Felly, awn at eitem 4, sef dadl gan Aelodau unigol o dan Reol Sefydlog 11.21 ar yr economi las, a galwaf ar Jeremy Miles i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6259 Jeremy Miles, Lee Waters, Simon Thomas, Jayne Bryant, Rhun ap Iorwerth, Angela Burns

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi bod Cymru yn elwa ar arfordir hir a’r ail gyrhaeddiad llanw uchaf yn y byd.

2. Yn nodi ymhellach fod gweithgarwch economaidd yn gysylltiedig â’r môr eisoes yn werth tua £2.1 biliwn yng Nghymru, ac yn cynnal degau o filoedd o swyddi.

3. Yn credu y bydd ymrwymiad strategol i’r economi las yn galluogi Cymru i droi ein moroedd yn un o’n hasedion economaidd mwyaf.

4. Yn credu ymhellach y gall Cymru fod yn arweinydd ym maes ynni adnewyddadwy morol, twristiaeth a chwaraeon, pysgota, bwyd a dyframaethu, a gweithgynhyrchu a pheirianneg morol.

5. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno Cynllun Morol uchelgeisiol i gefnogi datblygiad cynaliadwy yr economi las, a’i gwneud yn elfen ganolog o’i strategaeth economaidd newydd.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n croesawu’r cyfle heddiw i gyflwyno’r ddadl hon ar yr economi las yng Nghymru, ynghyd â Jayne Bryant, Lee Waters, Angela Burns, Rhun ap Iorwerth a Simon Thomas. Mae’r ‘economi las’ yn cyfeirio at ystod eang o weithgareddau economaidd sy’n gysylltiedig â’n moroedd—yn cynnwys ynni morol adnewyddadwy, cludiant morol, porthladdoedd, twristiaeth a chwaraeon morol, pysgota a dyframaethu, biotechnoleg, peirianneg a gweithgynhyrchu morol. Mae Cymru’n genedl arfordirol ac mae’r moroedd eisoes yn rhan bwysig o’n heconomi. Mae gennym sector dyframaethu sy’n tyfu, gan gynnwys y bysgodfa cregyn gleision fwyaf ym Mhrydain. Mae gennym ddatblygiadau ynni adnewyddadwy morol arloesol, gan gynnwys morlyn llanw bae Abertawe. Mae gennym dwristiaeth arfordirol sylweddol, a llwybr yr arfordir gwych, ac rwy’n siŵr y byddwn yn clywed mwy am y rhain yn nes ymlaen yn y ddadl heddiw.

Mae ffigurau Llywodraeth Cymru yn amcangyfrif bod gweithgarwch economaidd yr economi forol Cymru oddeutu £2.1 biliwn o werth ychwanegol gros, sy’n cynnal 31,000 o swyddi uniongyrchol a 56,000 o swyddi anuniongyrchol. Mae’n werth nodi bod y Llywodraeth o’r farn fod y ffigurau hyn yn amcangyfrif rhy isel, ac wrth gwrs, mewn sawl ystyr, mae’r sector yn dal yn ifanc iawn. Mae economïau morol o bob maint ledled y byd yn troi at eu moroedd i ategu twf sy’n arafu yn eu heconomïau daearol. Bellach, mae Tsieina, sydd hefyd yn cyhoeddi ffigurau cynnyrch morol crynswth ynghyd â ffigurau cynnyrch domestig gros yn credu bod ei heconomi forol yn 10 y cant o’r cynnyrch domestig gros. Mae’r economi las yn gyfle, wrth gwrs, i’n cymunedau arfordirol, ond gadewch i ni fod yn glir: mae hefyd yn gyfle i’n cymunedau mewndirol ledled Cymru, a byddwn yn adleisio galwadau gan fy awdurdod lleol, Castell-nedd Port Talbot, y dylai caffael yn yr economi las gynnwys cymalau budd cymdeithasol, gyda rhwymedigaethau o ran recriwtio, sgiliau, a hyfforddi, yn ogystal â thargedau ar gyfer cyrchu lleol. Ond mae’r economi las yn fwy na dim ond y môr neu’r economi forol. Mae’r term ei hun, yr economi las, yn deillio o’r mudiad gwyrdd ehangach a chydnabyddiaeth gynyddol o’r difrod i ecosystemau morol o orbysgota, llygredd a newid yn yr hinsawdd. Felly, mae cynaliadwyedd wrth galon yr economi las. Gwelodd adolygiad diweddar gan y cyfnodolyn ‘The Economist’ o gynlluniau twf glas gwahanol wledydd, gan gynnwys rhai’r UE, fod egwyddor cynaliadwyedd mewn perygl o golli ei lle fel prif flaenoriaeth. Yng ngeiriau ‘The Economist’, mae’n ymddangos yn glir nad yw’r elfen cadwraeth neu gynaliadwyedd yn brif nod na hyd yn oed o reidrwydd yn nod yn y pen draw.

Mae’r economi las yn ymwneud â datblygu defnydd economaidd o’r môr o fewn gallu hirdymor y môr i gynnal hynny ac i gadw’n iach, a dim mwy na hynny. Yr hyn sy’n rhaid i ni ei osgoi yw darlunio gweithgarwch economaidd confensiynol fel gweithgarwch glas lle y mae’r ymrwymiad i gynaliadwyedd yn arwynebol neu’n ôl-ystyriaeth. Felly, byddwn yn annog Llywodraeth Cymru i gadw egwyddorion cynaliadwyedd wrth wraidd ei pholisi ar yr economi las.

Ond ar yr ochr arall i’r geiniog i gynaliadwyedd ceir arloesedd. Mae’n rhaid i fflyd pysgota â threillrwydi y DU heddiw weithio 17 gwaith yn galetach i ddal yr un faint o bysgod ag y gwnâi yn 1889. Felly, nid yw camau mawr ymlaen mewn technoleg hyd yn oed yn gallu dal i fyny gyda graddau’r gorbysgota sy’n digwydd. Mae rôl ymchwil arloesol y sector addysg uwch yng Nghymru yn hanfodol i’r math o arloesi sy’n ganolog i ddyfodol ein heconomi las. Mae’r rhan fwyaf o’n prifysgolion, wrth gwrs, wedi’u lleoli ger yr arfordir, a llawer o’n hymchwil forol o’r safon orau, ond mae Dr Ian Masters o Brifysgol Abertawe wedi bwrw amcan fod gan grŵp ymchwil forol prifysgol Caeredin fwy o gapasiti ymchwil yn ôl pob tebyg na’r hyn a geir yng Nghymru gyfan. Mae’n rhaid i ni fynd i’r afael â hyn os nad ydym am lusgo ar ôl yr Alban ac Iwerddon yn arbennig. Dylai ymchwil gael ei harwain gan y diwydiant wrth gwrs, ond hefyd mae angen i ni greu’r graddedigion sydd eu hangen arnom yn y sector i ddatblygu ei botensial llawn. Hefyd, mae’r prosiect Ehangu Sectorau Arfordirol a Morol Cymwysedig mewn Dull Cynaliadwy—sy’n cynnwys prifysgolion Abertawe, Aberystwyth a Bangor—wedi dangos bod rôl allweddol i bartneriaethau rhwng diwydiant ac addysg uwch, lle y gall ymchwil wyddonol dileu rhwystrau risg i fuddsoddiad. Gwyddoniaeth yw’r allwedd i ddeall potensial, ac yn bwysig, cyfyngiadau’r moroedd, boed hynny mewn biotechnoleg neu ddyframaethu ac mewn meysydd eraill.

Mae llawer o’r ymchwil i’n moroedd yn rhyngwladol am resymau amlwg. Mae graddau’r adnoddau sydd eu hangen ar lawer o brosiectau yn aml yn rhwystr i wledydd unigol allu eu gwneud. Mae’r ffaith ein bod yn gadael yr UE yn peryglu mynediad at gronfeydd ymchwil hanfodol oni bai y gellir cytuno ar drefniadau eraill, ac rwy’n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU mewn perthynas â’r flaenoriaeth bwysig hon.

Croesawaf y ffaith fod Llywodraeth Cymru wedi clustnodi €100 miliwn o gronfeydd strwythurol ar gyfer ynni morol—y buddsoddiad morol mwyaf o’i fath yn yr Undeb Ewropeaidd. Yn fwy cyffredinol, un o’r rhwystrau posibl ar gyfer datblygiad yr economi las yw diffyg cymharol cyllid buddsoddiad preifat wedi’i deilwra’n benodol i’r sector. Felly, byddwn yn annog Llywodraeth Cymru i roi blaenoriaeth i edrych ar rai o’r datblygiadau rhyngwladol o ran ariannu’r economi forol. Roedd uwchgynhadledd cefnforoedd y byd yn ddiweddar, a gynhaliwyd ym mis Chwefror, yn ymwneud â’r union bwnc hwnnw. Mae gwaith arloesol ar y gweill gan rai o wledydd y Môr Tawel a’r Caribî yn enwedig—gwledydd bach ag arfordiroedd mawr—i lansio bondiau glas i fuddsoddi yn yr economi forol gynaliadwy a mynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd. Carwn ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet ystyried cyfarwyddo Banc Datblygu Cymru maes o law i edrych ar gynhyrchion ariannu arloesol gyda’r sector preifat, a hefyd, efallai, gyda Banc Buddsoddi Ewrop i greu cronfa fuddsoddi las ar gyfer Cymru.

