Diolch yn fawr iawn, Lywydd, am eich datganiad cysurol ar y materion yr ydych newydd eu crybwyll.

Diolch i chi, Jeremy Miles, am ein tynnu i gyd at ein gilydd—grŵp o bobl wahanol—i gyflwyno dadl ar yr economi las. Rwy’n ddiolchgar iawn eich bod wedi gwneud hynny. Yn ôl pob tebyg, ein moroedd yw’r adnodd pwysicaf un, a dyna pam, yn y ddadl hon, ein bod yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno cynllun morol uchelgeisiol i gefnogi datblygiad cynaliadwy yr economi las ac i’w gwneud yn elfen ganolog o’r strategaeth economaidd newydd.

Mae anweddiad o’n moroedd yn troi’n law sy’n ein dyfrio ni a phob bywyd ac yn adfywio ein planed. Mae’r cefnforoedd wedi ei gwneud hi’n bosibl masnachu ac wedi ein bwydo ers miloedd o flynyddoedd, ac yn gywir, yn awr, wrth i boblogaethau dyfu, gydag adnoddau yn dod yn fwyfwy prin a heriau newid hinsawdd a galw cynyddol am fwyd, nid yw ond yn iawn ac yn briodol ein bod yn troi at ein harfordiroedd a’n moroedd ac yn ceisio manteisio i’r eithaf ar y cyfleoedd y mae’r economi las yn eu cynnig.

Roeddwn yn teimlo bod rhai o’n cyfraniadau heddiw, er nad oeddwn yn cytuno â phob un ohonynt, ei bod yn dda iawn ein bod yn cael y ddadl hon, gan mai drwy gael trafodaeth a mireinio ein syniadau a’n meddyliau y gallwn lunio cynllun da iawn a all ein symud ymlaen ac rwy’n ddiolchgar iawn am lawer o’r cyfraniadau. Roeddwn yn meddwl bod Jeremy wedi rhoi rheswm clir a grymus iawn ynglŷn â pham y mae angen i ni wella a chadw cynaliadwyedd yn ganolog i’n heconomi las.

Rwy’n falch iawn fod Jayne ac un neu ddau o bobl eraill, rwy’n credu—maddeuwch i mi os nad wyf yn cofio enwau pawb ohonoch—wedi dechrau siarad am borthladdoedd, oherwydd roeddwn yn dechrau poeni braidd am y diffyg sylw i’n 32 o borthladdoedd yng Nghymru. Mae gennym saith porthladd mawr. Maent yn trin tunelledd sylweddol, fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet. Maent yn cyflogi bron i 3,000 o bobl yn uniongyrchol ac yn cynnal 11,000 i 12,000 o swyddi pellach. Rwy’n credu bod gennym gyfle gyda’n porthladdoedd i’w defnyddio fel lleoedd ar gyfer datblygu ein heconomi las, oherwydd rhaid inni symud oddi wrth y syniad fod porthladdoedd yn ddiwydiant hen ffasiwn. Os edrychaf ar borthladd Aberdaugleddau yn fy etholaeth i, sef Sir Benfro, mae’n borthladd ymddiriedolaeth, byddwn yn dadlau; mae’n ased cenedlaethol ac mae’n ganolfan sy’n tyfu ar gyfer yr economïau glas a gwyrdd. Mae gan y busnesau ar hyd dyfrffordd Aberdaugleddau hanes cadarn mewn peirianneg a thwristiaeth ac rwy’n meddwl, unwaith eto, ei bod yn bwysig iawn cydnabod faint o’r busnesau bach hyn—y gosodwyr pibellau, y weldwyr, ynni adnewyddadwy, gwneuthurwyr tyrbinau—maent i gyd yn deillio—. Maent angen cwmni angori allweddol. Ledled Cymru, mae angen cwmnïau angori allweddol a all weithredu fel y lleoliadau ar gyfer datblygu ein heconomi forol. Am ychydig eiliadau, fodd bynnag, Ysgrifennydd y Cabinet, hoffwn ofyn i chi—ac rwy’n gwybod na allwch ateb yn iawn, ond nodais y ffaith y bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn ymgynghori ar gynllun morol, ar gynllun economi las, os mynnwch. Wel, hoffwn ddadlau â chi, oni fydd yn cynnwys elfen gref o ffocws busnes, byddwn yn colli nifer enfawr o gyfleoedd. Oherwydd busnes sydd ei angen arnom i ysgogi ein heconomi. Rydym yn glynu yn y Siambr hon at economi werdd drwy’r amser, ond hoffwn ddweud fod yna bobl eraill sydd ymhell o’n blaenau ar hyn. Edrychwch ar yr Alban, edrychwch ar yr Ynysoedd Erch—maent yn honni mai hwy yw ynys ynni morol y Deyrnas Unedig, a rhaid inni fod yn fwy na dim ond rhedwr arall neu’n ‘finnau hefyd’. Felly, hoffwn ofyn i chi sicrhau, Ysgrifennydd y Cabinet, pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn ymgynghori, fod eich adran yn ymwneud yn helaeth â hyn a’n bod yn edrych arno o ddau gyfeiriad, sef adeiladu cynaliadwy ar y môr—rydym wedi siarad am fôr-lynnoedd llanw, rydym wedi siarad am y pysgodfeydd, popeth—. Ond rydym yn deall mewn gwirionedd, oni bai ei fod yn datblygu neu’n darparu budd economaidd gwirioneddol, oni bai bod pobl yn gallu cael swydd ohono, ennill arian gweddus ohono, a mwynhau byw wrth ein harfordiroedd a’n moroedd, yna byddwn wedi methu. Ni fyddwn am weld yr elfen fusnes yn cael ei cholli o’r hafaliad a’n bod yn cael ein gadael â rhywbeth yn debyg i’r strategaeth economaidd werdd y credaf ei bod wedi’i chanmol yn yr ail neu’r trydydd Cynulliad y bûm yn Aelod ohono, ac a ysgrifennwyd yn y bôn gan ddyn ar gefn paced sigarét mewn dau ddiwrnod. Gallem wneud rhywbeth gwirioneddol dda gyda hyn. Hoffwn orffen drwy—