Os gwnaiff pawb adael y Siambr yn dawel, mae’r trafodion yn parhau. Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r ddadl fer. Rwy’n galw ar Neil McEvoy i siarad ar y pwnc a ddewiswyd ganddo. Neil McEvoy.

Diolch, Lywydd. Fe arhosaf i gyd-Aelodau adael y Siambr.

Mae angen i chi adael y Siambr. Mae’r trafodion yn parhau. Nid amser i sgwrsio yw hwn. Parhewch.

Diolch. Iawn. Mae croeso i chi dorri ar draws a chyfrannu os ydych yn dymuno. Y syniad yw awgrymu hyn fel rhywbeth yr ydym am ei wneud yn y dyfodol heb fod mor bell yn y ddinas hon. Felly, rwyf wedi galw dadl i weld a allwn, yma yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru, ddechrau hyrwyddo’r syniad o gyfnewidfa stoc i Gymru. Rwy’n hynod o falch o weld bod polisi Plaid Cymru o sefydlu banc datblygu Cymru, polisi a fu gennym ers nifer o flynyddoedd, ar fin digwydd, sy’n beth da. Gyda phwerau treth yn cael eu datganoli ac Awdurdod Cyllid Cymru yn cael ei sefydlu, mae Cymru o’r diwedd yn camu tuag at sofraniaeth ariannol, ond un peth nad oes gennym yw cyfnewidfa stoc.

Mae cyfnewidfeydd stoc yn chwarae rôl wahanol i fanc datblygu. Tra bo banc datblygu wedi’i rwymo gan ddiwydrwydd dyladwy llym ac yn golygu bod busnesau yn ysgwyddo dyledion newydd, mae cyfnewidfa stoc yn caniatáu i fuddsoddwyr gymryd cyfrannau mewn cwmni, fel y gallant ategu ei gilydd yn dda iawn.

Cyn i mi fanylu ar hynny, efallai y dylwn egluro: yn hytrach na dweud ‘yn dal i fod heb’ gyfnewidfa stoc, mae’n fwy cywir dweud nad oes gennym gyfnewidfa stoc mwyach. Roedd y Gyfnewidfa Lo, sydd rai munudau o bellter yn unig oddi wrth y Cynulliad, ac sydd, diolch byth, yn cael ei hadnewyddu yn awr, neu ei hachub rhag cwympo ac yn cael ei hailddatblygu fel gwesty, yn arfer bod yn llawr masnachu ar gyfer masnachu glo yng Nghymru. Fel y bydd llawer ohonom yn gwybod, yn y gyfnewidfa lo y llofnodwyd siec £1 filiwn gyntaf y byd. Felly, mae gan Gymru rywfaint o hanes yn hyn o beth.

Nid yw cyfnewidfeydd stoc yr un fath â busnesau eraill. Mae perfformiad cyfnewidfeydd stoc cenedlaethol yn aml yn cael ei gymryd fel mesur arall o iechyd economi’r genedl, neu o leiaf, o frwdfrydedd buddsoddwyr ynglŷn â rhagolygon y wlad. Mae cyfnewidfeydd cenedlaethol hefyd yn chwarae rôl bolisi nad yw’n cael ei gwerthfawrogi’n ddigonol wrth bennu a rhestru safonau cydymffurfio ar gyfer cwmnïau sy’n dymuno mynd yn gyhoeddus. Ar ben hyn oll, mae yna ymdeimlad niwlog ond real fod balchder cenedlaethol rywsut ynghlwm wrth gyfnewidfeydd stoc. Rwy’n credu y byddai’n cyfrannu at falchder yng Nghymru pe gallem gael un ar waith.

Ystyrir cyfranddaliadau yn bethau cymhleth yn aml, ond mae’r egwyddor sy’n sail iddynt yn syml. Mae cyfranddaliadau, a elwir hefyd yn ecwitïau, yn rhoi rhan i chi ym mherchnogaeth cwmni, felly pan fyddwch yn buddsoddi mewn cyfranddaliadau, rydych yn prynu cyfran o’r busnes hwnnw. Mae cwmnïau’n cyhoeddi cyfranddaliadau i godi arian a bydd buddsoddwyr yn prynu cyfranddaliadau mewn busnes am eu bod yn credu y bydd y cwmni’n gwneud yn dda ac maent eisiau cyfran yn ei lwyddiant.

