A gaf fi ddechrau drwy ddweud, pe bawn i wedi llofnodi’r ffurflen yn y lle iawn, y byddwn wedi bod yn un o gydgynigwyr y cynnig hwn? Rwy’n falch fy mod yn un o’r cefnogwyr o leiaf. Rwyf eto i fynd ar y cwrs sgiliau sylfaenol, ‘bywyd yn y swyddfa fodern’, ond fe wnaf hynny ar ryw bwynt—rwy’n addo hynny i fy nghynorthwyydd personol.

Fel y clywsom yn yr areithiau rhagorol hyd yn hyn—ac rwy’n hoff o’r dadleuon meinciau cefn hyn, oherwydd credaf fod yr ystod o bynciau yr ydym yn eu trafod yn wirioneddol addysgiadol, ac mae lefel y consensws hefyd, a’r her a gynhyrchant yn wirioneddol braf—rwy’n credu bod hwn yn faes sydd wedi’i esgeuluso’n fawr mewn gwirionedd, oherwydd mae mor wydn ac mor hanfodol i fywyd bob dydd.

Ond wyddoch chi, fel y soniodd Hefin am gerdded ar hyd y stryd fawr ym Margoed—ces fy magu yng Nghastell-nedd, ac yn Sgiwen yn benodol. Ac rwy’n cofio, yn fachgen, cael fy hel i siopa, os oedd fy mam, a oedd yn helpu i redeg y busnes teuluol, yn arbennig o brysur. Gallwn fynd at Mr Jones y cigydd—a Mr Jones oedd ei enw—a gallwn ddweud, ‘Rydym angen cig ar gyfer y penwythnos’, a dyna’r oll y byddai angen i mi ei ddweud wrtho. Byddai’n ei baratoi, byddwn yn ei gasglu, a byddai’n galw’n ddiweddarach i gael ei dalu. Mae’n wasanaeth hynod, ac yn rhoi atgofion pleserus iawn i mi. Ond mae hefyd yn llawn potensial ar gyfer twf economaidd ar gyfer menter, ac mewn gwirionedd, ar gyfer caniatáu i bobl ffynnu yn eu cymunedau, oherwydd yr hyder a gânt.

Rwy’n credu ein bod yn byw mewn oes pan fo pobl yn teimlo’u wedi’u dadleoli ac nad ydynt yn cael eu gwerthfawrogi. Mae diffyg gwerth cyffredin, gwerth cydradd, yn ein poblogaethau yn y gwledydd gorllewinol yn bryder go iawn. Rwy’n credu bod y neges ynglŷn ag ‘adfer rheolaeth’ wedi ymwneud â llawer mwy na dadl Brexit yn unig. Mae yna broblem go iawn, rwy’n credu, mewn cymdeithasau gorllewinol yn yr ystyr fod yna bobl sy’n llwyddiannus yn economaidd, ac yna ceir y gweddill. Mae’n broblem go iawn. Felly, o ran bodlonrwydd y dinesydd, a ffydd y dinesydd yn y system economaidd wleidyddol gyfan, ni ddylid esgeuluso’r pwnc hwn.

A gaf fi roi un neu ddwy o enghreifftiau? Gofal cymdeithasol, gofal plant: y peth cyntaf yma yw ei fod yn angen cynyddol, oherwydd patrymau’r newid yn ein poblogaeth—pobl yn byw yn hirach, ond hefyd, dau riant yn chwilio am waith. Ond nid ydym wedi dal i fyny â’r ffaith y dylid gwobrwyo’r sgiliau hyn yn well. Mae’n debyg mai dyna’r broblem sylfaenol sydd gennym yn awr, na all y swyddi hynny roi cyflog byw priodol mewn gwirionedd. Felly, mae hynny’n rhywbeth sy’n rhaid i’n heconomi edrych arno a’i herio. Ond mae’n sector pwysig iawn, mae’n un sy’n gwahodd arloesedd—yr amrywiaeth o wasanaethau sydd eu hangen i gefnogi pobl yn eu cartrefi neu i gael gofal plant effeithiol iawn yn ystod oriau cyfleus y mae galw amdanynt. Mae hynny, rwy’n meddwl, yn rhywbeth y mae angen inni edrych arno.

Hefyd, rhaglenni penodol yr ydym yn eu noddi i gynyddu gofal plant mewn ardaloedd difreintiedig i ganiatáu i bobl gael mynediad at swyddi—gwirioneddol bwysig, ond weithiau nid ydym hyd yn oed yn dechrau drwy sicrhau bod y cyfleoedd gwaith gofal plant hynny’n cael eu rhoi i bobl leol. Byddai hynny’n ddechrau, oni fyddai, ac yn ffordd dda o rymuso’r economi leol honno. Mae hyn yn mynd drwy lawer o gaffael, fel y crybwyllwyd eisoes. Rydym yn darparu llawer o wasanaethau—gwasanaethau cymdeithasol, ystod o wasanaethau a ddarperir gan asiantaethau cyhoeddus—ac yn aml, cânt eu rhoi i bobl nad ydynt yn byw yn yr ardal, sydd braidd yn ddosbarth canol, pan allai pobl leol fod yn gwneud y swyddi hynny’n effeithiol iawn. Mae angen i ni gofio’r egwyddor honno.

Rwy’n credu bod rhai meysydd eraill—clywsom yn gynharach am brosiectau ynni cymunedol; mae eu rheolaeth a’u cynnal a’u cadw yn rhywbeth y gall pobl leol fod ynghlwm wrtho. Rwy’n credu bod yna amrywiaeth eang o weithgareddau ar gael yn y sector dinesig lle y gall pobl heb sgiliau ffurfiol redeg sefydliadau, codi degau o filoedd o bunnoedd i elusennau: gellir cyfeirio’r math hwn o weithgaredd i mewn i’n heconomi hefyd. Mae’r potensial hwnnw yno gyda phobl. Ac rwy’n credu y gallai llawer o asedau cymunedol elwa o fabwysiadu’r ymagwedd hon.

Mae twristiaeth yn weithgaredd delfrydol i’w archwilio o safbwynt yr economi sylfaenol. Mae’r potensial yn enfawr. Rydym yn byw yng Nghymru. Mae’n gwahodd ymwelwyr i ddod, mewn gwirionedd—y cyfalaf twristaidd, beth bynnag y’i galwn, neu’r cyfalaf diwylliannol sydd gennym. Ond gallem ddarparu gwasanaethau unigryw yn well. Dyna’r hyn y mae pobl ei eisiau. Maent yn awyddus i aros mewn gwestai gwirioneddol ddiddorol, unigryw sy’n wahanol i bob man arall. Maent eisiau diwylliant bwyd. Mae da byw wedi bod yn nwydd pwysig i ni ers amser hir, ond nid ydym wedi mynd y cam pellach hwnnw mewn gwirionedd i sicrhau ein bod yn gorffen y cynnyrch uwch yn y gadwyn fwyd. Felly, mae yna lawer iawn o bethau y credaf y gellir adeiladu arnynt. Ac wrth rymuso pobl leol a rhoi hyder iddynt ffynnu, rwy’n meddwl y byddai’n ffordd wych o adfer rhywfaint o optimistiaeth economaidd yn ein cymunedau.