Rydym yn symud ymlaen at y ddadl olaf y prynhawn yma, sef dadl am setliad yr heddlu ar gyfer 2017-18, ac rwyf yn galw ar Jane Hutt i gynnig y cynnig—Jane.

Cynnig NDM6235 Jane Hutt

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn unol ag Adran 84H o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1988, yn cymeradwyo Adroddiad Cyllid Llywodraeth Leol (Rhif 2) 2017-2018 (Setliad Terfynol—Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu). Gosodwyd copi o'r adroddiad yn y Swyddfa Gyflwyno ar 1 Chwefror 2017.

Cynigiwyd y cynnig.

Ddirprwy Lywydd, ar ran Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, rwyf heddiw yn cyflwyno i'r Cynulliad, iddynt ei gymeradwyo, fanylion cyfraniad Llywodraeth Cymru at gyllid refeniw craidd y pedwar comisiynydd heddlu a throseddu yng Nghymru ar gyfer 2017-18. Bydd yr Aelodau'n ymwybodol bod y cyllid craidd ar gyfer yr heddlu yng Nghymru yn cael ei ddarparu drwy drefniant tair ffordd, sy’n cynnwys y Swyddfa Gartref, Llywodraeth Cymru a’r dreth gyngor. Gan nad yw polisi plismona a materion gweithredol wedi’u datganoli, mae'r darlun ariannu cyffredinol yn cael ei bennu a’i sbarduno gan y Swyddfa Gartref. Felly, mae'r dull a sefydlwyd i bennu a dosbarthu cydran Llywodraeth Cymru wedi bod yn seiliedig ar egwyddor o sicrhau cysondeb a thegwch ledled Cymru a Lloegr. Fel yr amlinellwyd yng nghyhoeddiad terfynol setliad yr heddlu ar 1 Chwefror, mae cyfanswm y cymorth refeniw heb ei neilltuo ar gyfer y gwasanaeth heddlu yng Nghymru ar gyfer 2017-18 yn £350 miliwn. Mae cyfraniad Llywodraeth Cymru at y swm hwn, drwy'r grant cynnal refeniw ac ardrethi annomestig wedi'u hailddosbarthu, yn £139 miliwn a dyma’r arian y mae gofyn ichi ei gymeradwyo heddiw.

Fel mewn blynyddoedd blaenorol, mae'r Swyddfa Gartref wedi penderfynu troshaenu dull terfyn isaf ar ei fformiwla sy'n seiliedig ar anghenion. Mae hyn yn golygu, ar gyfer 2017-18, y bydd comisiynwyr heddlu a throseddu ledled Cymru a Lloegr i gyd yn cael yr un gostyngiad canrannol o 1.4 y cant yn eu cyllid refeniw craidd, o'i gymharu â 2016-17. Bydd y Swyddfa Gartref hefyd yn darparu grant atodol, sef cyfanswm o £5.9 miliwn, er mwyn sicrhau bod y heddlu Dyfed-Powys a heddlu Gogledd Cymru yn cyrraedd y terfyn isaf.

Bydd yr aelodau'n cofio, fel rhan o adolygiad gwariant 2015, bod Llywodraeth y DU wedi ymrwymo i ddarparu, drwy gydol cyfnod yr adolygiad o wariant, cyllid arian parod cyffredinol ar gyfer pob comisiynydd heddlu a throseddu, o'i gymharu â 2015-16. Mae'r setliad ar gyfer 2017-18 yn cynnal y lefel arfaethedig o gyllid, ond yn tybio bod y Comisiynwyr yn cynyddu eu praesept treth gyngor 2 y cant yn 2016-17 ac y byddent yn gwneud hynny eto yn 2017-18.

Mae'r dreth gyngor yn fater datganoledig a chyfrifoldeb y Comisiynwyr yw gosod eu praeseptau. Mae gan gomisiynwyr heddlu a throseddu yng Nghymru y rhyddid i wneud eu penderfyniadau eu hunain am gynyddu’r dreth gyngor ac nid ydynt yn ddarostyngedig i’r terfynau sy'n gymwys yn Lloegr. Wrth fewnosod eu helfen o’r dreth gyngor, mae Llywodraeth Cymru yn disgwyl i bob comisiynydd heddlu a throseddu weithredu mewn modd rhesymol o ystyried y pwysau sydd ar aelwydydd sy’n wynebu caledi.