Ond rydym hefyd yn wynebu cystadleuaeth am fuddsoddiad o rannau eraill o’r DU. Efallai fod hyn yn fwyaf amlwg yn y sector ynni adnewyddadwy morol. Rydym ar y camau cynnar, mae’n wir, ond yr ochr arall i hynny yw bod pobl yn ein gwylio, ac maent yn pwyso a mesur sut y mae pethau’n mynd rhagddynt, ac yn cymharu hynny â sut y maent yn mynd rhagddynt mewn mannau eraill. Fel y gwyddom, mae buddsoddwyr yn symudol. Rydym yn gwneud yr achos yn briodol dros fod yn genedl fach sy’n rhwydweithio’n dda, ac mae angen inni wneud yn siŵr fod hynny’n golygu hyblyg ac ymatebol, yn ogystal â hawdd i gael mynediad ati.

Bydd angen caniatâd datblygu a thrwydded forol ar y rhan fwyaf o brosiectau ynni mawr. Mae gan Loegr orchymyn caniatâd datblygu a phroses drwyddedau morol syml, lle y bydd datblygwr yn cael trwydded dybiedig pan fydd y gorchymyn yn cael ei roi. Yn yr Alban, mae’r ddwy broses yn rhedeg yn gyfochrog. Yng Nghymru, mae’r gorchymyn caniatâd datblygu yn fater wedi’i gadw’n ôl a’r drwydded forol wedi’i datganoli, ond dylai Gweinidogion ystyried cyfarwyddo eu bod yn gweithio ar y cyd, gan ystyried yr un dystiolaeth lle y bo’n berthnasol, a gweithio yn ôl yr un amserlenni. Dylem newid rheoliadau fel y gall Gweinidogion ymyrryd ac—yn achos prosiectau mwy o faint—gallai fod ganddynt ran lawer mwy ymarferol yn y broses. Dylem newid y rheoliadau fel bod yna amserlenni statudol caeth i Cyfoeth Naturiol Cymru weithredu o’u mewn. Gyda llaw, nid yw hynny’n fater o lefelu’r cae chwarae. Yn wir, byddai’n rhoi mantais gystadleuol i Gymru dros wledydd eraill y DU, a pham na fyddem eisiau hynny?

Yn olaf, dylem ymatal rhag dehongli deddfwriaeth yn rhy dechnocratig. Oes, mae’n amlwg fod lle i ddadansoddiad manwl o’r effaith, ond mae’n sicr na all hynny fod yn nodwedd bwysicaf bob amser. Mae hyn, i fod yn deg, yn gofyn am arweiniad polisi clir, felly byddwn yn annog y Llywodraeth i gyflwyno canllawiau polisi newydd ar sut y gellir dehongli deddfwriaeth. Oni bai ein bod yn gwneud hynny, mae perygl mai’r sefyllfa ddiofyn fydd gofal. Rwy’n gobeithio, felly, ein bod yn gweld yr ateb i’r heriau hyn yn y cynllun morol newydd a chynigion polisi newydd, ac rwy’n gobeithio hefyd y bydd y cynllun morol yn cefnogi ymagwedd Llywodraeth gyfan tuag at yr economi las. Yn ôl ei natur, mae’n cyffwrdd ar ystod o wahanol bortffolios, a’r hyn yr ydym ei angen yw hyrwyddwr i gydlynu gweithgarwch y Llywodraeth ar yr economi las ar sail drawsbortffolio, ac i sicrhau cyflawniad ar draws y Llywodraeth.

Blwyddyn y Môr yw 2018. Dyna gyfle gwych i dwristiaeth Cymru. Gadewch i ni hefyd ei gwneud yn flwyddyn pan ddechreuir gwireddu potensial llawn ein moroedd a’n heconomi las. Rwy’n cynnig y cynnig.

Rwyf innau’n falch o fod yn un o gefnogwyr y cynnig yma. Fel cenedl, mae’r heli yn ein gwaed ni; mae o’n rhan o’n gwead ni, ein hanes, ein diwylliant, ein llenyddiaeth ni hyd yn oed—o Cynan ‘a thonnau gwyllt y môr’ yn ‘Aberdaron’ i Ceiriog yn ein gwahodd ni i gyd i rwyfo gyda’r don i Ynys Môn. Ond gymaint ag y mae’r môr wedi bod yn awen ac yn ysbrydoliaeth i feirdd yn y gorffennol, y cwestiwn i ni, wrth inni sefyll ar ein glannau ni yn edrych tua’r môr heddiw, ydy: sut ydym ni am allu cael ysbrydoliaeth, os liciwch chi, o’r newydd i fanteisio i’r eithaf ar yr adnodd yna fel sail i greu cyfoeth i’r genedl ac i genedlaethau’r dyfodol?

Yn y môr, ac ar y glannau, mae yna harddwch a hamdden i wella safon bywyd dinasyddion a phobl Cymru ac i ddenu ymwelwyr. Mae yna fwyd. Mae yna ynni di-ben-draw. Mae’r môr yn cynnig her i ddatblygu technoleg a sgiliau gweithgynhyrchu newydd i allu rhyddhau’r potensial. Mae’r rhain i gyd yn cyfrannu at ein heconomi las ni, ond a ydy pob cam yn cael ei gymryd, ydy’r cwestiwn, i fanteisio i’r eithaf ar yr addewid hwnnw?

Mae yna bum mlynedd erbyn hyn ers i Lywodraeth Iwerddon gyhoeddi strategaeth i ddatblygu’r economi forol, ‘Harnessing Our Ocean Wealth’. Mae o’n deitl da. Os caf i gyfeirio at y corff Cyfoeth Naturiol Cymru—’Natural Resources Wales’ yn Saesneg—mae’r enw Cymraeg yn un gwell, rwy’n credu. Y cyfieithiad llythrennol o Cyfoeth Naturiol Cymru ydy ‘Wales’s natural wealth’, ac mae o’n cyfeirio at gyfoeth naturiol, wrth gwrs, y gwerth ehangach sy’n dod o warchod ein hamgylchedd ni, ond mi allwn ni hefyd ei ystyried o fel cyfeiriad at gyfoeth economaidd. Achos, yn sicr, wrth edrych tua’r arfordir a’r môr, mae yna ffynhonnell naturiol o adnoddau yn y fan yna a all helpu i roi Cymru ar seiliau mwy cadarn yn economaidd at y dyfodol.

Beth wnaeth Iwerddon oedd edrych ar y sector forol yn ei chyfanrwydd, a dyna yn union rwy’n credu y mae angen inni ei wneud yma yng Nghymru. Mi wnaeth pwyllgor menter y Cynulliad diwethaf alw am strategaeth forol hefyd, ac rwy’n edrych ymlaen at weld ymgynghori ar gynllun morol cyntaf Cymru yn dechrau eleni, ond, wrth gwrs, mae hwn yn rhywbeth a ddylai fod wedi digwydd flynyddoedd yn ôl.

Mi glywn ni lawer o sôn heddiw, rwy’n siŵr, am yr elfen mwyaf amlwg, efallai, o’r potensial sy’n cael ei gynnig gan y môr, sef ynni adnewyddol, ond nid ydy’r potensial hwnnw ddim yn mynd i’w ryddhau fo ei hun. Nid ydy o’n mynd i wirfoddoli i gael ei ryddhau. Gwaith Llywodraeth, yn gweithio efo busnes, efo addysg uwch, ydy gwthio ffiniau a chwilio am gyfleoedd newydd. Mae’n destun rhwystredigaeth fawr iawn i mi fod Llywodraeth Prydain yn methu â dod i benderfyniad o hyd ynghylch dyfodol morlyn bae Abertawe. Ai’r elfen o risg sy’n eu dal nhw yn ôl? Wel, mae’n rhaid inni fentro. Mae yna gyfle i Gymru arloesi yn fan hyn. A gadewch inni beidio hefyd ag aros am weithredu gan Lywodraeth Prydain yn unig; mae Plaid Cymru wedi galw ar Lywodraeth Cymru i gymryd ‘stake’—£50 miliwn o bosibl—yn y fenter yma fel bod Cymru gyfan yn gallu manteisio wedyn, wrth i’r dechnoleg yna ganfod ei ffordd o fae Abertawe i’r byd.

Mae yna arloesi yn fy etholaeth i hefyd yn y maes yma. Mae Menter Môn, drwy barth datblygu Morlais, yn denu cwmnïau o draws y byd i arbrofi â’r genhedlaeth nesaf o offer cynhyrchu ynni morol oddi ar arfordir gorllewinol yr ynys. Rwy’n hyderus iawn y bydd cwmni Minesto a’i farcud tanfor rhyfeddol, arloesol yn creu diwydiant newydd ac y bydd nid yn unig yn cyflogi yn lleol, ond yn allforio i’r byd.

