– Senedd Cymru ar 30 Tachwedd 2016.
Rydw i’n galw ar Adam Price i ofyn yr ail gwestiwn brys.
A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am adroddiadau ynghylch y posibilrwydd o golli swyddi yng ngwaith dur Tata Steel ym Mhort Talbot? EAQ(5)0086EI
Ie, rwy’n credu’n gryf fod gan ein diwydiant dur ddyfodol cynaliadwy yng Nghymru, ac rydym yn gwbl ymroddedig i wneud popeth yn ein gallu i sicrhau hyn. Fodd bynnag, ni fyddwn yn ymateb i ddyfalu yn y cyfryngau wrth i Tata archwilio opsiynau ar gyfer dyfodol y gweithfeydd yng Nghymru.
Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn amlwg yn cyfeirio at yr adroddiad pryderus iawn gan Reuters ddoe yn seiliedig ar e-bost a oedd yn cylchredeg ymysg yr undebau llafur a ffynonellau eraill. A fuasai’n gallu dweud ar ba bwynt y daeth yn ymwybodol o’r cynnig posibl i gau un o’r ddwy ffwrnais chwyth ym Mhort Talbot ac a soniodd am hyn yn ei lythyr at gadeirydd newydd dros dro Tata, Ratan Tata? A fuasai hefyd yn gallu dweud: mae’r Prif Weinidog wedi nodi yn y gorffennol, yn niffyg gwarantau hirdymor digonol o ran cynhyrchiant dur sylfaenol, y buasai Llywodraeth Cymru yn gofyn i’r Ysgrifennydd Gwladol dros Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol ddefnyddio ei bwerau budd y cyhoedd i ymyrryd er mwyn atal uno—ai dyna yw safbwynt Llywodraeth Cymru o hyd? Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyfeirio yn y gorffennol at yr angen am warant hirdymor. A yw’n gallu datgan ar gyfer y cofnod na fuasai tair blynedd yn warant ddigonol yn bendant? Roedd yr adroddiad yn cyfeirio at Tata a ThyssenKrupp yn cymryd cyfran leiafrifol a’r posibilrwydd o drydydd buddsoddwr. A fuasai Llywodraeth Cymru, ar y cyd â Llywodraeth y DU, yn barod i fod yn drydydd buddsoddwr, yn amodol ar warantau priodol? Yn olaf, pe bai pob un o’r llwybrau hyn yn methu ac os na cheir gwarantau derbyniol gan Tata a ThyssenKrupp, a fuasai ef, fel y dewis olaf, yn barod i wladoli Port Talbot dros dro, fel y bydd Llywodraeth Cymru yn gallu ei wneud, yn ôl dadansoddiad gan Lyfrgell Tŷ’r Cyffredin, o dan delerau’r Bil Cymru sydd gerbron y Senedd ar hyn o bryd?
A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiwn a dweud fy mod yn deall y pryderon a fydd wedi cael eu cyflwyno o ganlyniad i adroddiadau diweddar yn y cyfryngau? Ond mae yna lawer o adroddiadau sy’n cylchredeg ar hyn o bryd, gan gynnwys rhai mwy cadarnhaol. Rwy’n meddwl am un a gyhoeddwyd ddydd Gwener, er enghraifft, yn ‘The Guardian’ a oedd yn awgrymu bod Tata yn bwriadu cyhoeddi’n fuan y byddai pob un o’r 11,000 o swyddi yn ddiogel am ddegawd o leiaf. Nid wyf yn credu, felly, mai rôl Llywodraeth Cymru yw darparu sylwebaeth gyson ar ddyfalu yn y cyfryngau, ond yn hytrach i barhau i fod yn gadarn yn y safbwynt rydym yn ei gymryd o ran ymyrraeth bosibl.
Mae’r Aelod yn llygad ei le yn dweud y buasai tair blynedd o warantau yn annigonol. Rydym yn cytuno â’r farn honno. Fel y mae’r Aelod yn gwybod, rydym wedi bod mewn trafodaethau gyda Tata ers peth amser ynglŷn â phecyn sylweddol o gymorth a fuasai’n cydymffurfio â rheolau cymorth gwladwriaethol Ewropeaidd. Buasai’r cymorth hwnnw’n amodol ar Tata yn cytuno ar feini prawf penodol. Buasai’n para y tu hwnt i dair blynedd, buasai’n cynnwys gweithredu o leiaf ddwy ffwrnais chwyth, a buasai hefyd yn cynnwys rheolaeth leol, a fuasai yn ei thro yn ei gwneud hi’n bosibl i fuddiannau dur y DU a Chymru yn Tata i ganfod cyfleoedd newydd yn y farchnad a hefyd i ddatblygu cynhyrchion newydd ac arloesedd a fuasai’n ei roi ar sylfaen gynaliadwy ar gyfer y dyfodol.
