5. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y camau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi'r gymuned teithwyr? OAQ(5)0088(CC)

Diolch i’r Aelod am ei chwestiwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi gweithio i wella canlyniadau ar gyfer Sipsiwn a Theithwyr drwy fframwaith gweithredu a chynllun cyflawni ‘Teithio at Ddyfodol Gwell’. Mae cryn gynnydd wedi’i wneud ers 2014 a chyhoeddwyd diweddariad i’r cynllun ym mis Mawrth eleni.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Pa fesurau y mae Llywodraeth Cymru yn eu rhoi ar waith i feithrin cyswllt a chyfathrebu rhwng Teithwyr a’r cymunedau sefydlog lleol y maent yn symud iddynt?

Mae gennym gydgysylltwyr cydlyniant yn gweithio gyda grwpiau Sipsiwn a Theithwyr ac rwy’n cyfarfod â chynrychiolwyr y gymuned yn rheolaidd.

O ran yr ymdrech allgymorth, Ysgrifennydd y Cabinet, gwn ei bod yn bwysig mynd i’r afael â’r materion sy’n wynebu teuluoedd Sipsiwn/Teithwyr yn eu cyfanrwydd, gan gynnwys gwell cyrhaeddiad addysgol a lefelau presenoldeb gwell yn yr ysgol. Gwn fod yr ymdrech honno’n golygu gwaith yn y gymuned yn ogystal ag yn yr ysgol, ac ymagwedd y teulu cyfan. O ran ymagwedd y teulu cyfan ac allgymorth, a wnewch chi edrych ar adnoddau a chymorth Llywodraeth Cymru ar gyfer yr agwedd honno ar y gwaith hwn, os gwelwch yn dda?

Rydym yn darparu cyllid ar gyfer prosiect Teithio Ymlaen elusen Achub y Plant drwy’r grant cydraddoldeb a chynhwysiant i hybu ymwybyddiaeth o hawliau a chyfranogiad ymhlith Sipsiwn a Theithwyr ifanc. Rydych yn llygad eich lle: mae ymagwedd y teulu cyfan yn un bwysig. Yn ôl pob tebyg, teuluoedd Sipsiwn a Theithwyr yw rhai o’r teuluoedd mwyaf difreintiedig, a’r rhai â’r hyd oes byrraf o’r rhan fwyaf o’r elfennau mewn perthynas â chydraddoldeb. Mae’n rhywbeth y dylem ei ystyried yn ofalus iawn o ran ein hymyrraeth. Cyfarfûm â llefarydd yr wythnos diwethaf, a siaradodd am y ffaith nad ydynt yn rhoi gwybod am droseddau casineb yn eu herbyn, am eu bod yn ofni na fydd unrhyw beth yn cael ei wneud. Dylem fod yn ystyried hynny’n ofalus iawn hefyd. Felly, rwyf wedi gofyn i fy nhîm ymgysylltu ymhellach â hwy. Ond mae’r Aelod yn gofyn cwestiwn pwysig iawn ynglŷn â’r ffordd rydym yn ymgysylltu ac ymagwedd y teulu cyfan.

Rwy’n datgan buddiant fel aelod o Gyngor Sir Powys. Mae aelodau o Gyngor Tref Machynlleth wedi mynegi eu pryderon ynghylch cynigion gan Gyngor Sir Powys i leoli safle parhaol i Deithwyr ger Machynlleth. Mae cynghorwyr y dref yn cytuno na fu ymgynghoriad ffurfiol, er bod y cyngor sir wedi addo cynnal un gyda’r trigolion ynglŷn â lleoliadau posibl ar gyfer y safle. Rwyf wedi cyflwyno sylwadau i’r awdurdod lleol a byddwn yn ddiolchgar pe baech yn cefnogi’r galwadau ar Gyngor Sir Powys i gynnal ymgynghoriad llawn a phriodol a thryloyw i sicrhau bod y trigolion yn cael cyfle i fynegi eu hawgrymiadau ynglŷn â lleoliad a’u syniadau eu hunain.

Buaswn yn synnu os nad yw’r awdurdod wedi ymgysylltu â’u cymunedau lleol, ond fe gymeraf air yr Aelod am hynny. Mae’n rhywbeth y byddwn yn disgwyl iddynt ei wneud mewn ffordd dryloyw. Weithiau, pan nad yw pobl yn hoff o ganlyniadau penderfyniadau, mae yna gynllwyn yn sail i’r peth bob amser, ond yr hyn sy’n rhaid i ni feddwl amdano yma yw’r broses. Mae un o egwyddorion gweithredu o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn ymwneud â chynnwys ac ymgynghori a buaswn yn disgwyl i Bowys fod yn rhan o hynny.

Ond mae’n rhaid i ni gydnabod hefyd, yn aml, yn enwedig mewn perthynas â safleoedd Sipsiwn a Theithwyr, eu bod yn fannau sy’n anodd iawn dod o hyd iddynt mewn cymunedau gan y bydd llawer o bobl yn dweud, ‘Nid ydym yn dymuno eu cael’, am y rhesymau anghywir. A dweud y gwir, mae’n rhaid i ni siarad yn aeddfed yma ynglŷn â ble rydym yn lleoli pobl ar sail hirdymor. Unwaith eto, dychwelaf at gwestiwn blaenorol, a gyflwynwyd gan Bethan Jenkins: pobl yw’r rhain rydym yn siarad amdanynt. Mewn gwirionedd, nid yw’n addas eu rhoi o dan ffordd osgoi. Mae’n rhaid i ni sicrhau bod gennym ddarpariaeth briodol ar gyfer y teuluoedd Roma sy’n dymuno byw yn y mannau hyn.