Mae’n bwysig hefyd sôn am waith rhagorol adran SEACAMS Prifysgol Bangor, ym Mhorthaethwy. Mae Cymru yn gallu arloesi. Mae Cymru yn gallu arwain. Ac o sôn am SEACAMS ac yn ategu beth yr ydym ni wedi clywed yn barod, rydw i’n croesawu’r arian sydd wedi cael ei fuddsoddi mewn ymchwil morol yng Nghymru. Wrth gwrs, mae cyllid Ewropeaidd wedi bod yn allweddol yn hynny o beth. Nid oes yna ddim sicrwydd gan Lywodraeth Prydain y gwnân nhw’n iawn am yr arian hwnnw yn y dyfodol, ac mae’r ansicrwydd yna—gadewch inni fod yn blaen—yn bygwth tanseilio llawer o’r gwaith da sydd wedi’i wneud yn barod.

Fe soniaf i yn fras am gwpl o elfennau eraill o’r economi forol y gallwn ni eu datblygu: twristiaeth, er enghraifft. Mae angen mynd â diwydiant llongau pleser i’r cam nesaf yn Ynys Môn drwy fuddsoddi mewn adnoddau. Mae’r sector bwyd yn un pwysig yn Ynys Môn—Halen Môn yn enghraifft o burdeb ein dŵr ni, ond rydym ni hefyd yn cynhyrchu’r cregyn gleision gorau yn y byd—y cyfan y cael eu allforio, bron. Gadewch i ni fuddsoddi mewn adnoddau prosesu er mwyn gallu datblygu hynny ymhellach fel diwydiant.

I gloi, strategaeth sydd ei hangen. Rydw i’n falch ein bod ni heddiw yn cael cyfle i wyntyllu barn ar beth ddylai fod ymhlith gwahanol elfennau strategaeth o’r fath. Mae’n heconomi forol eisoes, fel y clywsom ni, yn werth dros £2 biliwn. Rydw i’n credu bod y potensial am dwf yn aruthrol, a byddwn ni i gyd ar ein hennill o wireddu’r potensial yna.

Hoffwn ddiolch i Jeremy Miles am gyflwyno’r ddadl bwysig hon heddiw. Mae ein harfordir o amgylch Cymru yn un o’r asedau naturiol mwyaf gwerthfawr sydd gennym. Mae fy etholaeth, Gorllewin Casnewydd, yn etholaeth lle y mae’r afon yn amlwg, gan ei bod yn rhedeg drwy’r ddinas ac i mewn i aber afon Hafren. Mae cyrhaeddiad llanw afon Wysg wedi bod yn hanfodol i ddatblygiad Casnewydd o fod yn aneddiad yn yr Oes Efydd i’r ddinas a welir heddiw. Yn hanesyddol, mae cyrhaeddiad llanw afon Wysg wedi cael ei ddefnyddio fel porthladd llongau mawr ar gyfer rhan helaeth o’r mileniwm diwethaf, yn bennaf oherwydd ceg lydan a dwfn yr afon a mynediad mordwyol da. Mae rhan ogleddol yr afon yn gartref i bentref Caerllion. Yn 2011 darganfu archaeolegwyr borthladd 2,000 oed a adeiladwyd gan y Rhufeiniaid. Saif castell Normanaidd Casnewydd ar lannau gorllewinol afon Wysg, lle y cafodd ei adeiladu i warchod yr aneddiad a rheoli’r groesfan dros yr afon. Cafwyd tystiolaeth bellach o ddefnydd hirsefydlog yr Wysg fel llwybr llongau pwysig pan ddarganfuwyd olion llong o’r bymthegfed ganrif—llong fasnachol yn ôl pob tebyg—a thrwy gydol y bedwaredd ganrif ar bymtheg, chwaraeodd y dociau ran fawr yn tanio’r chwyldro diwydiannol.

Mae gan y llanw a’r trai o amgylch ein harfordir botensial enfawr o hyd ar ôl yr holl flynyddoedd hyn, a cheir ffyrdd newydd o’i harneisio. Yn gynharach y mis hwn roeddwn yn falch o ymuno â mwyafrif Aelodau’r Cynulliad, ar draws y pleidiau, a ysgrifennodd at y Prif Weinidog i annog Llywodraeth y DU i roi’r golau gwyrdd i’r morlyn llanw ym mae Abertawe. Byddai’r prosiect yn gwneud Cymru yn arweinydd ym maes ynni adnewyddadwy. Mae potensial y cynllun hwn yn hynod gyffrous ac rwy’n gobeithio mai’r cyntaf o lawer fydd hwn, yn harneisio’r llanw a’r trai. Yn wir, yn sgil morlyn yn Abertawe, ceir argymhellion ar gyfer môr-lynnoedd llanw yng Nghasnewydd a Chaerdydd, yn aber yr Hafren. Byddai’r morlyn llanw rhwng Casnewydd a Chaerdydd yn harneisio’r ystod llanw ail uchaf yn y byd. Gallai’r prosiect yn hawdd ddiwallu’r hyn sy’n cyfateb i ofynion trydan blynyddol pob cartref yng Nghymru, a gallai’r morlyn fod yn gyfle economaidd arwyddocaol i brifddinas-ranbarth Caerdydd. Mae amcangyfrifon annibynnol cynnar yn awgrymu y byddai angen dros 3,000 o weithwyr adeiladu i wneud y gwaith adeiladu, gyda’r potensial i greu a chynnal dros 8,000 o swyddi gweithgynhyrchu yng Nghymru a’r DU yng nghadwyn gyflenwi’r prosiect. Drwy amgáu tua 70 cilometr sgwâr yn yr aber, byddai’r prosiect yn gallu trosglwyddo dros 800 miliwn metr ciwbig o ddŵr drwy ei dyrbinau yn ystod pob cylch llanw, mwy nag 11 gwaith y cyfaint o ddŵr sydd ar gael i’r prosiect braenaru ym mae Abertawe. Gallai’r morlyn llanw rhwng Caerdydd a Chasnewydd gynhyrchu’r trydan rhataf o holl orsafoedd pŵer newydd y DU.

Mae môr-lynnoedd llanw’n wyrdd, yn gyfan gwbl ragweladwy, yn ddi-garbon, yn Gymreig ac yn dragwyddol. Gallai môr-lynnoedd storio ynni dros ben ar adegau brig o gynhyrchiant neu pan fydd y galw am ynni ar lefel isel er mwyn darparu ynni toreithiog pan fo’i eisiau. Yn bwysig, gellir defnyddio technoleg wedi’i phrofi i dapio pŵer y llanw. Mae sector ynni’r llanw heb ei hail yn addo cyfleoedd marchnad newydd ar gyfer busnes yng Nghymru, ac fel yr awgrymodd Charles Hendry, gallai fod yn achubiaeth i rai. Bydd yn helpu i ddatgarboneiddio ein heconomi, yn cymryd lle gorsafoedd pŵer sy’n heneiddio ac yn adfywio economïau a diwydiannau traddodiadol.

Mae gwerth y llanw a’n harfordir hardd yn syfrdanol. Mae cyfleoedd ar gyfer twristiaeth o amgylch ein harfordir yn tyfu, yn enwedig gyda’r llwybr arfordirol bendigedig sy’n denu ymwelwyr o bedwar ban byd a thrwy gydol y flwyddyn. Yn 2014, gwariodd cerddwyr £84 miliwn yng Nghymru a chynnal dros 1,000 o swyddi. Mae hynny’n rhywbeth y dylai pawb ohonom fod yn falch ohono ac yn benderfynol o’i gefnogi. Felly, Ddirprwy Lywydd, ers canrifoedd, mae’r llanw wedi bod yn hollbwysig i Gymru. Ceir cyfleoedd cyffrous i ni ddod yn arweinwyr byd gyda phrosiectau môr-lynnoedd llanw, gan roi budd i bobl Cymru yn economaidd, yn amgylcheddol ac yn gymdeithasol. Mae’n rhaid i ni wneud popeth yn ein gallu i ddefnyddio ein harfordir gwych yn gynaliadwy i sicrhau’r fantais fwyaf i genedlaethau’r dyfodol.

Hoffwn ddiolch i Jeremy Miles a’r ACau eraill a gyflwynodd y ddadl bwysig hon. Mae UKIP yn cydnabod y cyfraniad enfawr y mae ein harfordir yn ei gyfrannu i ffyniant Cymru, ac fel y crybwyllwyd yn gynharach, dyfodol ei botensial mewn perthynas â phrosiect Abertawe a phrosiectau môr-lynnoedd yn sgil hynny. Wrth gwrs, mae llawer o’n diwydiant twristiaeth yn gysylltiedig ag ansawdd ein dyfroedd arfordirol. Fodd bynnag, yn fy nghyfraniad i’r ddadl hon, hoffwn dynnu sylw at yr effaith gadarnhaol sydd ar ddod i ddiwydiant pysgota Cymru ar ôl Brexit. Wedi’r cyfan, rydym yn wlad sydd wedi ein hamgylchynu ar dair ochr gan y môr. Byth ers i ni ymuno â’r Undeb Ewropeaidd, bu dirywiad trychinebus yn y diwydiant pysgota yn y DU ac yng Nghymru. Roeddem unwaith yn allforio pysgod ar raddfa enfawr, rydym bellach yn mewnforio pysgod ar raddfa fawr. Yr eironi, wrth gwrs, yw bod y mewnforion hyn i raddau helaeth yn cynnwys pysgod a ddaliwyd yn yr hyn a oedd yn ffurfiol yn ddyfroedd a oedd yn perthyn i ni. Ni all fod beddargraff mwy huawdl i ddinistr fflyd bysgota y DU na’r ffaith fod 23 y cant o’r cwota pysgota cyfan a ddyrannwyd i Brydain gan Frwsel yn awr yn mynd i un dreill-long bysgota o’r Iseldiroedd ac yn mynd i’r lan yn yr Iseldiroedd. O dan—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

A fyddech yn cydnabod bod y diwydiant pysgod cregyn hefyd yn rhan bwysig iawn o’n diwydiant pysgota; fod oddeutu 97 y cant o bysgod cregyn o’r Fenai yn cael eu hallforio i’r Undeb Ewropeaidd a’u bod yn ofnus iawn ynglŷn ag effeithiau posibl tariffau Sefydliad Masnach y Byd o 40 y cant, o bosibl, ar eu hallforion?