Rwy’n credu’n gadarn mai’r ffordd orau o sicrhau cynaliadwyedd i Tata yw datblygu busnes cystadleuol, sydd yn ei dro yn galw am fuddsoddi mewn ymchwil ac arloesedd ac ar gyfer moderneiddio’r safleoedd sydd wedi’u cynnwys yn nheulu Tata Steel y DU. Mae’r Aelod yn gofyn cwestiwn ynglŷn â’r camau y gallai Llywodraeth y DU eu rhoi ar waith mewn perthynas ag uno posibl a buaswn yn dweud y dylai Llywodraeth y DU wneud popeth yn ei gallu i sicrhau cynhyrchiant dur hirdymor yn y DU. Mae’n anffodus na roddwyd digon o sylw yn natganiad yr hydref i’r camau gweithredu a’r ymyrraeth y gellid eu cyflawni ar unwaith, ond rwy’n credu bod yr Aelod yn iawn i ddweud y dylai Llywodraeth y DU ystyried pob un o’r dulliau sydd ar gael iddi er mwyn sicrhau bod swyddi’n ddiogel ar safleoedd Tata Steel ledled Cymru ac yn wir y DU.
O ran y cymorth y buasem yn ei gynnig, fel y dywedaf, buasem yn disgwyl i’r amodau gynnwys gwarant o fwy na thair blynedd—pum mlynedd, fan lleiaf—yn ogystal â gwarantu o leiaf ddwy ffwrnais chwyth. Rwy’n hyderus, fel y dywedaf, fod cyfeiriad teithio y sector dur yng Nghymru dros y 12 mis diwethaf yn un y gallwn fod yn falch ohono. Mae pob safle cynhyrchu dur yn dangos canlyniadau cadarnhaol ond o fewn teulu Tata, rwy’n credu bod y daith a deithiwyd fel rhan o’r bont wedi bod yn drawiadol iawn ac mae’n argoeli’n dda ar gyfer y dyfodol.
A gaf fi ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am y gyfres honno o atebion, gan fy mod yn credu ei bod yn bwysig fod y gweithwyr dur a’r bobl yn fy nghymuned yn deall safbwynt cryf Llywodraeth Cymru ar y sefyllfa hon? Ers dechrau 2016, rydym wedi clywed newyddion drwg iawn. Dechreuodd gyda cholli swyddi, yna’r posibilrwydd o gau gweithfeydd. Mae gweithwyr dur ym Mhort Talbot, eu teuluoedd a’u cymunedau cyfan wedi bod yn byw gyda chleddyf dros eu pennau drwy’r cyfnod hwn o 12 mis. Nid yw’r dyfalu—o newyddion cadarnhaol ddydd Gwener i newyddion llai cadarnhaol ddoe—yn gwneud unrhyw ddaioni i ysbryd y gweithwyr na’u teuluoedd. Mae’n bwysig ein bod yn cael eglurder ar sefyllfa’r gweithfeydd dur a dyfodol ein gwaith dur.
Yn hynny o beth, a gaf fi ymuno ag Adam Price a dweud: a fyddwch yn cyflwyno sylwadau cryf i Lywodraeth y DU er mwyn sicrhau eu bod yn cymryd camau cadarnhaol? Nid wyf wedi clywed Theresa May yn dweud unrhyw beth cadarnhaol ynglŷn â chynhyrchu dur eto mewn gwirionedd. Mae’n hen bryd iddi wneud ac mae’n hen bryd iddi ymrwymo i’r diwydiant dur yn y DU. Mae hynny’n bwysig—ac felly Greg Clark yn yr un modd—er mwyn sicrhau bod gennym lais cryf yma a bod Llywodraeth y DU yn barod i’w gefnogi, oherwydd hwy sy’n rheoli pensiynau, ac mae’n hysbys fod y trafodaethau cyd-fenter y mae Tata wedi bod yn eu cael gyda ThyssenKrupp yn ddibynnol ar ddatrys y pensiynau. Felly mae hwnnw’n faes pwysig. Mae hefyd yn ymwneud â chostau ynni, er mwyn dangos bod yna ddyfodol i gynhyrchu dur. Ond efallai y gallwch fynd gam ymhellach na Llywodraeth y DU a cheisio cael cyfarfod gyda Ratan Tata er mwyn dweud wrtho’n uniongyrchol sut y mae hyn yn effeithio ar gymunedau a’r gweithwyr dur, a’r ymroddiad y maent wedi’i roi i’r diwydiant dros y misoedd diwethaf, ac y dylid eu gwobrwyo am yr ymroddiad hwnnw yn hytrach na’u cosbi drwy’r holl sïon hyn.
