Wel, wel, wel, Ysgrifennydd y Cabinet, dyma lanast mawr arall y mae Carwyn wedi eich rhoi chi ynddo. Mae’n rhaid imi ddweud, rwy’n gwerthfawrogi eich datganiad a'r briff a ddarparwyd gan eich swyddogion y bore yma, ac, wrth gwrs, rydych wedi treulio’r wythnosau diwethaf yn bychanu yn daer y disgwyliadau ynglŷn â chanlyniadau heddiw, a gallwn, wrth gwrs, i gyd weld nawr pam yr oeddech yn gwneud hynny.

Mae plant Cymru yn haeddu system addysg sydd o’r radd flaenaf yn fyd-eang, ond y gwir yw bod Llywodraethau olynol dan arweiniad Llafur Cymru wedi methu â chyflawni hynny. Er gwaethaf yr holl siarad llym, yr holl addewidion i wneud yn well gan y Prif Weinidog a’r Ysgrifenyddion Cabinet blaenorol, mae ffigurau heddiw’n ein gadael unwaith eto yn ymlusgo yn hanner isaf tabl y gynghrair addysg fyd-eang, ac maen nhw’n cadarnhau ein statws gwarthus fel y system ysgolion sy'n perfformio waethaf yn y Deyrnas Unedig. Mae’r ffaith bod ein canlyniadau yn 2015 mewn gwirionedd yn waeth nag yn ôl yn 2006 yn dynodi degawd o dangyflawni a sgandal aruthrol. Ac nid dyna ei hanner hi: bu dirywiad parhaus mewn sgiliau gwyddoniaeth ers 2006, yn enwedig ymhlith y disgyblion sy'n cyflawni orau.

Ystyriwyd bod traean o ddisgyblion Cymru yn gyflawnwyr isel mewn un neu fwy o bynciau—y perfformiad gwaethaf yn y DU. Roedd sgorau darllen Cymru yn gyfartal â Hwngari a Lithwania. Mae disgyblion yn Lloegr deirgwaith yn fwy tebygol o fod yn gyflawnwyr uwch mewn gwyddoniaeth, darllen a mathemateg nag yma yng Nghymru. Ac er bod y bwlch cyrhaeddiad yn llai rhwng pobl o'r cefndiroedd cyfoethocaf a'r tlotaf yma yng Nghymru, mae PISA yn awgrymu bod hyn yn bennaf oherwydd nad yw’r disgyblion mwyaf breintiedig yng Nghymru yn perfformio cystal ag y dylent fod yn ei wneud. Mae disgyblion Cymru yn gwneud mwy o ddysgu y tu allan i'r ysgol na'u cymheiriaid yn Lloegr, ac eto maent yn perfformio’n waeth. Mae'r canlyniadau hyn yn rhestr o fethiant—methiant gan Lywodraethau Cymru olynol i wneud yn well.

Nawr, Ysgrifennydd y Cabinet, mae eich datganiad yn awgrymu bod angen i ni roi mwy o amser i’r diwygiadau sy’n digwydd a mwy o amser iddynt ymsefydlu, ond mae Llywodraeth Cymru—ac rwy’n gwerthfawrogi mai dim ond newydd ymuno â Llywodraeth Cymru yr ydych chi—. Mae Llywodraethau Cymru olynol wedi cael degawd, ers 2006, ac eto maent yn dal i fod wedi methu â chyflawni gwelliannau. Nawr, dywedwch wrthym: sut mae gwledydd fel Gwlad Pwyl wedi gallu gwrthdroi eu systemau addysg mewn llai na degawd, ond nad yw Llywodraeth Cymru wedi gallu gwneud hynny? Mae Gwlad Pwyl yn llwyddo i gynnal y gwelliant hwnnw, hefyd.