Wel, wrth gwrs, dyna pam y dywedwn na chawn fynediad rhydd at y farchnad Ewropeaidd. Mae’n nodweddiadol, yn anffodus, o agweddau’r rhai a oedd yn erbyn Brexit i geisio cyflwyno’r holl bosibiliadau negyddol wrth inni adael yr Undeb Ewropeaidd. Dyna enghraifft o’r union beth rwy’n ei ddweud.

Rydym bellach yn deall, o ffynonellau yn Senedd Ewrop, fod symudiadau ar y gweill i wrthod gadael i’r DU gael yr hawl i’r ardaloedd pysgota a oedd yn perthyn i ni cyn i ni ymuno â’r Undeb Ewropeaidd. Gallwch ddeall eu pryder yn iawn, o gofio bod 80 y cant o ddalfa fflyd Denmarc yn yr hyn a oedd yn arfer bod yn ddyfroedd Prydain. Mae gan y Ffrancwyr 84 y cant o benfras y sianel a 9 y cant yn unig sydd gan y DU. Ychwanegwch ffigurau fflyd bysgota Sbaen yn ysbeilio ein dyfroedd at y ffigurau hyn, wedi’u helpu’n fedrus gan symiau enfawr o gyllid Ewropeaidd wrth gwrs—€5.8 biliwn ers y flwyddyn 2000—nid yw’n fawr o syndod fod Brwsel yn daer am barhau i fanteisio ar ein hardaloedd pysgota cyfoethog. Roedd gan y DU oddeutu 80 y cant o ardaloedd pysgota Ewrop cyn i Ted Heath benderfynu cael eu gwared fel rhan o’n cytundeb mynediad. A wnaiff y pleidiau sosialaidd yn y Cynulliad hwn ymuno â mi i gondemnio unrhyw ymgais gan y Llywodraeth Dorïaidd i negodi ymaith ein hardaloedd pysgota sy’n perthyn i ni am yr eildro yn ein hanes? Mae’n rhaid i ni fynnu bod ein hardaloedd pysgota yn cael eu hadfer yn eu cyfanrwydd er mwyn gallu dechrau adfer pysgota yn y DU ac yng Nghymru i’w hen ogoniant, ac i bysgotwyr Cymru allu cyfrannu’n sylweddol unwaith eto at economi Cymru.

Rwyf wrth fy modd yn siarad o blaid y cynnig hwn heddiw. Yn wir, gallaf wneud hynny o safbwynt unigryw, sef yr unig Aelod Cynulliad sy’n aelod o Bwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau, a’r Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig. Gyda’i gilydd, mae gwaith y pwyllgorau hyn yn rhoi trosolwg trawsbynciol o arwyddocâd economi las Cymru i mi.

Yn ystod y Cynulliad diwethaf, cafwyd adroddiad rhagorol gan y Pwyllgor Menter a Busnes ar botensial yr economi forol yng Nghymru. Mae ei gynnwys yn cefnogi’r cynnig heddiw’n rymus. Fel y dywed yr adroddiad, mae gan Gymru botensial sylweddol i dyfu ei heconomi forol, y gwyddom eisoes ei bod yn werth dros £2 biliwn, ac i fod yn arweinydd yr economi las yn ein rhan ni o’r byd. I ddyfynnu’r adroddiad:

‘Mae’r dŵr sy’n amgylchynu tair ochr Cymru yn adnodd naturiol a allai fod yr un mor werthfawr i Gymru yn y dyfodol ac yr oedd y glo yn ei chymoedd yn y gorffennol. Ond, nid drwy ddamwain y defnyddir y potensial hwnnw. Bydd angen i Lywodraeth Cymru feddwl yn strategol a dangos arweinyddiaeth, gan gydlynu camau gweithredu ar draws adrannau i gyflawni’r weledigaeth.’

Mae cynllun morol cryf ac uchelgeisiol yn hanfodol i gyflawni hyn. Rhaid i’r camau cydlynol hynny ddigwydd o fewn Llywodraeth Cymru, a rhaid iddynt ddigwydd hefyd ar draws a rhwng Llywodraethau a gwledydd. Er enghraifft, mae mynd i’r afael â’r rhwystrau sy’n wynebu datblygiad y sector ynni morol yn golygu bod angen dull mwy cydlynol ar draws ardal yr Iwerydd. Mae’n rhaid i ni hefyd weithio i barhau i weithio gyda chyrff Ewropeaidd, megis Cynhadledd y Rhanbarthau Morol Ymylol, a rhaid i’r gwaith hwn fod yn rhan allweddol o unrhyw drafodaeth Brexit.

Mae hyn hefyd yn sicrhau nad ydym yn colli’r cyfle i fabwysiadu ymagwedd gydgysylltiedig at ein stiwardiaeth ar y dyfroedd o’n cwmpas. Fel rhan o hyn, mae angen inni hefyd ddatblygu prosiectau casglu data cyfannol, fel y gallwn fonitro newidiadau yn ein hamgylchedd morol yn effeithiol. Fel y noda’r cynnig, mae ynni morol adnewyddadwy yn un maes lle y gall Cymru ddod yn arweinydd byd go iawn. Gallwn wneud hyn drwy fabwysiadu egwyddorion economaidd sylfaenol, a gwneud y gorau o’r adnoddau o’n cwmpas. Gall egwyddorion sylfaenol sefydlogrwydd economaidd hirdymor gyfrannu at fynd i’r afael â gwendid cymunedau arfordirol wrth wynebu newid economaidd.

Ond mae’r fantais o ddatblygu ffynonellau ynni adnewyddadwy morol yn ymestyn y tu hwnt i hyn. Er enghraifft, gallai cynlluniau ar gyfer rhwydwaith o chwe morlyn llanw o gwmpas y DU, gyda’r cynllun braenaru yn Abertawe, olygu buddsoddiad o £40 biliwn. Byddai hyn yn arwain at greu 6,500 o swyddi hirdymor, a gallai gynhyrchu bron i £3 biliwn o werth ychwanegol gros yn flynyddol. Er mwyn uchafu manteision y sector, mae angen ymgysylltiad rhagweithiol â chwmnïau Cymreig lleol o fewn y gadwyn gyflenwi.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf.

Diolch. Diolch i Vikki am ildio, a llongyfarchiadau iddi hi a chydweithwyr eraill, a Jeremy, am gyflwyno hyn. Oherwydd potensial, union botensial y sector ynni adnewyddadwy, boed yn fôr-lynnoedd llanw, boed yn ynni adnewyddadwy arall ar wely’r môr ac yn y blaen, ond hefyd treillio, gosod pibellau ac ati, ar y cyd â bwrw ymlaen â photensial yr economi las, a fyddai’n cytuno bod angen hefyd inni ddeall capasiti cludo gwahanol rannau o’n moroedd, a hefyd mae angen cadarnhau cynlluniau gofodol morol yn awr, fel na fydd gennym ddatblygiad tameidiog, fod gennym ddatblygiad a gynlluniwyd, gan wybod beth yw capasiti gwely’r môr, a’r môr mawr draw mewn gwirionedd?

Ie, rwy’n cytuno’n llwyr â’r hyn a ddywedodd yr Aelod. Ac rwy’n meddwl mai dyna beth sydd angen i’r cynllun morol ei gwmpasu mewn gwirionedd. Ac mae fy ngalwad am ddulliau gwell o gasglu data yn gysylltiedig â hynny hefyd. Credaf fod angen i’r holl bethau hynny weithio gyda’i gilydd.

I fynd yn ôl at y gadwyn gyflenwi, felly, mae Tidal Lagoon Power wedi cyfeirio at graidd Cymreig yn y gadwyn gyflenwi a gynlluniwyd ganddynt, ac mae fy nhrafodaethau gyda hwy am yr amrywiaeth o gwmnïau lleol a rhanbarthol a allai fod yn rhan o’r broses o gynhyrchu cydrannau ar gyfer y tyrbinau a generaduron wedi creu argraff arnaf. Trwy dynnu cwmnïau ledled Cymru i mewn i’r broses gaffael, gallwn ddefnyddio’r economi las wedyn fel ysgogydd ffyniant, nid yn unig yn ein cymunedau arfordirol, ond mewn rhannau o’r Cymoedd gogleddol, fel fy etholaeth i yng Nghwm Cynon hefyd.