Rwy’n cytuno’n llwyr â’r Aelod. Rwy’n credu ei fod yn siarad yn huawdl am yr angen i sicrhau diogelwch ar adeg pan fo sïon y cyfryngau’n achosi rhyw fath o chwyrlwynt emosiynol i lawer o deuluoedd ac aelwydydd sy’n dibynnu ar y sector dur. A byddaf yn sicr yn gofyn am gyfarfod â Ratan Tata yn dilyn fy llythyr ato, a anfonwyd ddoe. Roedd y cyfarfod a gefais gyda’r prif weithredwr yn ôl ar ddiwedd mis Medi yn gadarnhaol iawn, ond rwy’n dymuno sicrhau bod ein neges yn cael ei chyfleu ar bob cyfle i’r lefel uchaf o dîm rheoli Tata: ein bod yn barod i’w cefnogi os ydynt yn barod i wneud y penderfyniad cywir. Byddaf yn cyfarfod ag Ysgrifennydd Gwladol Cymru yfory, a byddaf yn trosglwyddo’r neges o ddwy ochr y Siambr ei bod yn hanfodol fod Llywodraeth y DU yn gweithredu lle y gŵyr y gall i sicrhau cynaliadwyedd hirdymor y sector dur ym Mhrydain Fawr, ac yn enwedig yng Nghymru.
Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich atebion i Adam Price a David Rees, a diolch hefyd am yr hyn rwyf yn awr yn ei gymryd yw eich diffiniad o’r hyn y gallai dyfodol cynaliadwy ar gyfer dur ei olygu, sy’n cynnwys cadw’r ddwy ffwrnais chwyth ac yn hwy na thair blynedd o ran y gefnogaeth rydych yn barod i’w darparu. Os daw’n amlwg na ellir rhoi gwarant i achub y ddwy ffwrnais chwyth ac na fydd gwarant yn cael ei rhoi i sicrhau buddsoddiad parhaus o fwy na thair blynedd, a yw hynny’n golygu y byddwch yn lleihau’r cymorth rydych eisoes wedi ymrwymo i’w roi i Tata Steel? Yn eich ateb i gwestiynau a ofynnais ym mis Gorffennaf, fe ddywedoch fod unrhyw gymorth gan Lywodraeth Cymru i Tata yn amodol ar gynnal swyddi a chynhyrchiant dur cynaliadwy ar gyfer y tymor byr a’r tymor hir, ond hefyd y buasech yn gweithio gydag unrhyw brynwr arall—ac nid yw potensial ThyssenKrupp yn un sy’n apelio at bob un ohonom wrth gwrs—ond y buasech yn gweithio gyda hwy pe buasent yn gwarantu dyfodol cynaliadwy i’r diwydiant dur yng Nghymru. Felly, os nad yw’r warant honno’n cael ei rhoi yn y pen draw, a yw hynny’n golygu y bydd y cymorth presennol yn cael ei leihau?
Yn ail, rwy’n gwerthfawrogi’r hyn a ddywedwch, nad ydych eisiau ymateb i bob datganiad i’r wasg, ond rwy’n chwilfrydig i wybod beth oedd y llythyr a ysgrifennwyd gennych ddoe. Yn amlwg, rydych yn ceisio cael sicrwydd ynglŷn â’r hyn a glywsom yn ddiweddar, ond a ydych hefyd yn ceisio sicrwydd y bydd y dyfalu yn y wasg ynglŷn â buddsoddiad o $500 miliwn yn y gwaith yn dod i law?
