3. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn helpu pobl sy’n byw mewn tlodi tanwydd yng Ngogledd Cymru? OAQ(5)0124(ERA)

Mae ein rhaglen allweddol ar gyfer trechu tlodi tanwydd, Cartrefi Clyd Llywodraeth Cymru, yn cynnwys cynlluniau Nyth ac Arbed. Ers 2011, rydym wedi buddsoddi dros £217 miliwn er mwyn gwella effeithlonrwydd ynni dros 39,000 o gartrefi ledled Cymru. Roedd dros 9,000 o’r cartrefi hyn yng ngogledd Cymru.

Diolch. Mae’n mynd â mi yn ôl i ddegawd pan oeddem yn ceisio argyhoeddi eich cyd-Aelodau blaenorol yn Llywodraeth Cymru fod strategaeth tlodi tanwydd yn cynnwys effeithlonrwydd ynni ond mae’n fater o gyfiawnder cymdeithasol. Mae Age Cymru wedi dweud bod llawer o’r mecanweithiau a’r mesurau a oedd wedi’u cyfuno yn strategaeth tlodi tanwydd 2010 Llywodraeth Cymru wedi dyddio ac nad ydynt yn berthnasol mwyach, gan ddweud ei bod yn bryd i Lywodraeth Cymru adnewyddu ei strategaeth tlodi tanwydd.

Clywsom yng nghynhadledd drawsffiniol gogledd Cymru ar Ddiwrnod Ymwybyddiaeth Tlodi Tanwydd ym mis Chwefror ac yng nghynhadledd flynyddol Cymru ar dlodi tanwydd, er y dylid canmol buddsoddiad Llywodraeth Cymru mewn cynlluniau effeithlonrwydd ynni drwy ei rhaglen Cartrefi Clyd, fod angen newid sylweddol arnom o ran uchelgais a graddau’r adnoddau a glustnodwyd. Sut felly y bydd Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu â Chynghrair Tlodi Tanwydd Cymru, gan eich bod eisoes yn cydweithio â’r rhan fwyaf o’i haelodau mewn gwahanol gyd-destunau, ynglŷn â’u datganiad fod gwir angen strategaeth tlodi tanwydd newydd arnom yng Nghymru?

Ers 2011, rydym wedi buddsoddi dros £217 miliwn yn rhaglen Cartrefi Clyd Llywodraeth Cymru er mwyn gwella dros 39,000 o gartrefi. Y pwynt pwysig yn hyn o beth, Mark Isherwood, yw bod gwella effeithlonrwydd ynni aelwydydd incwm isel, neu bobl sy’n byw yn ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru, yn creu nifer o fanteision. Mae’n helpu i atal a mynd i’r afael ag afiechyd, mae’n lleihau allyriadau carbon, mae’n creu swyddi ac ynni ac yn gwella cyrhaeddiad addysgol. Awgrymodd adroddiad diweddar gan Iechyd Cyhoeddus Cymru y gallai buddsoddi mewn inswleiddio a gwresogi, er mwyn mynd i’r afael â thai oer a llaith, gael effaith enfawr hefyd. Gwyddom mai’r ffordd fwyaf effeithiol o fynd i’r afael â thlodi tanwydd yn y tymor hir yw gwella effeithlonrwydd ynni cartrefi, ac rydym yn gwneud hynny’n effeithiol drwy raglen Cartrefi Clyd Llywodraeth Cymru.

Gofynnir i gartrefi yng Nghymru sy’n dioddef o dlodi tanwydd dalu o’u pocedi eu hunain ar hyn o bryd i roi cymhorthdal i ffermydd gwynt a pharciau solar fel bod tirfeddianwyr yn elwa—efallai nad yw £300 ar fil blynyddol yn swnio’n llawer i chi ar gyflog Ysgrifennydd y Cabinet, ond mae’n llawer iawn o arian i deulu incwm isel. Pryd ydych chi’n mynd i roi chwarae teg i aelwydydd tlawd a rhoi’r gorau i roi cymorthdaliadau i’r eliffantod gwyn hyn?

O ran ein rhaglen Cartrefi Clyd, y cynllun pwysicaf y dylech dynnu sylw eich etholwyr ar incwm isel ato yw’r cynllun Nyth, sydd wedi sicrhau arbedion amcangyfrifedig o dros £400 y cartref ar fil ynni cyfartalog. Gadewch i mi ddychwelyd at y cwestiwn ynglŷn â sut yr awn i’r afael â thlodi tanwydd. Mae’r data diweddaraf yn dangos bod tlodi tanwydd ym mhob cartref wedi gostwng o 29 y cant yn 2012 i 23 y cant yn 2016—gostyngiad o 6 y cant mewn pedair blynedd yn unig—ac rydym yn denu hyd at £24 miliwn o gyllid yr UE. Nawr, tybed a fyddwch yn ein cefnogi wrth inni geisio sicrhau ein bod yn cael cyllid yn lle’r cyllid hwnnw pan fyddwn yn gadael yr UE, gan ei bod yn gwbl glir fod cyllid yr UE hefyd wedi helpu i fynd i’r afael â thlodi tanwydd yng Nghymru.