Wrth gwrs, er mwyn sicrhau’r gorau o’r potensial ynni morol, mae’n rhaid i ni wneud yn siŵr fod gan ein pobl y sgiliau sydd eu hangen. Fel y casglodd y Pwyllgor Menter a Busnes, mae angen i ni gynnal astudiaeth systematig o sgiliau ar gyfer y dyfodol y bydd eu hangen ar yr economi las wrth symud ymlaen. Mae ynni yn hanfodol yma, ond rhaid inni hefyd ystyried y posibiliadau economaidd eraill a nodir yn y cynnig, megis twristiaeth a pheirianneg. Rydym yn gwybod bod porthladdoedd Cymru yn gwneud cyfraniad pwysig iawn i’n heconomi, ac rydym yn gwybod eu bod yn arallgyfeirio fwyfwy i’r sector ynni hefyd, ond mae’n rhaid i unrhyw ymarfer mapio ystyried sylfaen sgiliau’r rhanbarthau o’u cwmpas hefyd. Ond nid oes unrhyw amser i’w wastraffu, gyda’r RMT yn sôn am argyfwng o ran diffyg sgiliau morol. Mae angen i agenda sgiliau Llywodraeth Cymru ystyried hyn, ynghyd â ffocws ar ailsgilio ac ailhyfforddi. Yn wir, bydd honno’n ffordd bwerus o ledaenu potensial economaidd diamheuol yr economi las.

Rwy’n croesawu’n fawr y ddadl hon, un a fyddai wedi bod yn hollol ddibwynt oni bai am y bleidlais dros ‘adael’ ar 23 Mehefin y llynedd. Rwy’n cefnogi’r cynnig yn fras. Fodd bynnag, rwy’n pryderu nad yw’r cynnig ei hun yn argymell unrhyw syniadau ynglŷn â sut y gall Cymru fanteisio ar ei harfordir a’i moroedd. Nid yw’n syndod mewn gwirionedd fod llawer yn y Siambr hon ychydig ar goll ynglŷn â’r pwnc hwn, gan fod y rhan fwyaf o’r bobl yma yn hapus i weld ein pysgota wedi’i reoli’n gyfan gwbl gan weision sifil yr UE gannoedd o filltiroedd i ffwrdd ym Mrwsel. Bydd y rhan fwyaf yn y Siambr hon yn hapus i weld yr UE yn parhau i reoli pysgota yng Nghymru, ac ar sail bron yn ddyddiol, yn dweud cymaint y maent yn gresynu at ganlyniad refferendwm yr UE. Fe wnaeth rheolau pysgota’r UE, gan gynnwys rhannu ein dyfroedd gyda bron unrhyw un a oedd eisiau eu pysgota, ddinistrio cymunedau pysgota yn ein heconomi arfordirol. A thra oedd y Blaid Lafur yn torri eu calonnau ynglŷn â chau pyllau, roedd yr UE yn brysur yn dinistrio ein heconomi bysgota a fu unwaith yn ffyniannus. Yn rhyfedd ddigon, clywais lawer o gasineb tuag at y rhai a gaeodd y pyllau glo—

A wnewch chi ildio?

[Parhau.]—ond ble roedd dicter Llafur ynglŷn â dinistrio ein diwydiant pysgota a diwydiannau cysylltiedig? Ewch chi, Huw.

Diolch. Rwy’n siarad fel cyn Weinidog pysgodfeydd, ac rwy’n rhannu rhai o’r rhwystredigaethau. Ond a gaf fi nodi wrthi ein bod, cyn 2010, wedi dechrau symud tuag at reolaeth ranbarthol ar y moroedd, er enghraifft ym môr y Gogledd, ac mae niferoedd penfras yno, ar ôl defnyddio’r wyddoniaeth, bellach yn dechrau gwella mewn gwirionedd? Ond a gaf fi ei hannog i ochel rhag awgrymu y dylem fynd yn ôl at ddyddiau diplomyddiaeth llong ryfel ym môr y Gogledd—

Nid wyf yn awgrymu hynny. Nid wyf yn awgrymu hynny. Dyna yr hoffech i mi ei awgrymu—

Esgusodwch fi. Rydych wedi cymryd yr ymyriad. Gadewch iddo orffen—mae’n mynd i ddirwyn i ben yn gyflym iawn er mwyn i chi ymateb.

Felly, fy nghwestiwn yw: a wnaiff hi ddweud, beth bynnag am adael yr UE, mewn gwirionedd mae angen i ni weithio gyda chenhedloedd eraill, doed a ddel, er mwyn osgoi diplomyddiaeth llong ryfel o’r fath?

Nid wyf yn siarad am ddiplomyddiaeth llong ryfel. Rwy’n siarad am adfer rheolaeth ar ein dyfroedd. Mae’n profi fy mhwynt. Rydych chi bobl yn dal yn gaeth i’r syniad y byddai’n well i’r holl benderfyniadau hyn gael eu gwneud gan yr UE. Mae angen i ni eu gwneud ein hunain. Mae gennym gyfle yn awr i adfer ein dyfroedd i Gymru, i adfer dyfroedd y DU, ac i ymelwa a manteisio ar hynny. Dychwelaf at yr hyn yr oeddwn yn ceisio ei ddweud.

Yn rhyfedd ddigon—[Torri ar draws.] Yn rhyfedd ddigon, clywais lawer o gasineb tuag at y rhai a gaeodd y pyllau glo, ond lle roedd dicter Llafur yn sgil distrywio ein diwydiant pysgota a diwydiannau cysylltiedig? Yn unman, dyna ble. Diolch i bolisïau’r UE, nid yw ein fflyd bysgota ond yn rhan fach iawn o’i maint ar un adeg. Nid yw nifer y pysgotwyr a chrefftau cysylltiedig ond yn rhan fechan o’r hyn y dylent fod. Mae angen i Lywodraeth Cymru, a’r gweddill a oedd dros ‘aros’ yn y Siambr hon roi’r gorau i gwyno am Brexit a chrafu eu pennau ynglŷn â pham ar y ddaear y pleidleisiodd pobl Cymru dros adael, a dechrau cynnig cynlluniau difrifol ynglŷn â sut i ailadeiladu ein heconomi bysgota a’n heconomi arfordirol. Rwy’n falch iawn fod gadael yr UE—[Torri ar draws.] Rwy’n falch iawn fod gadael yr UE yn golygu bod y ddadl heddiw yn bosibl ac y gall fod yn ystyrlon. Wrth ymgyrchu dros, ac ennill dadl Brexit, mae UKIP eisoes wedi gwneud mwy dros economi las Cymru nag unrhyw blaid arall yn y Siambr hon, ac rwy’n cefnogi’r cynnig hwn i raddau helaeth, gydag un neu ddau o amodau synhwyrol.

Yn gyntaf, rwy’n cydnabod bod angen rheoliadau a thrwyddedau pysgota er mwyn rheoli meistri gangiau, yn ogystal â stoc pysgota, diogelwch llongau ac yn y blaen. Ond rhaid i ni hefyd sicrhau bod ffioedd yn rhesymol ac nad ydynt yn atal pobl ar incwm isel rhag gallu helpu i gael dau ben llinyn ynghyd drwy bysgota’r hyn a fydd unwaith eto yn ddyfroedd Cymreig go iawn. Mae’r ffioedd a gasglwyd yn y blynyddoedd diweddar—[Torri ar draws.] Gallwch chwerthin cymaint ag y dymunwch, ond rydych yn profi fy mhwynt. Aeth y ffioedd a gasglwyd dros y blynyddoedd diwethaf i goffrau’r UE, felly byddai’n anghywir awgrymu y bydd Cymru’n colli arian drwy ostwng ffioedd unwaith y bydd Brexit yma. A chofiwch, rwy’n siarad am leihau ffioedd trwyddedu i’r rhai ar gyflogau isel.

Yn ail, rhaid inni sicrhau na fyddwn byth yn mynd ar hyd y llwybr o geisio rheoli stociau pysgod drwy gyfundrefn sy’n cynnwys yr arfer o waredu pysgod, sy’n arfer anfoesol a dweud y gwir. Roedd pysgod taflu yn ôl a ddaeth yn sgil rheolau’r UE yn hynod o wrthgynhyrchiol ac yn niweidio stociau pysgod. Er bod y drefn honno bellach i fod wedi’i diddymu, mae’r drefn newydd yn dal i arwain at niferoedd enfawr o bysgod marw yn cael eu taflu yn ôl.

Ac yn olaf ar bysgota, mae gennym fater y dyfroedd tiriogaethol, neu’n hytrach, pwy sydd â hawl i bysgota. Efallai y gallai unrhyw awgrym y dylem wahardd neu godi ffi neu dariff uwch ar bysgotwyr o wledydd eraill y DU greu penawdau rhad am ddiogelu adnoddau Cymru, ond yn ymarferol, byddai hynny’n niweidio economi Cymru. Mae unrhyw rwystr yn ffordd cychod eraill y DU yn debygol o ennyn rhwystrau tebyg a chyfyngu ar allu criwiau pysgota o Gymru i weithio yn nyfroedd ehangach a chyfoethog y DU. Dewisodd pleidleiswyr Cymru adael yr UE, nid y DU, ac mae’n rhaid parchu eu penderfyniad ym mhob ffordd.

