaith dur.

Yn hynny o beth, a gaf fi ymuno ag Adam Price a dweud: a fyddwch yn cyflwyno sylwadau cryf i Lywodraeth y DU er mwyn sicrhau eu bod yn cymryd camau cadarnhaol? Nid wyf wedi clywed Theresa May yn dweud unrhyw beth cadarnhaol ynglŷn â chynhyrchu dur eto mewn gwirionedd. Mae’n hen bryd iddi wneud ac mae’n hen bryd iddi ymrwymo i’r diwydiant dur yn y DU. Mae hynny’n bwysig—ac felly Greg Clark yn yr un modd—er mwyn sicrhau bod gennym lais cryf yma a bod Llywodraeth y DU yn barod i’w gefnogi, oherwydd hwy sy’n rheoli pensiynau, ac mae’n hysbys fod y trafodaethau cyd-fenter y mae Tata wedi bod yn eu cael gyda ThyssenKrupp yn ddibynnol ar ddatrys y pensiynau. Felly mae hwnnw’n faes pwysig. Mae hefyd yn ymwneud â chostau ynni, er mwyn dangos bod yna ddyfodol i gynhyrchu dur. Ond efallai y gallwch fynd gam ymhellach na Llywodraeth y DU a cheisio cael cyfarfod gyda Ratan Tata er mwyn dweud wrtho’n uniongyrchol sut y mae hyn yn effeithio ar gymunedau a’r gweithwyr dur, a’r ymroddiad y maent wedi’i roi i’r diwydiant dros y misoedd diwethaf, ac y dylid eu gwobrwyo am yr ymroddiad hwnnw yn hytrach na’u cosbi drwy’r holl sïon hyn.

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:05, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

Rwy’n cytuno’n llwyr â’r Aelod. Rwy’n credu ei fod yn siarad yn huawdl am yr angen i sicrhau diogelwch ar adeg pan fo sïon y cyfryngau’n achosi rhyw fath o chwyrlwynt emosiynol i lawer o deuluoedd ac aelwydydd sy’n dibynnu ar y sector dur. A byddaf yn sicr yn gofyn am gyfarfod â Ratan Tata yn dilyn fy llythyr ato, a anfonwyd ddoe. Roedd y cyfarfod a gefais gyda’r prif weithredwr yn ôl ar ddiwedd mis Medi yn gadarnhaol iawn, ond rwy’n dymuno sicrhau bod ein neges yn cael ei chyfleu ar bob cyfle i’r lefel uchaf o dîm rheoli Tata: ein bod yn barod i’w cefnogi os ydynt yn barod i wneud y penderfyniad cywir. Byddaf yn cyfarfod ag Ysgrifennydd Gwladol Cymru yfory, a byddaf yn trosglwyddo’r neges o ddwy ochr y Siambr ei bod yn hanfodol fod Llywodraeth y DU yn gweithredu lle y gŵyr y gall i sicrhau cynaliadwyedd hirdymor y sector dur ym Mhrydain Fawr, ac yn enwedig yng Nghymru.

Photo of Suzy Davies Suzy Davies Conservative 3:06, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich atebion i Adam Price a David Rees, a diolch hefyd am yr hyn rwyf yn awr yn ei gymryd yw eich diffiniad o’r hyn y gallai dyfodol cynaliadwy ar gyfer dur ei olygu, sy’n cynnwys cadw’r ddwy ffwrnais chwyth ac yn hwy na thair blynedd o ran y gefnogaeth rydych yn barod i’w darparu. Os daw’n amlwg na ellir rhoi gwarant i achub y ddwy ffwrnais chwyth ac na fydd gwarant yn cael ei rhoi i sicrhau buddsoddiad parhaus o fwy na thair blynedd, a yw hynny’n golygu y byddwch yn lleihau’r cymorth rydych eisoes wedi ymrwymo i’w roi i Tata Steel? Yn eich ateb i gwestiynau a ofynnais ym mis Gorffennaf, fe ddywedoch fod unrhyw gymorth gan Lywodraeth Cymru i Tata yn amodol ar gynnal swyddi a chynhyrchiant dur cynaliadwy ar gyfer y tymor byr a’r tymor hir, ond hefyd y buasech yn gweithio gydag unrhyw brynwr arall—ac nid yw potensial ThyssenKrupp yn un sy’n apelio at bob un ohonom wrth gwrs—ond y buasech yn gweithio gyda hwy pe buasent yn gwarantu dyfodol cynaliadwy i’r diwydiant dur yng Nghymru. Felly, os nad yw’r warant honno’n cael ei rhoi yn y pen draw, a yw hynny’n golygu y bydd y cymorth presennol yn cael ei leihau?

