7. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am adeiladau rhestredig gradd I yng Nghymru? OAQ(5)0079(EI)

Gwnaf. Mae oddeutu 30,000 o adeiladau ledled Cymru wedi’u gwarchod drwy eu rhestru fel adeiladau o ddiddordeb pensaernïol neu hanesyddol arbennig sy’n bwysig ar raddfa genedlaethol. Mae 493 o’r rhain yn radd I.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet, am gadarnhau bod 493 o adeiladau rhestredig gradd I yng Nghymru. Gwyddom hefyd fod ganddynt amryw o wahanol fath o berchnogaeth. Yn bersonol, mae gennyf ddiddordeb yng nghapeli gwych Cymru a grëwyd yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Credaf fod angen strategaeth arnom i amddiffyn yr holl adeiladau rhestredig gradd I yng Nghymru. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ystyried creu strategaeth o’r fath, heb gynnwys Cadw yn ddelfrydol?

Gall awdurdodau lleol lunio rhestrau lleol o ddiddordeb hanesyddol, ond o ran yr hyn y mae Cadw yn ei wneud—a chredaf ei bod yn bwysig i ni gydnabod bod Llywodraeth Cymru yno i gefnogi’r amgylchedd hanesyddol, o ran swyddogaethau statudol a swyddogaethau anstatudol—rydym yn arwain ar dair menter allweddol. Un ohonynt yw’r cynllun gweithredu ar gyfer mannau addoli, un arall yw’r gefnogaeth y mae Cadw yn ei chynnig i awdurdodau lleol i baratoi cofrestri o adeiladau mewn perygl, sy’n gwbl hanfodol yn fy marn i o ystyried bod lleoedd megis Tabernacl Treforys yn etholaeth fy ffrind wedi cael arian yn ddiweddar i arfarnu opsiynau ar gyfer yr adeilad, sy’n gymorth i gynllunio a diogelu ei ddyfodol. Ni fyddai wedi bod yn bosibl cyflawni hynny heb gydweithio agos â’r awdurdod lleol. Yn drydydd, rydym yn gwella diogelwch adeiladau rhestredig gradd I, a chapeli o’r bedwaredd ganrif ar bymtheg yn arbennig, drwy ddiogelwch y gyfraith. Mae Deddf yr amgylchedd hanesyddol 2016 wedi ei chynllunio i wella diogelwch adeiladau rhestredig gradd I, ac yn wir, adeiladau gradd II a gradd II* hefyd.