Yn olaf, ar ddefnyddio’r môr i gynhyrchu ynni, gadewch i ni ymrwymo i beidio â sefydlu neu ehangu ffermydd gwynt ar y môr. Hefyd, rhaid i ni fod yn ofalus gyda phrosiectau llanw ac ystyried yn fanwl iawn beth fydd goblygiadau araeau llanw neu forgloddiau llanw ar bobl sy’n byw ac yn gweithio ar yr arfordir a’r môr. Caiff yr hyn y mae ein heconomi yn ei ennill mewn buddion ynni o ffermydd gwynt ei erydu’n gyflym drwy golledion posibl mewn meysydd eraill. Ni ddylid caniatáu i gynhyrchu ynni o’r economi las, fel y’i galwch, neu’r môr, fel y mae’r rhan fwyaf o bobl eraill yn ei alw, darfu ar harddwch ein golygfeydd arfordirol neu ffyrdd eraill posibl o ddefnyddio’r môr.

Mae angen i Lywodraeth Cymru a’r lleill sydd am ‘aros’ yn y Siambr hon roi’r gorau i gwyno am Brexit—[Torri ar draws]—a dechrau ffurfio—[Torri ar draws]—a rhoi’r gorau i grafu eu pennau ynglŷn â pham ar y ddaear y pleidleisiodd pobl Cymru i adael a dechrau ffurfio cynlluniau difrifol. Nid ydym eisiau rhagor o ddatganiadau annelwig ynglŷn ag amcanion cyffredinol; rydym angen syniadau a chynigion ymarferol. Felly, rwy’n cefnogi’r cynnig hwn i raddau helaeth, ond yn awgrymu ein bod yn bwrw ymlaen yn ofalus ac yn sicrhau bod llanw’r farn gyhoeddus gyda ni ar bob cam. Diolch.

Cyn i mi ddechrau fy sylwadau, a gaf fi fynegi fy nghydymdeimlad a fy meddyliau gyda’n cydweithwyr yn San Steffan y prynhawn yma, lle y mae’r digwyddiad yn cael ei drin fel un terfysgol ar hyn o bryd ac mae ein cydgefnogaeth a’n dymuniadau gorau gyda phawb ohonynt?

A gaf fi longyfarch Jeremy Miles am gyflwyno’r ddadl hon? Rwy’n credu bod dadleuon Aelodau unigol yn profi’n ddyfais ddefnyddiol iawn ar gyfer cyflwyno syniadau newydd ac at ei gilydd y prynhawn yma, mae’r cyfraniadau wedi bod yn feddylgar ac yn ystyriol. Pan fyddwn yn canolbwyntio ar syniadau newydd ynglŷn â’r economi, rwy’n meddwl bod angen i ni ganolbwyntio’n glir iawn ar ba arbenigedd pwnc y gall Cymru ei gyflwyno i feysydd newydd sy’n datblygu—pwysigrwydd denu sgiliau, profiad ac adnoddau sydd gennym eisoes er mwyn adeiladu mantais gystadleuol neu mewn geiriau syml: beth yw ein pwynt gwerthu unigryw? Mae’r cynnig yn nodi bod Cymru’n elwa ar arfordir hir a’r cyrhaeddiad llanw ail uchaf yn y byd. Felly, mae’n amlwg fod potensial mawr yn yr economi las. Yn union fel y mae Dinas Llundain a de-ddwyrain Lloegr yn ymelwa ar eu manteision cystadleuol, neu eu cyhyrau ariannol, eu pŵer gwleidyddol a’u lleoliad daearyddol, mae’n rhaid i ni yng Nghymru hybu ein manteision cystadleuol ein hunain. Mae gennym adnoddau ynni adnewyddadwy di-garbon sylweddol. Felly, sut y gall Cymru sicrhau mantais gystadleuol ym maes ynni adnewyddadwy, mantais fel yr oeddem yn ei mwynhau pan oedd glo yn frenin?

Soniwyd llawer y prynhawn yma, yn arbennig gan Vikki Howells, am botensial morlyn llanw bae Abertawe. Rhaid i mi ddweud, wrth fyfyrio ar y datblygiadau, neu’n wir y diffyg datblygiadau, ar forlyn llanw bae Abertawe, rwy’n dod yn gynyddol bryderus ein bod yn cyfyngu ein hunain rhag gallu ymateb yn hyblyg i’r cyfleoedd y mae’r economi las yn eu cynnig i ni. Rydym wedi llwyddo i ildio’r holl bwerau rheoleiddio a deddfwriaethol gan y Senedd hon yng Nghymru i gorff annibynnol, ac nid wyf yn poeni llawer am hynny ynddo’i hun. Fodd bynnag, pan fo’r corff annibynnol hwnnw’n cymryd cymaint o amser i ddod i benderfyniad ac yn cael trafferth i ddod o hyd i arbenigedd, gallai goblygiadau hynny’n hawdd fod yn drychinebus i ddatblygiad Cymru fel chwaraewr byd-eang mewn diwydiant a allai fod o fudd enfawr i newid hinsawdd ar draws y byd. Byddwn yn dweud wrth y Gweinidogion, os nad yw Cyfoeth Naturiol Cymru yn gallu ymateb yn brydlon, nid ydym am weld y posibilrwydd o Lywodraeth y DU yn rhoi ei holl ganiatadau a’r prosiect hwn yn methu am fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn gwrthod gweithredu. Felly, byddwn yn gofyn i Weinidogion ystyried y posibilrwydd o adennill rhai o’r pwerau hynny i’r Cynulliad Cenedlaethol, os nad yw Cyfoeth Naturiol Cymru yn gallu eu cyflawni mewn modd cyfrifol.

Ond y tu hwnt i sôn am y morlyn llanw, rwy’n credu bod angen, fel y crybwyllodd Jeremy Miles a Rhun ap Iorwerth—. Mae’r economi las hefyd yn cynnwys elfennau llai mawreddog, os mynnwch, yn fwyaf nodedig twristiaeth a bwyd. Mae economi twristiaeth yn dod â thua £5 biliwn y flwyddyn i Gymru ac yn yr un modd, mae gan y diwydiant bwyd botensial allforio sylweddol, er gwaethaf y rhwystrau posibl i fasnach. Wrth gwrs, fel y trafodwyd gennym yn flaenorol, maent wedi’u difetha â chyflogau isel ac amodau gwael. Rhan o wireddu potensial yr economi las yw canolbwyntio ar y sectorau sylfaenol hyn i weld sut y gallwn godi’r lefelau sgiliau, cynyddu’r cynhyrchiant a lefelau cyflog i wneud yn siŵr eu bod yn cyfrannu’n llawn at economi Cymru ac yn diwallu eu potensial.

Mae’n ddiddorol clywed sôn am ddyframaethu fel rhan o’r economi las a soniodd Rhun ap Iorwerth am gynhyrchu cregyn gleision a physgod cregyn yng Nghymru. Mae’n werth nodi bod y ffordd yr ydym yn ymdrin â hyn yn awr yn golygu bod llawer o’r gwerth ychwanegol yn mynd i wledydd eraill. Rydym yn allforio’r cynhyrchion hyn, ond cânt eu prosesu mewn gwledydd eraill. Oherwydd yr amgylchedd masnachol rydym ynddo, mae’n bosibl iawn y bydd y ddynameg honno’n newid. Dylem fod yn meddwl yn awr am y modd y gallwn ymateb yn ddychmygus i hynny a gallu mynd i’r afael â’r problemau. Clywsom yr wythnos hon am ansawdd y bwyd yn ein hysbytai. Rydym yn trafod y posibilrwydd o ddiwygio caffael. Wel, gallem ystyried cadw peth o’r gwerth hwnnw’n fewnol ac yn hytrach nag allforio a chaniatáu i wledydd eraill gael y gwerth ychwanegol o’r cynhyrchion hyn, gallem ganiatáu iddynt gael eu defnyddio’n fewnol lle y gellid eu gweini fel bwyd o ansawdd uchel mewn ysgolion ac ysbytai. Mae angen i ni feddwl yn ochrol ynglŷn â photensial yr economi las.

Hoffwn sôn, yn olaf, Ddirprwy Lywydd, am yr angen i arloesi. Mae datblygiad y pedwerydd chwyldro diwydiannol yn achosi aflonyddwch mawr drwy ddiwydiant ac mae angen i ni ystyried datblygu systemau ffisegol seiber fel y’u gelwir, systemau sy’n tyfu, lle y gallwn ddwyn ynghyd y wybodaeth sydd gennym ynglŷn ag algorithmau a thechnoleg ddigidol er mwyn gallu cymhwyso’r arbenigedd pwnc sydd gennym yng Nghymru mewn ffordd sy’n goresgyn heriau’r pedwerydd chwyldro diwydiannol, fel y gall yr economi forol fod yn rhan o ddatblygiad economaidd ein gwlad yn y dyfodol. Mae’n rhaid i ni fachu ar y cyfleoedd hyn ac mae dirfawr angen gwaith i nodi ble y gallem gynnig mantais gystadleuol. Diolch.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith, Ken Skates.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac a gaf fi ddechrau drwy ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau i’r ddadl bwysig hon heddiw, sy’n cael ei chynnal wrth i ddigwyddiadau sy’n peri pryder mawr ddatblygu yn Llundain. Rwy’n siwr fod meddyliau pob Aelod gyda’r cyhoedd o amgylch San Steffan ar hyn o bryd wrth i’r hyn sy’n ymddangos fel ymosodiad terfysgol ddigwydd yn San Steffan. Ni allwn ond gobeithio nad oes pobl ddiniwed wedi colli eu bywydau yn y digwyddiadau hyn.