Rwyf am weld mwy o bobl yng Nghymru yn rhannu yn llwyddiant cwmnïau Cymru a chyfnewidfa stoc a fyddai’n rhoi cyfle iddynt wneud hynny. Mae bod yn berchen ar gyfranddaliadau mewn cwmni yn golygu bod gennych hawl i gael llais yn ei fusnes. Mae pob cwmni cyfyngedig cyhoeddus yn cynnal cyfarfodydd blynyddol lle y bydd cyfranddalwyr yn pleidleisio ar faterion megis cyfrifon y cwmni, penodi cyfarwyddwr, pecynnau cyflog ac yn y blaen, ac mae hyn yn rhywbeth yr hoffwn weld mwy ohono yng Nghymru. Rwy’n credu y gallai ein helpu i ddod yn wlad fwy ffyniannus a chyfartal. Ceir llawer o enghreifftiau o gwmpas y byd o wledydd llai â’u cyfnewidfeydd eu hunain: Gibraltar, Armenia, Cyprus a Gwlad yr Iâ. Sefydlwyd cyfnewidfa stoc Sarajevo yn 2001 ac erbyn 2005, roedd cyfalafiad y farchnad 20 gwaith yn fwy ar €3.3 biliwn. Roedd y cyfeintiau masnachu dyddiol cyfartalog yn €1.5 miliwn erbyn 2005. Gallai Cymru wneud hyn. Mae 25 o gwmnïau o Gymru wedi’u rhestru ar y gyfnewidfa stoc yn Llundain ar hyn o bryd, fellly mae hynny’n dangos y potensial sydd gennym yma.

Cydnabyddir yn eang y gall cyfnewidfa helpu i gynyddu gweithgarwch economaidd a hybu twf economaidd. Gall fod yn hwb i fusnesau, ac o’i roi’n syml, mae cyfnewidfeydd stoc yn rhoi’r gallu i gwmnïau godi cyfalaf a datblygu eu busnesau. Mae’r gallu i restru cyfranddaliadau ar gyfnewidfa stoc a thrwy hynny godi arian gan fuddsoddwyr, hen a newydd, yn hwb pwysig i weithgarwch economaidd.

Mae mynediad at gyfalaf yn ei gwneud yn haws i gwmnïau ehangu eu gweithgarwch a gallai rhestru dynnu sylw cronfeydd cydfuddiannol ryw ddiwrnod—masnachwyr sefydliadol ac ati—at botensial busnes o Gymru. Maent hefyd yn ffenestr siop; gallai unrhyw un yn y byd fuddsoddi mewn cyfnewidfa Gymreig. Drwy sefydlu un, ceir potensial i agor economi Cymru i fwy o fuddsoddiad rhyngwladol, gan ganiatáu i fusnesau a chwmnïau o Gymru elwa o fuddsoddwyr byd-eang. Byddai hyn yn cymryd amser, ond gallai hefyd wella hygrededd cwmni a’i broffil cyhoeddus. Gall rhestru ar y farchnad stoc fod yn fath o hysbyseb anuniongyrchol i gwmni.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

Mae’n debyg, mewn gwirionedd, mai’r eliffant yn yr ystafell yw bod cyfnewidfeydd stoc fel arfer yn gwmnïau preifat. Ceir rhai enghreifftiau o gyfnewidfeydd stoc sy’n eiddo cyhoeddus—mae cyfnewidfeydd stoc Shenzhen a Shanghai yn sefydliadau lled-wladwriaethol mewn gwirionedd, i’r graddau eu bod wedi’u creu gan gyrff Llywodraeth yn Tsieina a bod ganddynt bersonél blaenllaw a benodwyd yn uniongyrchol gan Gomisiwn Rheoleiddio Gwarantau Tsieina.

