4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi'r wybodaeth ddiweddaraf am yr amser aros ar gyfer triniaethau yng ngogledd Cymru? OAQ(5)0117(HWS)

Rwy’n disgwyl i bob claf, boed mewn gofal wedi’i gynllunio neu heb ei drefnu, gael eu gweld a’u trin mewn modd amserol yn seiliedig ar angen clinigol. Nid yw rhai amseroedd aros orthopedig, yn enwedig, yn dderbyniol, fel yr wyf eisoes wedi dweud yn glir. Disgwyliaf weld gwelliant yn y ffigurau ar gyfer mis Mawrth eleni, gyda gwelliant pellach yn y flwyddyn i ddod.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw, Ysgrifennydd y Cabinet. Fe wyddoch fy mod wedi crybwyll amseroedd aros orthopedig ar gyfer llawdriniaethau clun yn benodol wrth y Prif Weinidog yn ystod y cwestiynau i’r Prif Weinidog yn ddiweddar, ac wedi cyfeirio at y ffaith fod yr amser aros arferol ar hyn o bryd yn Ysbyty Glan Clwyd yn 112 wythnos ar gyfer llawdriniaethau o’r fath, er gwaethaf targed 26 wythnos Llywodraeth Cymru. Ar y pryd, ymatebodd y Prif Weinidog yn chwerthinllyd drwy ddweud bod llawfeddyg wedi’i benodi yng Nglan Clwyd—llawfeddyg locwm—er mwyn lleihau amseroedd aros yn yr ardal. Rwy’n falch eich bod yn cydnabod nad yw hynny’n mynd i ddatrys problem amseroedd aros i fy etholwyr. A gaf fi ofyn i chi, o ystyried bod y bwrdd iechyd ar hyn o bryd yn destun mesurau arbennig, faint o gyfrifoldeb rydych chi, fel Llywodraeth Cymru, yn ei dderbyn am ymestyn yr amseroedd aros hyn dros y ddwy flynedd ddiwethaf?

I fod yn deg, nid oedd y cwestiwn atodol a ofynnoch i’r Prif Weinidog yn ymwneud yn benodol ag amseroedd aros ar gyfer llawdriniaethau clun, felly fe gawsoch ymateb ynglŷn â gweithgarwch orthopedig cyffredinol. Mae’r bwrdd iechyd yn wynebu her yma gyda chluniau o fewn yr amseroedd aros orthopedig. Ar safle Ysbyty Glan Clwyd y maent yn gweld y cleifion mwyaf cymhleth, ac mewn gwirionedd, hwy yw’r rhai sy’n aros yn hir—maent yn fwy tebygol o fod yn aros yn hir. Yn anffodus, nid oes capasiti ar gael i ymdrin â’r holl bobl hynny ar hyn o bryd. Ceir cynllun tymor canolig sy’n cael ei lunio gan y bwrdd iechyd, ynghyd â’u clinigwyr, i fynd i’r afael â hynny mewn gwirionedd, gan ein bod yn cydnabod bod angen iddynt wneud hynny.

Mae amseroedd aros cyffredinol yn llawer mwy rhesymol. Yr her yw’r grŵp penodol hwn a grwpiau penodol eraill o bobl sy’n aros yn hwy. Rhan o’r her i’r bwrdd iechyd yw’r capasiti sydd ganddynt a’r capasiti y maent wedi gallu gwneud defnydd ohono’n flaenorol o fewn y system yn Lloegr, ac mae llai ohono, ond mae’n ymwneud hefyd, mewn gwirionedd, â’r ffaith fod cynnydd sylweddol wedi bod yn y galw yn ardal y bwrdd iechyd. Yn wir, mae nifer y bobl sydd wedi cael eu hatgyfeirio am driniaeth orthopedig mewn gofal eilaidd wedi cynyddu dros 83 y cant yn y pedair blynedd ddiwethaf. Mewn gwirionedd, cafwyd cynnydd o draean yn nifer y bobl a gafodd eu gweld a’u trin o fewn yr amser yn ystod y cyfnod hwnnw.