Mae Cymru mewn sefyllfa dda i fanteisio ar y cyfleoedd sy’n gysylltiedig â’r economi las. Rydym yn ffodus iawn i gael budd o ystod llanw uchel a gallai llawer o’n 1,200 cilometr o arfordir fod yn addas ar gyfer datblygiadau ynni’r llanw. Mae’n ffaith fod proffil Cymru fel lleoliad ar gyfer ynni’r môr wedi cynyddu yn y blynyddoedd diwethaf. Yn achos datblygiad y morlyn, mae wedi rhoi Cymru ar flaen y gad yn y diwydiant yn fyd-eang, fel yr oedd Vikki Howells yn gywir i ddweud. Mae datblygwyr o bedwar ban byd yn dangos diddordeb gweithredol mewn datblygu prosiectau yn nyfroedd Cymru. Maent yn cydnabod bod gan Gymru un o’r adnoddau ynni morol gorau, a’r strwythurau cynhaliol gorau yn wir, ar gael iddynt.

Rydym eisoes yn cefnogi buddsoddiadau ynni mawr mewn ynni adnewyddadwy ar y tir, ar y môr, niwclear ac yn y blaen, yn cynnwys ein dau brosiect ynni mwyaf: Wylfa Newydd a morlyn llanw arfaethedig bae Abertawe. Gyda’r cymorth cywir ac os ceir neges gref gan Lywodraeth y DU i gefnogi ynni morol, mae’r datblygwyr sy’n rhan weithredol o hyn yng Nghymru wedi nodi buddsoddiad disgwyliedig o £1.4 biliwn. Cyfanswm y buddsoddiad uniongyrchol mewn ynni morol yng Nghymru yn ystod 2015 oedd £45.4 miliwn. Erbyn 2017, roedd wedi codi mwy na 50 y cant i £68.3 miliwn.

Nawr, mae Jeremy Miles a Lee Waters yn siarad am arloesedd fel sbardun i dwf cynaliadwy yn yr economi las. Rydym wedi sicrhau dros €100 miliwn o gronfeydd strwythurol yr UE i hwyluso prosiectau arloesol dan arweiniad datblygwyr a fydd yn helpu i ysgogi twf economaidd yn y sector. Rwy’n credu bod gennym gyfle yn ystod y pump i 10 mlynedd nesaf i ddatblygu a thyfu diwydiant morol yng Nghymru yn seiliedig ar yr adnoddau naturiol sydd gennym. Mae gennym gyfleoedd yn y sector twristiaeth, yn enwedig y sector mordeithio, ac fel y dywedwyd, mae’r flwyddyn nesaf wedi’i dynodi’n Flwyddyn y Môr i gydnabod ei werth i’r economi ymwelwyr a hefyd i sectorau economaidd allweddol eraill.

Mae gennym gyfleoedd yn ein porthladdoedd, er enghraifft. Bob blwyddyn, mae porthladdoedd Cymru yn trin 9 y cant neu tua 53 miliwn o dunelli o nwyddau’r DU. Maent yn darparu cyfleusterau hanfodol ar gyfer llongau mordeithio, gweithgareddau hamdden morol a’r diwydiant pysgota. Mae’r marchnadoedd amrywiol a sylfaenol hyn yn cynnal bron i 11,000 o swyddi yn y porthladdoedd, ac yn cynnal rhannau hanfodol eraill o’r economi. Yn wir, mae gennym nifer o enghreifftiau sy’n dangos sut rydym eisoes yn arwain y ffordd ym maes ynni adnewyddadwy morol. Yng ngogledd Cymru, mae gennym Minesto UK, a gyhoeddodd eu bwriad yn ddiweddar i ehangu eu prosiect Holyhead Deep drwy gynyddu’r gwaith a gynlluniwyd ar osod ei aráe lanw i 80 MW. Ac yn ne Cymru, mae gennym gynllun Ocean Wave Rower. Bydd y cynllun penodol hwnnw’n cynhyrchu ynni o donnau’r môr oddi ar arfordir Sir Benfro.

Felly, o safbwynt economaidd, rydym yn cydnabod y modd y gall prosiectau ynni morol fod yn gatalyddion i sicrhau manteision etifeddol hirdymor, yn enwedig wrth i ni symud tuag at economi carbon isel. Mae’n rhaid i ni sicrhau’r manteision economaidd mwyaf posibl o’r prosiectau hyn, ac rydym wedi datgan yn gyson ein hymrwymiad mewn egwyddor i wneud hynny drwy gefnogi datblygiad diwydiant môr-lynnoedd llanw cynaliadwy yng Nghymru. Rydym wedi cyfleu’r neges hon i’r diwydiant morol. Rydym wedi dangos y gefnogaeth y gallwn ei rhoi iddynt. Rydym wedi dangos hefyd sut y mae Cymru yn ddelfrydol ar gyfer datblygiadau o’r fath, ac rydym yn parhau i wneud yr holl bethau hyn.

Ond mae’r economi las yn llawer ehangach na hynny, wrth gwrs, yn union fel y mae Jeremy Miles, David Rowlands, Jayne Bryant ac eraill wedi dweud yn briodol. Mae llawer o’n diwydiannau’n dibynnu ar y môr. Mae gennym ein porthladdoedd yn Aberdaugleddau, Port Talbot a Chaergybi, sy’n cyfrannu’n sylweddol at economi Cymru. Ac mae gennym Airbus, sy’n cludo ei adenydd ar hyd aber afon Dyfrdwy. Mae gennym nifer o fusnesau yn ein parthau menter llwyddiannus yn Sir Benfro ac Ynys Môn ac wrth gwrs, mae Tata Steel yn mewnforio’r cynhyrchion crai sydd eu hangen ar gyfer gwneud dur i mewn i Bort Talbot o’r môr, ac mae’n gallu allforio cynnyrch dur yn ogystal.

Gan droi at eich galwad i gyflwyno cynllun morol uchelgeisiol, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig eisoes wedi dweud y bydd yn ymgynghori ar gynllun morol drafft ar gyfer Cymru yr haf hwn. Bydd y drafft ymgynghori y trefnwyd i’w ryddhau cyn bo hir, yn tynnu sylw at arwyddocâd ein hadnoddau llanw ac yn darparu fframwaith integredig ar gyfer datblygiad cynaliadwy ein moroedd. Bydd yn archwilio opsiynau ar gyfer polisi môr-lynnoedd llanw a chanllawiau ar ynni adnewyddadwy tonnau, gwynt a’r llanw, a bydd yn cynnwys cefnogaeth gref i brosiectau ynni adnewyddadwy morol. Gallai gynnwys mapiau sy’n dangos yr ardaloedd gyda’r potensial mwyaf, a pholisi sy’n diogelu ein hasedau morol ar gyfer defnydd posibl yn y dyfodol, oherwydd fel y mae Jeremy Miles wedi dweud yn gywir hefyd, ni ddylid camliwio economi las Llywodraeth Cymru. Rydym bellach, wrth gwrs, yn aros am ymateb Llywodraeth y DU i adroddiad Hendry.

A wnaiff—?

Mae fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, hefyd yn sefydlu grŵp Cymreig i ystyried yr adroddiad hwnnw. Iawn, fe ildiaf.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ildio. Wrth drafod cynlluniau morol, ac rwy’n ymwybodol fod gennym amser oherwydd gallaf weld rhai cyd-Aelodau’n cwyno am y ffordd yr ydym yn ei wneud. A gaf fi ofyn iddo—? Wrth gyflwyno’r cynlluniau morol hynny, mae ei wneud ar sail Cymru gyfan yn eithaf uchelgeisiol a tybed, wrth ymgynghori arno, oni ddylai ef ac Ysgrifennydd y Cabinet dros yr amgylchedd edrych ar y mannau hynny lle y mae’r gwrthdaro mwyaf o bosibl, a lle y mae angen gwneud y gwaith mwyaf—yr mannau lle y mae treillio, ynni, ac ati, ac ati, yn fwyaf dwys a lle y ceir y potensial mwyaf, ond hefyd lle y gallai eu datrys drwy gynlluniau morol roi’r bodlonrwydd mwyaf ar gam cynnar.

Mae’r Aelod yn hollol iawn. Yn fy nhrafodaethau cynnar gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, nodwyd yr union fater hwn fel ystyriaeth â blaenoriaeth, oherwydd rhaid inni sicrhau mai’r ardaloedd sydd â’r potensial mwyaf yw’r ardaloedd lle y ceir yr enillion cyflymaf o ran gallu dod â’r gymuned gyfan a’r holl ystyriaethau gyda hwy.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Fe gymeraf bwyntiau’r Aelodau’n fyr iawn. Rwy’n meddwl bod Rhun ap Iorwerth wedi gwneud nifer o gyfraniadau gwerthfawr ynglŷn ag adroddiad Hendry a nododd, wrth gwrs, mai prif rôl Llywodraeth Cymru yn cefnogi’r diwydiant fydd cefnogi’r gadwyn gyflenwi. Hefyd, pwynt Vikki Howells fod gan Lywodraeth Cymru rôl sylweddol iawn i’w chwarae yn sicrhau bod gan bobl Cymru sgiliau i fanteisio i’r eithaf ar y sector hwn sy’n tyfu o economi Cymru. Yn fwy cyffredinol, wrth ddatblygu ein strategaethau trawsbynciol, byddwn yn ystyried sut y gallwn gefnogi’r defnydd cynaliadwy o’n hadnoddau naturiol yn well, fel eu bod yn darparu manteision economaidd, cymdeithasol ac amgylcheddol i’n pobl a’n cymunedau.