Enghraifft arall yw cyfnewidfa stoc weriniaethol Tashkent yn Uzbekistan, a sefydlwyd yn 1994, dair blynedd ar ôl cwymp yr Undeb Sofietaidd, ac sy’n eiddo i’r wladwriaeth yn bennaf, ond gyda rhyw ffurf ar gorfforaeth gyhoeddus. Ond nid yw’r rhain yn fodelau y byddwn yn eu hargymell ar gyfer Cymru. Mae’n bosibl y gallai Llywodraeth Cymru chwarae rhan mewn cyfnewidfa stoc i Gymru, ond mae’r marchnadoedd ariannol yn fater a gadwyd yn ôl, ac felly mae rheoleiddio rhestrau a chynigion cyhoeddus, gwarantau a buddsoddiadau y tu hwnt i gymhwysedd Llywodraeth Cymru. Felly, yr hyn y mae gwir angen i ni feddwl amdano yw sut y gallwn roi cymhellion ac annog cwmni preifat i sefydlu cyfnewidfa stoc yng Nghymru. Gallai hyn ddigwydd drwy grantiau, drwy gynadleddau, swyddfeydd ar gael yng Nghaerdydd neu rywle arall.

Nid wyf yn mynd i siarad yn hwy ar hyn o bryd. Byddwn yn gobeithio bod eraill wedi cefnogi’r syniadau hyn, ac os oes unrhyw un yn dymuno cyfrannu, byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed yr hyn sydd gennych i’w ddweud. Diolch. Diolch.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith i ymateb i’r ddadl. Ken Skates.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac a gaf fi ddechrau drwy groesawu’r ddadl hon heddiw ar sefydlu cyfnewidfa stoc i Gymru? Rwyf wedi bod yn awyddus iawn i glywed gan Neil McEvoy beth yw ei farn a’i gynigion ar gyfer cyfnewidfa stoc Gymreig. Mae hon yn ddadl werthfawr, er nad yw’n gynnig newydd. Mae’n awgrym a ystyriwyd gan weinyddiaethau blaenorol Llywodraeth Cymru, fel y gŵyr yr Aelod, rwy’n siŵr.

Ym mis Ionawr 2010, cyhoeddwyd adroddiad ar gyfnewidfa stoc i Gymru gan Robert Huggins a Daniel Prokop, ac awgrymai’r adroddiad, a oedd yn seiliedig ar sampl o 1,500 o gwmnïau a gynhyrchodd 169 o ymatebion, fod 36 y cant wedi mynegi peth diddordeb mewn rhestru ar gyfnewidfa stoc i Gymru. Wrth dyrchu ychydig yn rhagor i’r data, gwelwyd bod 8 y cant wedi ystyried cyhoeddi eu cyfrannau yn ystod y pum mlynedd flaenorol, byddai 19 y cant yn ystyried cyhoeddi eu cyfrannau yn ystod y pum mlynedd nesaf, ac 13 y cant arall yn y 10 mlynedd ar ôl hynny. Yn amlwg, dangosai fod peth archwaeth a diddordeb mewn cael cyfnewidfa stoc yng Nghymru, ond daeth y Llywodraeth i’r casgliad na ellid cyfiawnhau costau sefydlu cyfnewidfa stoc. Y rheswm am hyn oedd oherwydd y gall y gost o sefydlu cyfnewidfa stoc gyrraedd llawer o filiynau o bunnoedd oherwydd y costau sefydlu sylweddol, gan gynnwys, wrth gwrs, recriwtio, hyfforddi staff, systemau TG ac yn y blaen.

Yn 2008, ymchwiliodd Llywodraeth Cymru nifer o gyfleoedd i sefydlu marchnad stoc yng Nghymru ond unwaith eto, ni fwriwyd ymlaen â’r prosiect oherwydd y diffyg galw i gefnogi’r costau. Felly, nid yw’n glir o hyd a oes achos digon cryf dros sefydlu marchnad stoc ranbarthol yng Nghymru. Un o’r prif seiliau rhesymegol dros sefydlu cyfnewidfa stoc, fel y mae’r Aelod wedi nodi, fyddai llenwi bwlch yn y cyllid ar gyfer busnesau a rhoi cyfle i gwmnïau godi cyfalaf. Nawr, er ein bod yn cydnabod, wrth gwrs, fod mynediad at gyllid yn parhau i fod yn bryder i fusnesau yng Nghymru, mae yna eisoes ystod o gymorth ariannol ar gael yng Nghymru, ac nid yw’n glir pa fwlch neu pa fylchau a fyddai’n cael eu llenwi gan gyfnewidfa stoc ranbarthol.