Rydym yn deall bod angen gwneud penderfyniadau anodd wrth ddatblygu cynlluniau ar gyfer y blynyddoedd i ddod. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i weithio gyda Chomisiynwyr a phrif gwnstabliaid i sicrhau y rheolir gostyngiadau cyllido mewn ffyrdd sy'n lleihau'r effaith ar ddiogelwch cymunedol yng Nghymru. Fel rhan o hyn, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu ar gyfer blwyddyn arall o gyllid ar gyfer 500 o swyddogion cymorth cymunedol ychwanegol a gafodd eu recriwtio o dan y rhaglen flaenorol ar gyfer ymrwymiad y llywodraeth. Mae swm o £16.8 miliwn wedi’i glustnodi yn y gyllideb ar gyfer y flwyddyn nesaf i barhau i roi’r ymrwymiad hwn. Mae’r cyflenwad llawn o swyddogion wedi cael ei ddefnyddio ers mis Hydref 2013 ac maent yn gwneud cyfraniad cadarnhaol at ddiogelwch y cyhoedd ledled Cymru. Rhan hanfodol o'u gwaith yw mynd ati i ymgysylltu â phartneriaid a sefydliadau cymunedol i ymdrin ag ymddygiad gwrthgymdeithasol a gweithgareddau troseddol cysylltiedig, ond maent yn gwneud cyfraniad pwysig iawn at wariant ataliol, gan weithio mewn partneriaeth â chymunedau ac awdurdodau lleol. Mae Llywodraeth Cymru, gan weithio mewn partneriaeth â phedwar heddlu Cymru a Heddlu Trafnidiaeth Prydain, hefyd wedi cyflwyno’r adnodd ychwanegol hwn ac yn helpu i wneud gwahaniaeth go iawn i fywydau pobl yng Nghymru.

I edrych ymlaen at drefniadau ariannu yn y dyfodol, yn ddiweddar, mae'r Swyddfa Gartref wedi ailgychwyn adolygiad o fformiwla ariannu'r heddlu, wedi iddo gael ei atal dros dro yn 2015, ar ôl i wallau ystadegol gael eu darganfod yn y deunydd ymgynghori. Mae Llywodraeth Cymru yn cymryd rhan yn y broses hon ac yn gweithio'n agos gyda Chomisiynwyr Cymru i sicrhau bod yr adolygiad yn rhoi ystyriaeth lawn i safbwyntiau Llywodraeth Cymru ac i drefniadau ariannu polisi a phlismona yng Nghymru.

Ddirprwy Lywydd, i ddychwelyd at ddiben dadl heddiw, y cynnig yw cytuno ar yr adroddiad cyllid llywodraeth leol ar gyfer comisiynwyr heddlu a throseddu, sydd wedi cael ei osod gerbron y Cynulliad. Os caiff ei gymeradwyo, bydd hyn yn caniatáu i'r comisiynwyr gadarnhau eu cyllidebau ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf. Felly, gofynnaf i Aelodau'r Cynulliad gefnogi'r cynnig hwn heddiw.

Mae'r gostyngiad cyllid 1.4 y cant yn setliad heddlu 2017-18 ar draws pob heddlu yng Nghymru a Lloegr yn dod ar ôl blwyddyn ar ôl blwyddyn o doriadau ers 2010. Rydym wedi gweld gostyngiadau termau real o 26 y cant mewn cyllid i heddluoedd yng Nghymru. Mae heddluoedd yng Nghymru wedi crebachu. Yn fy ardal i, mae gweithlu Heddlu Gwent wedi lleihau 14 y cant ers 2010. Mae datganoli ffracsiynol plismona, lle mae Llywodraeth Cymru yn gyfrifol am gyfrannu cyfran fach o gyllid heddluoedd yng Nghymru, ond heb gael y grym i bennu blaenoriaethau na strategaeth, yn gyfaddawd anfoddhaol. San Steffan sy’n parhau i fod â’r rheolaeth bennaf dros bolisi. Ac mae'n siomedig ein bod wedi gweld Bil Cymru arall eto fyth yn mynd a dod heb ddatganoli pwerau dros blismona yn llawn i'r wlad hon—o hyd, y wlad olaf yn yr ynysoedd heb fod â rheolaeth dros blismona. Nid yn unig y byddai hyn o’r diwedd yn rhoi’r gallu i Lywodraeth Cymru i lunio polisi sy'n ymateb i anghenion unigryw cymunedau Cymru, a hefyd i’w gydlynu â swyddogaethau datganoledig eraill, byddai hefyd yn galluogi gwell cydweithio ar draws sectorau.