Lywydd, i gloi, ni allwn fod yn gliriach ein cefnogaeth i’r economi las a gallaf eich sicrhau y bydd y gefnogaeth yn parhau.

Cyn i mi alw ar Angela Burns i ymateb i’r ddadl, rwyf eisiau dweud ein bod yn ymwybodol o’r digwyddiadau cythryblus yn San Steffan. Rwyf wedi siarad â’n personél diogelwch yma yn y Senedd, ac rydym yn cymryd camau priodol, a byddaf yn parhau i adolygu’r mater wrth i fusnes y prynhawn fynd rhagddo. Rwy’n siŵr fod meddyliau pawb ohonom gyda’n cydweithwyr a phawb yn San Steffan ar yr adeg anodd hon. Angela Burns.

Diolch yn fawr iawn, Lywydd, am eich datganiad cysurol ar y materion yr ydych newydd eu crybwyll.

Diolch i chi, Jeremy Miles, am ein tynnu i gyd at ein gilydd—grŵp o bobl wahanol—i gyflwyno dadl ar yr economi las. Rwy’n ddiolchgar iawn eich bod wedi gwneud hynny. Yn ôl pob tebyg, ein moroedd yw’r adnodd pwysicaf un, a dyna pam, yn y ddadl hon, ein bod yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno cynllun morol uchelgeisiol i gefnogi datblygiad cynaliadwy yr economi las ac i’w gwneud yn elfen ganolog o’r strategaeth economaidd newydd.

Mae anweddiad o’n moroedd yn troi’n law sy’n ein dyfrio ni a phob bywyd ac yn adfywio ein planed. Mae’r cefnforoedd wedi ei gwneud hi’n bosibl masnachu ac wedi ein bwydo ers miloedd o flynyddoedd, ac yn gywir, yn awr, wrth i boblogaethau dyfu, gydag adnoddau yn dod yn fwyfwy prin a heriau newid hinsawdd a galw cynyddol am fwyd, nid yw ond yn iawn ac yn briodol ein bod yn troi at ein harfordiroedd a’n moroedd ac yn ceisio manteisio i’r eithaf ar y cyfleoedd y mae’r economi las yn eu cynnig.

Roeddwn yn teimlo bod rhai o’n cyfraniadau heddiw, er nad oeddwn yn cytuno â phob un ohonynt, ei bod yn dda iawn ein bod yn cael y ddadl hon, gan mai drwy gael trafodaeth a mireinio ein syniadau a’n meddyliau y gallwn lunio cynllun da iawn a all ein symud ymlaen ac rwy’n ddiolchgar iawn am lawer o’r cyfraniadau. Roeddwn yn meddwl bod Jeremy wedi rhoi rheswm clir a grymus iawn ynglŷn â pham y mae angen i ni wella a chadw cynaliadwyedd yn ganolog i’n heconomi las.

Rwy’n falch iawn fod Jayne ac un neu ddau o bobl eraill, rwy’n credu—maddeuwch i mi os nad wyf yn cofio enwau pawb ohonoch—wedi dechrau siarad am borthladdoedd, oherwydd roeddwn yn dechrau poeni braidd am y diffyg sylw i’n 32 o borthladdoedd yng Nghymru. Mae gennym saith porthladd mawr. Maent yn trin tunelledd sylweddol, fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet. Maent yn cyflogi bron i 3,000 o bobl yn uniongyrchol ac yn cynnal 11,000 i 12,000 o swyddi pellach. Rwy’n credu bod gennym gyfle gyda’n porthladdoedd i’w defnyddio fel lleoedd ar gyfer datblygu ein heconomi las, oherwydd rhaid inni symud oddi wrth y syniad fod porthladdoedd yn ddiwydiant hen ffasiwn. Os edrychaf ar borthladd Aberdaugleddau yn fy etholaeth i, sef Sir Benfro, mae’n borthladd ymddiriedolaeth, byddwn yn dadlau; mae’n ased cenedlaethol ac mae’n ganolfan sy’n tyfu ar gyfer yr economïau glas a gwyrdd. Mae gan y busnesau ar hyd dyfrffordd Aberdaugleddau hanes cadarn mewn peirianneg a thwristiaeth ac rwy’n meddwl, unwaith eto, ei bod yn bwysig iawn cydnabod faint o’r busnesau bach hyn—y gosodwyr pibellau, y weldwyr, ynni adnewyddadwy, gwneuthurwyr tyrbinau—maent i gyd yn deillio—. Maent angen cwmni angori allweddol. Ledled Cymru, mae angen cwmnïau angori allweddol a all weithredu fel y lleoliadau ar gyfer datblygu ein heconomi forol. Am ychydig eiliadau, fodd bynnag, Ysgrifennydd y Cabinet, hoffwn ofyn i chi—ac rwy’n gwybod na allwch ateb yn iawn, ond nodais y ffaith y bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn ymgynghori ar gynllun morol, ar gynllun economi las, os mynnwch. Wel, hoffwn ddadlau â chi, oni fydd yn cynnwys elfen gref o ffocws busnes, byddwn yn colli nifer enfawr o gyfleoedd. Oherwydd busnes sydd ei angen arnom i ysgogi ein heconomi. Rydym yn glynu yn y Siambr hon at economi werdd drwy’r amser, ond hoffwn ddweud fod yna bobl eraill sydd ymhell o’n blaenau ar hyn. Edrychwch ar yr Alban, edrychwch ar yr Ynysoedd Erch—maent yn honni mai hwy yw ynys ynni morol y Deyrnas Unedig, a rhaid inni fod yn fwy na dim ond rhedwr arall neu’n ‘finnau hefyd’. Felly, hoffwn ofyn i chi sicrhau, Ysgrifennydd y Cabinet, pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn ymgynghori, fod eich adran yn ymwneud yn helaeth â hyn a’n bod yn edrych arno o ddau gyfeiriad, sef adeiladu cynaliadwy ar y môr—rydym wedi siarad am fôr-lynnoedd llanw, rydym wedi siarad am y pysgodfeydd, popeth—. Ond rydym yn deall mewn gwirionedd, oni bai ei fod yn datblygu neu’n darparu budd economaidd gwirioneddol, oni bai bod pobl yn gallu cael swydd ohono, ennill arian gweddus ohono, a mwynhau byw wrth ein harfordiroedd a’n moroedd, yna byddwn wedi methu. Ni fyddwn am weld yr elfen fusnes yn cael ei cholli o’r hafaliad a’n bod yn cael ein gadael â rhywbeth yn debyg i’r strategaeth economaidd werdd y credaf ei bod wedi’i chanmol yn yr ail neu’r trydydd Cynulliad y bûm yn Aelod ohono, ac a ysgrifennwyd yn y bôn gan ddyn ar gefn paced sigarét mewn dau ddiwrnod. Gallem wneud rhywbeth gwirioneddol dda gyda hyn. Hoffwn orffen drwy—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Yn sicr. Wrth gwrs, Oscar.

Diolch yn fawr iawn, Angela. Rwy’n credu y dylem ddysgu ychydig o wersi gan Ogledd Iwerddon—ac Iwerddon. Rhoddwyd y 200 milltir o dir dan y môr, mewn gwirionedd, gan y Cenhedloedd Unedig i’r genedl Wyddelig i archwilio budd dŵr y môr. Mae llawer o drysor yno i ni ei archwilio hefyd. Diolch.

Rwy’n credu eich bod yn gwneud pwynt da iawn. I atgyfnerthu’r achos busnes, Ysgrifennydd y Cabinet, mae gan ddyfrffordd Aberdaugleddau, fel rhan o fargen ddinesig bae Abertawe, brosiect cyllido enfawr i gynllunio marina Doc Penfro—ar gyfer llunio, cynhyrchu, profi dyfeisiau ynni adnewyddadwy. Mae’r sector y maent yn anelu ato’n wirioneddol enfawr, maent yn ystyried dod â llawer iawn o swyddi o ansawdd da a safon uchel i’r ardal benodol honno. Mae’n gynllun busnes clir iawn fod gennym eisoes borthladd sefydledig, y trydydd mwyaf yn y DU, y mwyaf yng Nghymru, a ffocws clir iawn. Yr ail faes yw Destination Pembrokeshire—datblygu dyfrffordd Aberdaugleddau, adeiladu tai a siopau, sinemâu, cyfleusterau chwaraeon gwych, a’r cyfan, unwaith eto, yn canolbwyntio ar gael yr un neu ddau o gwmnïau angori mawr lle y gallwch adeiladu economi gref a chynaliadwy sy’n werth chweil, gan edrych arno mewn ffordd greadigol. Felly, rwyf am ailbwysleisio eto, pan edrychwch ar draws y byd, mae yna lawer o genhedloedd sydd ag enghreifftiau gwych o sut y maent yn defnyddio’u moroedd i fynd ati o ddifrif i ddatblygu economi forol gynaliadwy neu economi las, a hoffwn ofyn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, sicrhau nad yw eich llais yn cael ei golli yn hyn. Diolch.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw wrthwynebiad? Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.