Mae cefnogi busnesau yng Nghymru yn hanfodol o ran creu swyddi, hybu twf economaidd, cynyddu cynhyrchiant ac yn y blaen, ac mae llwyddiant busnes yn hanfodol yn nhwf yr economi ar draws y cymunedau yng Nghymru. Mae gwella mynediad at gyllid wedi bod yn flaenoriaeth, felly, i’r Llywodraeth ers blynyddoedd lawer, a thros yr amser hwnnw rydym wedi cyflwyno amrywiaeth o gronfeydd a chynhyrchion. Fel y gŵyr yr Aelodau, rydym yn parhau i fwrw ymlaen â’r ymrwymiad maniffesto i sefydlu banc datblygu i Gymru, ac mae’n amlwg fod angen mynediad at gyfalaf twf ar fusnesau sy’n tyfu. Bydd y banc datblygu’n helpu busnesau i ddod o hyd i’r partner cyllid cywir i ddenu cyllid preifat gyda’i gyllid dros dro ei hun pan fo angen. Ei nod fydd darparu lefelau uwch o gyllid i fusnesau bach a chanolig, a gwella integreiddiad y ddarpariaeth a chyngor a chymorth i fusnesau ar yr un pryd drwy weithio’n agosach gyda Busnes Cymru.

Ceir un neu ddwy enghraifft arall o’r camau yr ydym wedi’u cymryd i gefnogi busnesau’n ariannol yn syth ar ôl pleidlais refferendwm yr UE. Wrth gwrs, fe wnaethom lansio cynllun hyder Busnes Cymru, a oedd yn cynnwys cyfres o gamau gweithredu yr ydym bellach yn eu cyflawni, ac maent i gyd yn anelu at hyrwyddo hyder busnesau a gweithgarwch ar draws y wlad. Roedd yr ymyriadau’n cynnwys cyhoeddi cronfa twf a ffyniant newydd, a’n cronfa ad-daladwy ar gyfer busnesau bach a chanolig, fel bod Cymru’n parhau i fod yn lle deniadol i fusnesau fuddsoddi. Unwaith eto, cafodd ein gwasanaeth Busnes Cymru ei gyfunioni, wrth gwrs, ym mis Ionawr y llynedd, i’w gwneud yn haws i fusnesau Cymru a darpar entrepreneuriaid gael gafael ar y wybodaeth, y cyngor a’r gefnogaeth sydd eu hangen arnynt i sefydlu a thyfu eu busnesau.

Er mwyn gwneud achos dros gyfnewidfa stoc i Gymru, mae angen i ni ddeall yn glir pam nad yw cwmnïau Cymru’n gallu neu, o bosibl, yn barod i gael mynediad at ffynonellau cyllid a chyfnewidfeydd stoc presennol. Fel y dywedais ar y dechrau, ystyriwyd y mater o’r blaen, ac yn y gorffennol, daethpwyd i’r casgliad nad oedd y gwaith ymchwil yn darparu dadl ddigon cryf dros sefydlu marchnad stoc ranbarthol. Nid oes tystiolaeth glir fod marchnadoedd stoc rhanbarthol llai o faint yn arbennig o lwyddiannus wrth gystadlu â marchnadoedd mwy a ffynonellau ariannu amgen, ond wrth gwrs, rwy’n parhau’n agored i’r syniad o gyfnewidfa stoc pe bai’r galw am wasanaeth o’r fath yn cynyddu. Ar hyn o bryd, os oes rhwystrau i fynediad cwmnïau o Gymru at farchnadoedd stoc presennol, yna efallai mai ateb arall fyddai gweithio ar leihau rhwystrau o’r fath, yn hytrach na cheisio sefydlu cystadleuydd.

Ond os oes achos dros gael marchnad stoc yng Nghymru, credaf y dylai’r sector preifat arwain. Nid yw’n glir pa rôl y gallai, neu hyd yn oed y dylai’r sector cyhoeddus ei chwarae mewn marchnadoedd ecwiti preifat, ond gallaf sicrhau’r Aelodau mai ein blaenoriaeth o hyd fel Llywodraeth sydd o blaid busnes yw cyflawni amryw o gamau gweithredu i helpu cwmnïau newydd a phresennol i ddatblygu, i dyfu ac i ffynnu.

Diolch yn fawr iawn. Dyna ddiwedd y trafodion am heddiw. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:06.