Byddai datganoli plismona hefyd yn gadael heddluoedd Cymru yn well eu byd. Oedodd Llywodraeth y DU cyn cyflwyno fformiwla ariannu newydd ar gyfer yr heddlu ar ôl canfod gwall ystadegol a fyddai wedi gadael Cymru £32 miliwn yn waeth eu byd. Byddai fformiwla newydd sy’n rhoi gwell adlewyrchiad o dueddiadau poblogaeth Cymru yn arwain at £25 miliwn ychwanegol ar gyfer heddluoedd Cymru. Felly, nid dim ond mater o egwyddor neu bragmatiaeth polisi yw datganoli plismona, ond mater o bragmatiaeth ariannol hefyd. Byddai datganoli plismona hefyd yn diogelu heddluoedd Cymru rhag rhaglen barhaus o doriadau San Steffan, ac yn rhoi'r grym i Lywodraeth Cymru i bennu blaenoriaethau plismona sydd wedi'u teilwra i anghenion Cymru.

Wrth i’r Swyddfa Gartref barhau i droshaenu dull terfyn isaf ar eu fformiwla sy'n seiliedig ar anghenion, clywsom y bydd yr holl heddluoedd yng Nghymru a Lloegr yn cael yr un gostyngiad 1.4 y cant yn 2017-18. Rydym yn nodi bod y setliad tair ffordd ar gyfer cyllid yr heddlu yng Nghymru, sy'n cynnwys y Swyddfa Gartref, Llywodraeth Cymru a’r dreth gyngor, yn dilyn ymgynghoriad â’r pedwar heddlu yng Nghymru, a bod £349.9 miliwn wedi’i ddyrannu i'r comisiynwyr heddlu a throseddu yng Nghymru. Wedi i Ffederasiwn Heddlu De Cymru ddatgan y llynedd bod y bwlch rhwng eu praesept treth gyngor nhw a heddluoedd eraill Cymru bellach wedi ei gau, bydd hyn yn cyflawni cynnydd yn y swm a delir tuag at wasanaethau heddlu gan dalwyr y dreth gyngor o 3.79 y cant yn y gogledd, 3.99 y cant yng Ngwent, 4 y cant yn y de, ond 6.9 y cant yn Nyfed-Powys.

Dywedir bod y ffigur olaf hwn yn adlewyrchu'r rhewi cyllido blaenorol yn Nyfed-Powys, lle dywedodd y comisiynydd heddlu a throseddu a oedd yn gadael ei fod wedi cyflwyno mwy o swyddogion ar rowndiau gwledig am fwy o amser, am lai o arian. Mae gwefannau Heddlu Dyfed-Powys a Chyngor Sir Caerfyrddin yn nodi bod lefel troseddu yn Nyfed-Powys yn isel o'i gymharu ag ardaloedd heddluoedd eraill, sy'n ei gwneud y lle mwyaf diogel yng Nghymru a Lloegr. Fodd bynnag, mae'r cyngor yn ychwanegu, ‘Mae'n rhaid inni beidio â llaesu dwylo’. Er ein bod felly yn cydnabod pryder am faint y cynnydd yn eu praesept, rydym felly hefyd yn cydnabod bod angen diogelu lefel y gwasanaethau.