Nawr, nid wyf yn dadlau na ddylid parhau i ail-lunio'r cwricwlwm nac y dylid cefnu ar y fframweithiau llythrennedd a rhifedd, a ddatblygwyd gan rai o'ch rhagflaenwyr. Nid ydym yn dymuno eich bod, ac rwy’n eich dyfynnu, 'rwygo’r cynllun yn ddarnau', fel y dywedasoch yn eich datganiad, ond nid yw’r pethau hyn ar eu pennau eu hunain yn mynd i gyflawni'r newid enfawr yn y safleoedd PISA y mae angen i chi ei gyflawni. Ac mae’n rhaid inni gydnabod bod diwygiadau tebyg i gwricwlwm yn yr Alban, sydd wedi eu rhoi ar waith ac sydd ymhellach i lawr y lein ac wedi ymsefydlu, wedi methu â chyflawni gwelliant yno. Mewn gwirionedd, mae eu perfformiad nhw yng nghanlyniadau PISA heddiw mewn darllen a gwyddoniaeth wedi dirywio hefyd. Yn hytrach, yr hyn sydd ei angen arnom gennych chi, Ysgrifennydd y Cabinet, yw strategaeth glir sy’n cynnwys targedau mesuradwy a fydd yn eistedd ochr yn ochr â darnau eraill o waith i wrthdroi’r perfformiad hwn. Ac nid dim ond mewn gwyddoniaeth, ond mewn mathemateg a darllen, hefyd. Nid yw ein plant a'n pobl ifanc yn haeddu dim llai. Felly, dywedwch wrthym: a wnewch chi ddatblygu strategaeth o'r fath, ac, os felly, pryd y caiff ei chyhoeddi? A wnewch chi osod targedau ac amserlenni a glynu atynt, yn wahanol i'ch rhagflaenwyr a osododd dargedau cyn cefnu arnynt wrth weld amser yn llithro drwy eu bysedd, neu eu cicio i lawr y lein?

A wnewch chi ryddhau ysgolion da a llwyddiannus yng Nghymru o’r hualau sydd ar hyn o bryd yn eu hatal rhag ehangu? A wnewch chi wneud mwy i gefnogi dysgwyr abl a thalentog i ganiatáu iddynt hedfan a gwireddu eu potensial? A wnewch chi ymddiried mwy mewn addysgwyr proffesiynol fel y gallant arloesi, datblygu eu sgiliau a dysgu oddi wrth arfer da ei gilydd, ac a wnewch chi roi'r gorau i gau ysgolion da mewn cymunedau ar hyd a lled Cymru a buddsoddi ynddyn nhw yn hytrach? A wnewch chi hefyd gyflwyno profion tebyg i PISA yn ein hystafelloedd dosbarth yn rheolaidd fel y gall ein plant ifanc ymgyfarwyddo â'r math o her a allai ddod ar ffurf prawf PISA yn y dyfodol? Oherwydd dyma’r mathau o newidiadau y byddem ni’n eu cyflwyno pe byddem ni yn y Llywodraeth.

A wnewch chi hefyd ddysgu, oherwydd rydych chi wedi methu â gwneud hynny hyd yn hyn fel Llywodraeth—ac fel y dywedais, rwy’n cydnabod mai dim ond yn ddiweddar yr ydych chi wedi ymuno â'r tylwyth—o enghreifftiau rhyngwladol fel Gwlad Pwyl a rhai o'r lleill, a gwnaethoch sôn am rai o'r lleill, sydd wedi llwyddo i wella eu perfformiad a’i gynnal? Gadewch inni beidio ag anghofio, roedd gan Wlad Pwyl sgorau tebyg iawn i'r rhai a gyhoeddwyd heddiw yn ôl yn 2000, ac roedden nhw wedi llwyddo i wrthdroi pethau erbyn 2009 ac maen nhw erbyn hyn yn uchel yn yr 20 uchaf.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae'r safleoedd PISA hyn yn bwysig. Maen nhw’n darparu meincnod rhyngwladol ar gyfer perfformiad ein system addysg, a all effeithio ar fuddsoddiad a chyflogaeth yng nghenedlaethau'r dyfodol. Os na chaiff y pethau hyn eu hunioni, os bydd y perfformiad gwael hwn yn parhau heb gael sylw, bydd hynny’n drychinebus i Gymru. Nid dal at ein llwybr yn unig yw'r ateb i'n problemau; mae'n rhaid inni fod yn fwy uchelgeisiol, mae'n rhaid inni fod yn fwy beiddgar. Mae cenedlaethau'r dyfodol yn dibynnu arnoch, ac rydym eisiau gwybod pa gamau yr ydych am eu cymryd.