6. Beth yw polisi Llywodraeth Cymru ar gyfiawnder ieuenctid? OAQ(5)0084(CC)

Credwn y dylai plant a phobl ifanc yn y system cyfiawnder ieuenctid gael eu trin fel plant yn gyntaf ac fel troseddwyr yn ail. Caiff hyn ei adlewyrchu yn ein strategaeth ar y cyd â Bwrdd Cyfiawnder Ieuenctid Cymru a Lloegr.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Fodd bynnag, cefais siom wrth ddarllen bod gan dros 60 y cant o’r rhai 15 i 18 oed mewn carchar yn fy rhanbarth broblem sy’n gysylltiedig â chyffuriau wrth ddod i’r carchar. Amlygwyd hefyd y bydd llawer o’r bobl ifanc hyn wedi treulio amser yn y system ofal, wedi chwarae triwant o’r ysgol, neu wedi dioddef o ganlyniad i anawsterau dysgu a/neu broblemau iechyd meddwl. O ystyried bod y dangosyddion hyn o fregusrwydd wedi eu hamlygu eisoes, pam na chawsant eu cefnogi’n ddigonol cyn mynd i’r carchar, ac a ydym eisoes wedi gwneud cam â’r bobl ifanc hyn unwaith, a phan fyddant yn cael eu rhyddhau o’r carchar, oni bai ein bod yn gweithredu, byddant yn dychwelyd i’r un amgylchedd ac yn fwy tebygol o aildroseddu unwaith eto? Ysgrifennydd y Cabinet, pa systemau sydd gennych ar waith i gynorthwyo pobl ifanc sy’n agored i niwed er mwyn eu hatal rhag dod yn rhan o’r system cyfiawnder ieuenctid yn y lle cyntaf, a pha gymorth y mae’r Llywodraeth, Llywodraeth Cymru, wedi ei roi ar waith i gefnogi pobl ifanc sy’n gadael y carchar er mwyn atal aildroseddu?

Wel, mae dwy agwedd yn perthyn i hyn. Mae un yn ymwneud â’r carchar, sy’n swyddogaeth nad yw wedi ei datganoli, ond y ffaith yw nad oes unrhyw beth yn fy mrifo mwy na gweld pobl ifanc yn cael eu carcharu. Mae’n fethiant yn ein system. Mae’n rhaid i ni fynd y tu hwnt i—. Mae’n rhaid i ni weithredu ein gwasanaethau cyn i ni fynd i mewn i’r gofod hwnnw. Dyna pam rydym yn buddsoddi yn y rhaglen reoli achosion uwch gyda’r bwrdd cyfiawnder ieuenctid. Rydym wedi cael cryn lwyddiant, gyda phedwar cynllun peilot ar waith ledled Cymru. Mae ugain o’r aildroseddwyr mwyaf mynych ymysg pobl ifanc wedi cael eu hatal rhag aildroseddu oherwydd ein bod wedi trin symptomau profiadau niweidiol yn ystod plentyndod. Felly, rydym wedi edrych yn ôl ar y problemau sy’n ymwneud â chyffuriau ac alcohol, teuluoedd yn chwalu, ac rydym yn eu trin, yn hytrach na dweud, ‘Ni chewch aildroseddu.’ Nid yw’n gweithio erbyn hynny, mae’n rhaid i ni fynd i mewn i’r system yn gynnar, a dyna pam ein bod yn anelu ein cynigion at fynd i’r afael â lles economaidd, rhoi swyddi, twf a sgiliau i bobl—a byddwch yn cael llond bol ar fy nghlywed yn siarad am hyn, ond mae’n rhaid i ni wneud hyn a mynd i’r afael â’r agwedd llesiant mewn perthynas â phrofiadau niweidiol yn ystod plentyndod, gan mai dyna ble y mae’n rhaid i ni fuddsoddi ein cyllid er mwyn sicrhau nad yw plant yn dod yn rhan o’r system cyfiawnder ieuenctid.

Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf fi ofyn i chi, o ystyried bod Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi adolygiad Taylor o gyfiawnder ieuenctid yn ddiweddar, a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu mynd ar drywydd rhagor o ddylanwad dros gyfiawnder ieuenctid yng Nghymru drwy’r pwerau sydd gennym eisoes mewn perthynas â phlant sy’n agored i niwed? Felly, er enghraifft, cynigiodd y Llywodraeth ddiwethaf y dylid sefydlu partneriaeth ailintegreiddio ac ailsefydlu statudol o dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, ond ni chawsom amser oherwydd y cyfnod cyn etholiadau’r Cynulliad. Felly, a yw’n bryd rhoi hyn yn ôl ar yr agenda ac archwilio meysydd eraill lle y gallwn, yng Nghymru, wneud pethau’n wahanol a gwneud pethau’n well?

Yn wir, ac rwy’n gyfarwydd iawn â’r cynnig hwnnw ac adolygiad Charlie Taylor. Cyfarfûm â Dr Phillip Lee AS, yr Is-ysgrifennydd Gwladol Seneddol, ddydd Llun i siarad ynglŷn ag adolygiad Taylor. Buom yn trafod mater datganoli. Credaf fod Charlie Taylor yn anghywir yn ei sylwadau. Siaradodd am ddatganoli mewn ystyr Seisnig, heb gydnabod bod y rhan fwyaf o’r gwasanaethau a ddarperir mewn perthynas â chyfiawnder ieuenctid eisoes wedi’u datganoli. Felly, swyddogaethau’r Llywodraeth hon neu gyrff sy’n perthyn i’r Llywodraeth hon yw iechyd a gwasanaethau cymdeithasol. Siaradais â Phillip Lee, ac roedd ef o’r farn—mae’n mynd i ymweld â Chymru i drafod y materion sy’n berthnasol i ni, ond credaf, yn y pen draw, y dylai hyn fod yn rhan o Fil Cymru ac y dylid ei ddatganoli i ni. Rydym yn gwneud gwaith gwych yn rheoli pobl ifanc a’u dyheadau ar gyfer y dyfodol. Byddai mynd gam yn ôl yn anghywir. I fod yn deg â’r Is-ysgrifennydd Gwladol, roedd yn cytuno â ni yn hynny o beth; nid oedd am gymryd cam yn ôl, roedd am weithio gyda ni.

Mewn ymateb i adolygiad Taylor a gyhoeddwyd ar ddydd Llun ac y cyfeiriwyd ato nawr, yr adolygiad o gyfiawnder ieuenctid, mae’r mesurau a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU yn cynnwys lansio dwy ysgol ddiogel, gan ganolbwyntio ar Saesneg, mathemateg ac ystod o gynlluniau hyfforddiant gwaith i gynorthwyo gyda diwygio troseddwyr a’u helpu i ddod o hyd i waith ar ôl eu rhyddhau. Ym mis Chwefror 2010, cynhyrchodd Pwyllgor Cymunedau a Diwylliant y Cynulliad adroddiad, ‘Cyfiawnder Ieuenctid: Profiad plant Cymru mewn Sefydliadau Diogel’, a oedd yn argymell bod Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu â Llywodraeth y DU

‘gyda golwg ar alluogi datblygu lleoliadau newydd mewn sefydliadau diogel yng Nghymru, gan ddefnyddio uned ddiogel Hillside [yng Nghastell-nedd] yn fodel, a chan gynnwys datblygu darpariaeth mewn lleoliad priodol yn y gogledd.’

A allech roi’r wybodaeth ddiweddaraf i ni ynglŷn â pha ymgysylltu a wnaed, yng nghyd-destun argymhellion adolygiad Taylor?

Gallaf, diolch, ac rwy’n siŵr fod yr Aelod wedi gwrando ar fy ymateb i Huw Irranca-Davies. Rydym yn anghytuno â chryn dipyn o adolygiad Charlie Taylor. Ni fyddwn yn cyflwyno ysgolion diogel yma yng Nghymru. Rwyf wedi ymweld â rhaglen Hillside. Rwy’n edrych ar gyfleusterau cam-i-lawr. Yn hynny o beth, mae gennym atebion Cymreig i’r problemau hyn. Nid wyf yn credu mai proses yr ysgolion diogel yw’r ffordd gywir a phriodol. Ni ddylem fod yn carcharu ein pobl ifanc; dylem fod yn eu cefnogi ymlaen llaw.