O dan Lafur, roedd ein heddlu at eu clustiau mewn gwaith papur. Mae Llywodraeth y DU wedi lleihau biwrocratiaeth a rhoi dim ond un targed syml i’r heddlu—lleihau troseddu. Fel y dywedais y llynedd, roedd troseddu wedi gostwng dros 30 y cant ers 2010 yn ôl yr arolwg troseddu annibynnol ar gyfer Cymru a Lloegr. Er bod cyfanswm y troseddu a gofnodwyd gan yr heddlu ledled Cymru, ac eithrio twyll, i fyny 6 y cant yn y flwyddyn yn gorffen Medi 2016, canfu asesiad gan Awdurdod Ystadegau y DU nad oedd data troseddau a gofnodwyd gan yr heddlu yn bodloni’r safon ofynnol, ac nad ydynt yn cael eu hystyried ar hyn o bryd yn fesur dibynadwy. Ar y llaw arall, cadarnhawyd ym mis Rhagfyr 2016 bod data o arolwg troseddu Cymru a Lloegr wedi cadw ei fathodyn ystadegau cenedlaethol. Dangosodd y data hyn tua 6.2 miliwn o achosion o droseddu yn ystod y flwyddyn yn gorffen Medi 2016, gostyngiad 6 y cant ar y flwyddyn flaenorol.

Yn y gogledd, bydd 17 o swyddogion heddlu ychwanegol a chwe aelod ychwanegol o staff yn cael eu recriwtio. Mewn briff gan Heddlu Gogledd Cymru y mis diwethaf, clywsom, er bod rhaid iddynt gyflwyno arbedion cynlluniedig pellach o £7.3 miliwn hyd at 2020, y byddai rhoi argymhellion eu hadolygiad effeithlonrwydd ar waith yn cyflwyno dyraniadau adnoddau sy'n seiliedig ar dystiolaeth, yn gwella ansawdd y gwasanaeth ac yn buddsoddi £1.2 miliwn mewn pwysau twf. Gwnaethant hefyd dynnu sylw at ganfyddiadau arolwg troseddu o lai o risg o droseddu personol a throseddu yn y cartref yn y rhanbarth a chynnydd yn nifer y cwnstabliaid arbennig, gwirfoddolwyr arbennig yr heddlu a chadetiaid heddlu gwirfoddol.

Mae'r Swyddfa Gartref yn adolygu fformiwla ariannu'r heddlu ar ôl i gynigion diwygiedig yn 2015 gael eu hatal. Byddai'r rhain wedi golygu y byddai’r gyfran o'r swm a ddosberthir gan y fformiwla i bedwar heddlu Cymru yn gostwng 9 y cant, ac y byddai gogledd Cymru yn cael 0.88 y cant o'r swm a ddosberthir i'r 43 o heddluoedd ledled Cymru a Lloegr. Maent nawr yn cael 1.03 y cant; mae’r swm a dderbynnir y pen yn eu rhoi yn safle 23 o’r 43 wrth ystyried grant etifeddiaeth y dreth gyngor.

Diolch i bolisi Llywodraeth Cymru, mae dros £0.5 biliwn o bunnoedd mewn grantiau etifeddiaeth y dreth gyngor sy’n cael ei ddarparu i heddluoedd yn Lloegr yn 2017-18 ond na fydd ar gael i heddluoedd yng Nghymru. Rwyf wedi ysgrifennu at y Swyddfa Gartref i bwysleisio bod fformiwla ariannu'r heddlu yn rhy ddibynnol ar nifer bach o fesurau i adlewyrchu anghenion cymharol y 43 o heddluoedd ac na ddylid anwybyddu amddifadedd ac adfyd gwledig.

Er bod Heddlu Gogledd Cymru wedi dweud wrthym y dylai heddluoedd yng Nghymru, fel yn Lloegr, allu cael mynediad at yr ardoll prentisiaethau drwy eu cyfrif digidol newydd, a all wedyn gyfrannu at y Coleg Plismona, mae Llywodraeth Cymru wedi gwrthod hyn. Dywedodd comisiynydd heddlu a throseddu’r gogledd wrthyf y mis hwn y byddai hyn yn costio dros £2 filiwn y flwyddyn i heddluoedd Cymru.