Felly, fe welwch fod anghysondeb rhwng y gallu i weld ac i drin mwy o bobl, fel y mae’r bwrdd iechyd wedi’i wneud, a diwallu’r galw ei hun mewn gwirionedd. Dyna pam ei bod mor bwysig cyflawni yn erbyn y rhaglen gofal wedi’i gynllunio mewn gwirionedd—rhaid i’r mesurau hynny fynd rhagddynt. Dyna pam y mae’r gefnogaeth a ddarparwn i’r bwrdd iechyd yn bwysig. Nid ymwneud ag arian yn unig y mae, ond â’r arbenigedd a’r broses o graffu ar eu cynlluniau. Wrth gwrs, rwy’n disgwyl gweld gwelliannau pellach dros y flwyddyn hon a’r flwyddyn nesaf hefyd. Bydd yn rhan o’r ymarfer craffu ac atebolrwydd sy’n digwydd—pa un a yw’r bwrdd iechyd hwn neu unrhyw fwrdd iechyd arall yn destun mesurau arbennig—oherwydd, fel y dywedais o’r blaen, rwy’n cydnabod nad yw’r amseroedd aros hir hyn yn dderbyniol, ac mae’n her i’r rhan hon o’r gwasanaeth iechyd a phob rhan arall.

Rwyf wedi codi ar fy nhraed yn y Siambr yma nifer o weithiau yn y gorffennol yn beirniadu’r bwrdd iechyd ac yn tynnu sylw Ysgrifennydd y Cabinet ac eraill at nifer o broblemau a rhwystredigaethau. Felly, mae hi ond yn deg fy mod i’n llongyfarch ar adegau pan fo yna le i wneud hynny i’r bwrdd iechyd, ac, yn y cyd-destun yma, i’w llongyfarch nhw ar y defnydd o’r ap ynglŷn ag amserau aros sydd wedi cael ei—wel, ddim cael ei gynhyrchu, ond, yn sicr, maen nhw’n gwneud defnydd ohono fe yn y gogledd nawr. Mae e, fel rhiant, yn rhywbeth rydw i wedi cael achos i’w ddefnyddio, ac rwy’n gwybod am rieni eraill sydd wedi ei ddefnyddio fe. Roeddwn i’n edrych nawr—tair awr yng Nglan Clwyd, ychydig dros ddwy awr ym Maelor, dim aros yn ysbyty, neu yn uned mân anafiadau Dinbych. Ac felly, rwy’n siŵr y gwnewch chi ymuno â fi yn llongyfarch y bwrdd—fel rŷch chi wedi ei gydnabod yn y gorffennol—ar y datblygiad yma.

Ond yr hyn rwyf eisiau ei ofyn, wrth gwrs, yw: beth sy’n cael ei wneud i sicrhau bod yr arfer da yma nawr yn cael ei fabwysiadu ar draws Cymru? Ond hefyd, pa fuddsoddiad mae’ch Llywodraeth chi’n ei wneud i alluogi byrddau iechyd Cymru i wneud buddsoddiadau tebyg yn y dechnoleg yma, sydd gan bob un ohonom ni, a fydd, yn ei dro, wrth gwrs, yn help i daclo rhai o’r problemau ymarferol iawn y mae’r gwasanaeth yn eu hwynebu?

Diolch i chi am gydnabod llwyddiant yr ap, o ran hwyluster a hefyd o ran ei ddefnyddioldeb i bobl sy’n ceisio cael mynediad at ofal heb ei drefnu yn benodol. Nid yw hon yn broblem sy’n ymwneud yn arbennig â’r gost o ddatblygu’r ap o hyn ymlaen, a’i ledaenu; mewn gwirionedd mae’n ymwneud â deall digon o amser a digon o dystiolaeth am ei werth. Ac mewn gwirionedd, mae wedi bod yn ddefnyddiol iawn cael un bwrdd iechyd yn arwain ar ei ddefnydd.

Mae’n deg dweud bod rhywfaint o bryder o fewn y gwasanaeth ynglŷn ag a fyddai hwn yn profi’n arloesedd defnyddiol, neu a fyddai’n darparu mwy o gwestiynau nag atebion. Ac yn wir, pan oeddwn yn Ysbyty Gwynedd ddydd Llun yn gwneud cyhoeddiad cadarnhaol ar fuddsoddi mewn adran damweiniau ac achosion brys newydd, roedd y staff eu hunain yn dweud eu bod yn ystyried yr ap yn ddefnyddiol, ac roedd y bobl a oedd yno yn ei ystyried yn ddefnyddiol hefyd. Felly, mae wedi bod yn ddechrau cadarnhaol, ond ar ôl i ni gael mwy o ddata ar ei ddefnydd a’i ddefnyddioldeb, rwy’n credu y byddwn yn edrych wedyn wrth gwrs ar sut y gallwn ddatblygu’r gwersi hynny ar gyfer gweddill ein system—nid yn unig yng ngogledd Cymru, ond ar draws gweddill GIG Cymru yn ogystal.