Yn ail, rwy’n gwerthfawrogi’r hyn a ddywedwch, nad ydych eisiau ymateb i bob datganiad i’r wasg, ond rwy’n chwilfrydig i wybod beth oedd y llythyr a ysgrifennwyd gennych ddoe. Yn amlwg, rydych yn ceisio cael sicrwydd ynglŷn â’r hyn a glywsom yn ddiweddar, ond a ydych hefyd yn ceisio sicrwydd y bydd y dyfalu yn y wasg ynglŷn â buddsoddiad o $500 miliwn yn y gwaith yn dod i law?

Ac yna, yn olaf, gan fod fy nghwestiynau eraill eisoes wedi cael eu hateb, yr wythnos diwethaf, neu’r wythnos cyn honno, mewn ymateb i’r cwestiwn a ofynnwyd gan Bethan Jenkins, fe ddywedoch fod y 49 o swyddi newydd cyfwerth ag amser llawn a gyhoeddwyd ar gyfer Tata yn rhan o gynllun strategol gan Tata mewn perthynas â chyflogaeth, yn hytrach na gwneud rhywfaint o ôl-lenwi neu gyflenwi wrth gefn. Ac rwy’n meddwl tybed a oedd y sïon a glywsom yn y wasg heddiw ynglŷn â cholli swyddi i’w gweld yn gwrth-ddweud y sylw hwnnw. Efallai y gallech roi rhywfaint o eglurhad i ni ar hynny.

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:08, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

Wel, buasai’n ymddangos ei fod yn gwrth-ddweud hynny. Yr hyn a wyddom—. Y ffeithiau yw bod yna gynllun strategol ar safle Port Talbot ac o ganlyniad, mae nifer sylweddol—mwy na phedwar dwsin o bobl a oedd, neu sydd, yn y broses o gael eu recriwtio’n uniongyrchol gan Tata ym Mhort Talbot. Rwy’n hapus i gyhoeddi fy llythyr at Ratan Tata pan fydd wedi’i gael, a buaswn yn gobeithio y bydd yn ei gael, os nad heddiw, yna yn ystod y dyddiau nesaf, fel bod yr Aelodau’n ymwybodol o’r sicrwydd a roddais iddo ynglŷn â’n parodrwydd a’n penderfyniad i weithio gyda Tata i sicrhau dyfodol hirdymor Port Talbot a safleoedd dur eraill yng Nghymru.

Mae’r Aelod yn gofyn cwestiwn ynglŷn â sefyllfaoedd damcaniaethol lle y gallai Tata geisio tair blynedd o amodau’n unig. Rydym wedi dweud mai ein hisafswm yw pum mlynedd. Mae hwnnw’n isafswm pendant. Ac rydym yn dal i fod mewn cysylltiad ag eraill sydd â diddordeb posibl, gan gynnwys Excalibur, er enghraifft. A’n safbwynt yw: byddwn yn gweithio gydag eraill os gall eraill sicrhau dyfodol hirdymor Port Talbot a’r cyfleusterau dur eraill ledled Cymru.

Photo of Bethan Sayed Bethan Sayed Plaid Cymru 3:10, 30 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy’n arbennig o bryderus am y cynllun pensiwn, fel y soniwyd eisoes yn y ddadl hon. Prynodd Tata Corus, fel y gwyddoch, am fwy na’i werth a hynny’n union cyn dirwasgiad, a dylai fod wedi gwneud y diwydrwydd dyladwy a gwybod am y rhwymedigaethau, er y bydd y rhai ohonom sydd wedi ymwneud â materion pensiwn eraill megis ymgyrch pensiynwyr Visteon yn gwybod nad yw diffyg o £700 miliwn mewn cynllun â rhwymedigaethau o £15 biliwn mor fawr â hynny mewn gwirionedd, ac yn llai felly gyda’r honiad nad yw ond £50 miliwn bellach. A ydych yn cytuno â mi, felly, mai dyma sy’n gwneud ymwneud ThyssenKrupp mor sarhaus? Dyma gwmni lle y mae dwy ran o dair o gynllun pensiwn gwerth €9.7 biliwn yn cael ei danariannu’n llwyr. Bloomberg sy’n dweud hynny, a dywedodd hefyd fod y grŵp Almaenig:

yn gwneud mwy o arian o lifftiau nag y mae’n ei wneud yn gwerthu dur.

A yw Llywodraeth Cymru, mewn gwirionedd, eisiau cwmni sydd â thanwariant pensiwn o fwy na €6 biliwn a thwf mor wan yn ymgysylltu â dur Cymru, ac a yw wedi siarad gyda Tata Steel am y materion hyn yn benodol?

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Fe ddywedaf mai fy mhryder yw swyddi hirdymor y bobl sy’n gweithio yn y sector dur, ac o ran pensiynau, mae Tata wedi cadarnhau ei fod yn chwilio am ateb i gynllun pensiwn Dur Prydain. Unwaith eto, buasem yn annog pob parti i ddod o hyd i ateb boddhaol sydd er budd gorau holl aelodau’r cynllun.