Pan heriais y Gweinidog sgiliau ynglŷn â hyn yn y pwyllgor yr wythnos diwethaf, dywedwyd wrthym y byddai Llywodraeth Cymru yn taro trefniant grant neu gontract yn lle hynny, ond nad oedd y comisiynwyr yn ôl pob tebyg yn gwybod union fanylion hynny. Nid yw hynny'n llywodraethu da. Hefyd, rhoddodd Heddlu Gogledd Cymru fanylion am eu cydweithrediad â heddluoedd Glannau Mersi a Swydd Gaer, sy’n cydnabod realiti gweithredol ac yn atgyfnerthu pam byddai datganoli heddlu yn ddrwg i Gymru.

Diolch, Weinidog, am y setliad arfaethedig yr ydych wedi’i gyflwyno i'r Siambr heddiw. Yn gyffredinol, rydyn ni yn UKIP yn rhannu awydd y cyhoedd yn gyffredinol i gynnal niferoedd swyddogion heddlu, yn enwedig swyddogion ar y stryd. Mae hyn oherwydd ein bod yn cydnabod bod canfyddiad y cyhoedd o droseddu ac atal troseddau yn ffactor pwysig wrth gadw ymddiriedaeth y cyhoedd a chadw cymunedau cydlynol. Felly, rydym yn croesawu niferoedd swyddogion gweladwy ac yn croesawu'r ymrwymiad i gadw 500 PCSO ychwanegol ar y stryd yng Nghymru. Yr hyn y mae angen inni geisio ei gyflawni, cyn belled ag y gallwn, yw rhyddhau swyddogion rhag gweinyddu a chaniatáu iddynt fod yn rhan o atal a chanfod troseddau.

Yn ardal Heddlu Gwent, bu datblygiad i'w groesawu yn ddiweddar, sef creu un orsaf gwasanaethau brys, sy’n dod â’r gwasanaethau heddlu, tân ac ambiwlans ynghyd yn Abertyleri. Mae'r ganolfan yn gwasanaethu holl ardal Blaenau Gwent. Rydym wedi trafod cydleoli yn y gwasanaeth iechyd a gallai hyn fod yn enghraifft dda o gydleoli yn y gwasanaethau brys. Felly, yn gyffredinol, hoffem weld gwario llai ar weinyddu a mwy ar wasanaethau rheng flaen. Rwy’n sylweddoli nad yw plismona’n fater datganoledig, felly mae hynny’n cyfyngu ar ba mor bell y gallwn ddylanwadu ar y pethau hyn, fel yr amlinellodd Steffan Lewis yn gynharach, ond rwy’n teimlo bod y ddadl am blismona datganoledig ar gyfer diwrnod arall. Yn y cyfamser, rydym yn cefnogi setliad yr heddlu heddiw.

Diolch yn fawr iawn ac rwy’n galw ar Jane Hutt i ymateb i'r ddadl. Jane.

Diolch yn fawr iawn. Fel yr ydym wedi’i amlinellu yn ein rhaglen lywodraethu 'Symud Cymru Ymlaen', mae diogelwch cymunedol yn un o brif flaenoriaethau’r Llywodraeth hon. Ydy, mae'r setliad yn un heriol arall i'r heddlu ac yn un llymach nag yr oedd y Comisiynwyr yn ei ddisgwyl. Rydym wedi ymrwymo i weithio gyda’r Comisiynwyr a phrif gwnstabliaid i sicrhau bod y gostyngiadau hynny’n cael eu rheoli mewn ffyrdd sy'n lleihau’r effaith ar ddiogelwch cymunedol a phlismona rheng flaen yng Nghymru.

Diolch i Steffan Lewis am ei sylwadau. Gan nad yw cyllid yr heddlu wedi'i ddatganoli’n llwyr, y Swyddfa Gartref sy’n gyfrifol am bennu a llywio’r cynlluniau gwariant cyffredinol ar gyfer yr heddlu yng Nghymru a Lloegr. Rydym wedi gwneud yn glir ein bod o blaid datganoli plismona ac mae'n bwysig cofnodi hynny heddiw, oherwydd plismona yw'r unig wasanaeth brys nad yw wedi’i ddatganoli. Pe baem yn datrys hyn, byddai'n galluogi cydweithio cryfach â’r gwasanaethau brys eraill yng Nghymru. Dywedodd Gareth Bennett—[Torri ar draws.]