Ac yna, yn olaf, gan fod fy nghwestiynau eraill eisoes wedi cael eu hateb, yr wythnos diwethaf, neu’r wythnos cyn honno, mewn ymateb i’r cwestiwn a ofynnwyd gan Bethan Jenkins, fe ddywedoch fod y 49 o swyddi newydd cyfwerth ag amser llawn a gyhoeddwyd ar gyfer Tata yn rhan o gynllun strategol gan Tata mewn perthynas â chyflogaeth, yn hytrach na gwneud rhywfaint o ôl-lenwi neu gyflenwi wrth gefn. Ac rwy’n meddwl tybed a oedd y sïon a glywsom yn y wasg heddiw ynglŷn â cholli swyddi i’w gweld yn gwrth-ddweud y sylw hwnnw. Efallai y gallech roi rhywfaint o eglurhad i ni ar hynny.
Wel, buasai’n ymddangos ei fod yn gwrth-ddweud hynny. Yr hyn a wyddom—. Y ffeithiau yw bod yna gynllun strategol ar safle Port Talbot ac o ganlyniad, mae nifer sylweddol—mwy na phedwar dwsin o bobl a oedd, neu sydd, yn y broses o gael eu recriwtio’n uniongyrchol gan Tata ym Mhort Talbot. Rwy’n hapus i gyhoeddi fy llythyr at Ratan Tata pan fydd wedi’i gael, a buaswn yn gobeithio y bydd yn ei gael, os nad heddiw, yna yn ystod y dyddiau nesaf, fel bod yr Aelodau’n ymwybodol o’r sicrwydd a roddais iddo ynglŷn â’n parodrwydd a’n penderfyniad i weithio gyda Tata i sicrhau dyfodol hirdymor Port Talbot a safleoedd dur eraill yng Nghymru.
Mae’r Aelod yn gofyn cwestiwn ynglŷn â sefyllfaoedd damcaniaethol lle y gallai Tata geisio tair blynedd o amodau’n unig. Rydym wedi dweud mai ein hisafswm yw pum mlynedd. Mae hwnnw’n isafswm pendant. Ac rydym yn dal i fod mewn cysylltiad ag eraill sydd â diddordeb posibl, gan gynnwys Excalibur, er enghraifft. A’n safbwynt yw: byddwn yn gweithio gydag eraill os gall eraill sicrhau dyfodol hirdymor Port Talbot a’r cyfleusterau dur eraill ledled Cymru.
Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy’n arbennig o bryderus am y cynllun pensiwn, fel y soniwyd eisoes yn y ddadl hon. Prynodd Tata Corus, fel y gwyddoch, am fwy na’i werth a hynny’n union cyn dirwasgiad, a dylai fod wedi gwneud y diwydrwydd dyladwy a gwybod am y rhwymedigaethau, er y bydd y rhai ohonom sydd wedi ymwneud â materion pensiwn eraill megis ymgyrch pensiynwyr Visteon yn gwybod nad yw diffyg o £700 miliwn mewn cynllun â rhwymedigaethau o £15 biliwn mor fawr â hynny mewn gwirionedd, ac yn llai felly gyda’r honiad nad yw ond £50 miliwn bellach. A ydych yn cytuno â mi, felly, mai dyma sy’n gwneud ymwneud ThyssenKrupp mor sarhaus? Dyma gwmni lle y mae dwy ran o dair o gynllun pensiwn gwerth €9.7 biliwn yn cael ei danariannu’n llwyr. Bloomberg sy’n dweud hynny, a dywedodd hefyd fod y grŵp Almaenig:
yn gwneud mwy o arian o lifftiau nag y mae’n ei wneud yn gwerthu dur.
A yw Llywodraeth Cymru, mewn gwirionedd, eisiau cwmni sydd â thanwariant pensiwn o fwy na €6 biliwn a thwf mor wan yn ymgysylltu â dur Cymru, ac a yw wedi siarad gyda Tata Steel am y materion hyn yn benodol?
Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Fe ddywedaf mai fy mhryder yw swyddi hirdymor y bobl sy’n gweithio yn y sector dur, ac o ran pensiynau, mae Tata wedi cadarnhau ei fod yn chwilio am ateb i gynllun pensiwn Dur Prydain. Unwaith eto, buasem yn annog pob parti i ddod o hyd i ateb boddhaol sydd er budd gorau holl aelodau’r cynllun.
Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.