A allech gadarnhau ai dyna yw polisi'r Blaid Lafur yn Llundain yn ogystal—datganoli plismona?

Yr hyn yr oeddwn yn mynd i fynd ymlaen i’w ddweud yw ei fod hefyd yn un o argymhellion comisiwn Silk, a oedd yn cynnwys y Ceidwadwyr Cymreig yn ogystal â'r holl bartïon eraill. Ond rwy'n meddwl ei bod yn bwysig ein bod yn gweld hyn o safbwynt ymarferol o ran cydweithio. Byddai datganoli plismona, wrth gwrs, hefyd yn ein galluogi i sicrhau bod deddfwriaeth bellach yn y dyfodol sy'n effeithio ar yr heddlu a diogelwch cymunedol wedi’i theilwra’n briodol i amgylchiadau Cymru, sef y pwynt yr oedd Steffan Lewis yn ei wneud.

Rwy'n cydnabod bod Steffan Lewis a Mark Isherwood ill dau wedi cyfeirio at adolygiad y fformiwla ariannu, ac mae'n hollbwysig bod Llywodraeth Cymru yn cymryd rhan yn hyn. Y Swyddfa Gartref sy’n gyfrifol am fformiwla graidd dyrannu grantiau yr heddlu a'r goblygiadau i ddosbarthu y gallai’r fformiwla honno eu hachosi a beth allai godi o hynny. Felly, mae Llywodraeth Cymru bellach yn cael eu cynrychioli yn y broses. Yn wir, ysgrifennodd yr Ysgrifennydd Cabinet at y Gweinidog Gwladol dros Blismona a'r Gwasanaeth Tân i danlinellu pwysigrwydd hynny, oherwydd ailgychwyn neu adolygu’r fformiwla honno, ac felly rydym yn cydweithio'n agos ar hyn.

Hefyd, tynnodd Mark Isherwood sylw at y trefniadau ariannu presennol o ran yr hyblygrwydd y mae comisiynwyr heddlu a throseddu wedi’i gael ac a roddir o ran eu rôl a'u swyddogaeth. Ond os edrychwch ar y sefyllfa yn Nyfed-Powys, y gwnaethoch dynnu sylw ati, mae’r cynnydd arfaethedig yn Nyfed-Powys ar gyfer 2017 yn dilyn gostwng a rhewi’r swm yn ystod y ddwy flynedd flaenorol. Felly, mae Comisiynydd Heddlu a Throseddu newydd Dyfed-Powys, a etholwyd fis Mai diwethaf, nawr yn gallu darparu’r gwasanaethau y mae'n gyfrifol amdanynt.

Rwy’n meddwl yr hoffwn ddiolch i Gareth Bennett am groesawu'r ffaith ein bod yn parhau i ddefnyddio yn llwyddiannus—ac rwy’n meddwl, yn ôl pob tebyg, bod rhaid cytuno ar hyn ar draws y Siambr hon—500 o swyddogion cymorth cymunedol yng Nghymru, o ganlyniad i’r ffaith ein bod ni, unwaith eto, fel Llywodraeth Lafur Cymru, wedi penderfynu bod hyn yn flaenoriaeth, wedi gwrando ar y bobl ar lawr gwlad sy'n gweithio gyda’r swyddogion cymorth cymunedol hynny, ac wedi cydnabod y rhan y maent yn ei chwarae. Yn ôl at bartneriaeth, unwaith eto—cydweithio ar lefel leol. Ac ar y sail honno, ac o ran y swyddogaeth a'r pŵer sydd gennym, er eu bod efallai’n gyfyngedig, rwy’n falch o gymeradwyo'r setliad hwn i'r Cynulliad.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gwrthwynebu? Iawn, diolch. Byddwn yn gohirio'r eitem honno tan yr amser pleidleisio. Mae’r amser pleidleisio yn awr ar ddiwedd y sesiwn, ac oni bai bod tri Aelod yn dymuno i'r gloch gael ei chanu, symudaf yn syth at y bleidlais. Iawn, diolch yn fawr iawn i chi.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.