Part of the debate – Senedd Cymru am 3:35 pm ar 17 Mai 2017.
Yn sicr dyna’r wybodaeth a welsom, ac mae hyd yn oed rhai o’r hysbysebion a welsom yng Nghaerdydd mewn gwirionedd yn cynnig rhent am gyn lleied â £1 y mis am lety, ond gan gydymffurfio i roi ffafrau rhywiol. Felly, pam ein bod yn sydyn yn gweld lledaeniad yr hyn na ellir ond ei ddisgrifio fel arfer ffiaidd ac ecsbloetiol? Rwy’n credu na all fod llawer o amheuaeth fod problem ddigartrefedd, sy’n effeithio ar lawer o ardaloedd yn y DU, ond sy’n fwy cyffredin mewn dinasoedd ac ardaloedd difreintiedig, wedi caniatáu i landlordiaid diegwyddor a rheibus fanteisio ar rai o’r bobl fwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas i fodloni eu hymddygiad aflan eu hunain. Gwelsom hyn yn digwydd ym Mharis yn ystod anterth eu hargyfwng tai yn y degawd blaenorol, pan ddaeth yr arfer o lety’n gyfnewid am ffafrau rhywiol yn gyffredin, a gorfu i’r Llywodraeth yno weithredu drwy gyflwyno rhaglen fawr i ddarparu tai fforddiadwy a nodwyd ganddynt fel y prif ffactor a gyfrannodd at y broblem.
Yn y wlad hon, mae rhai cyfryngau cenedlaethol wedi rhoi sylw i’r mater, gan gynnwys y BBC, ‘The Guardian’ a ‘The Times’, a chafodd ei drafod yn ddiweddar hefyd yn Senedd San Steffan gan yr AS dros Hove, Peter Kyle, mewn perthynas â’r problemau yn Lloegr. Cafodd ei ddwyn i fy sylw gan Cartrefi Cymoedd Merthyr, a diolch yn fawr iawn iddynt am wneud hynny.
Os oes gennych unrhyw amheuaeth ynglŷn â chymhellion landlordiaid o’r fath, a’r sail sydd ganddynt dros gredu y gallant ymddwyn yn y fath fodd, nid oes ond angen i chi edrych ar y ffordd roeddent yn cyfiawnhau eu hymddygiad i’r cyfryngau pan gawsant eu holi ynglŷn â’r hysbysebion a osodwyd ganddynt. Roedd un landlord yn ei amddiffyn wrth BBC South East fel bod yn ‘ffrind gyda threfniant budd-daliadau’, gan ychwanegu,
Gallwch ddadlau bod y rhent uchel sy’n cael ei godi gan landlordiaid yn ffordd o gymryd mantais hefyd. Nid oes gorfodaeth arnynt i wneud hyn... Mae gan y ddwy ochr rywbeth y mae’r person arall ei eisiau. Rwy’n ei gweld fel sefyllfa lle mae pawb ar eu hennill.
Rwy’n siŵr ei bod. Ond ni all fod unrhyw amheuaeth fod y landlordiaid hyn yn camfanteisio ar bobl agored i niwed nad ydynt yn gallu fforddio rhenti sy’n codi o hyd drwy eu hudo â bargen rhyw-am-rent. Heb os, byddent yn dadlau bod tenantiaid wedi dewis y trefniadau hyn o’u gwirfodd. Y drafferth yw pan fydd gennych rywun sy’n agored i niwed, sydd wedyn yn cael eu hecsbloetio, mae’r cysyniad o ddewis yn diflannu, ac mae hyn yn gyfystyr â rhyw fath o gaethwasiaeth fodern.
Trwy hysbysebion o’r fath, mae’r dynion hyn—ac ym mhob un o’r achosion a nodwyd, dynion ydynt—yn mynd ati’n fwriadol i dargedu menywod bregus, a dynion weithiau, sy’n teimlo nad oes ganddynt unrhyw ddewis arall—menywod a dynion a allai fod wedi dioddef trais rhywiol neu drais domestig eisoes. Dangosodd ymchwil fod cyfran fawr o’r bobl sy’n cysgu allan, targed go amlwg i’r landlordiaid hyn, wedi profi rhyw fath o drais yn y cartref, rhywbeth y gallaf ei ategu o’r hyn a ddarganfûm yn ystod fy amser fel gwirfoddolwr yn y lloches nos ym Merthyr dros y gaeaf. Ond mae’n fwy na’r ecsbloetio sy’n digwydd pan fydd y person sy’n agored i niwed yn symud i mewn i’r eiddo o dan drefniant o’r fath. Mae llawer o’r hysbysebion yn debyg i’r un ym Mhen-y-bont ar Ogwr y cyfeiriais ato’n gynharach, ac yn gofyn i ddarpar denant gyfarfod â’r landlord ymlaen llaw i gael eu holi. Mae hyn ynddo’i hun yn gwneud y person bregus dan sylw yn agored i risg bellach.
Felly, fy mhryder mwyaf yw y bydd yr arfer hwn yn dod yn fwy cyffredin oni roddir camau ar waith i’w atal. Ac er bod y sylw i’r mater hwn gan y cyfryngau cenedlaethol i’w groesawu wrth gwrs, mae’n creu risg o wneud landlordiaid mwy diegwyddor yn ymwybodol o’r arfer, a’u hannog efallai i ymddwyn yn yr un modd ffiaidd. Ond ni allwn anwybyddu’r ffaith chwaith fod hyn yn digwydd yng nghyd-destun effaith rhaglen y Llywodraeth o doriadau i fudd-daliadau. Bydd cap y Torïaid ar lwfans tai lleol i rai dan 35 oed, a chapiau eraill ar fudd-daliadau i rai dan 22 oed, yn rhoi llawer mwy o bobl mewn sefyllfa fregus, gan eu gwneud yn dargedau ac yn ddioddefwyr mwyaf tebygol i’r ysglyfaethwyr rhywiol hyn. Llywydd, y peth rhyfeddol am yr holl fater aflan yw ei fod yn gyfreithiol mewn gwirionedd. Pam? Wel, oherwydd yn y rhan fwyaf o achosion, nid oes arian yn cael ei gyfnewid yn rhan o unrhyw drefniant, ac o’r herwydd nid yw’n cael ei gynnwys mewn deddfwriaeth sy’n ymwneud â phuteinio.
Felly, rwy’n croesawu’r cyfle i gyflwyno’r cynnig deddfwriaethol hwn heddiw oherwydd na all y sefyllfa hon fod yn iawn, a chredaf y dylem wneud popeth a allwn i gynnal ein hanes balch yma yng Nghymru o fod ar flaen y gad yn cyflwyno deddfwriaeth i amddiffyn y bobl fwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas. Rwy’n siŵr y bydd pob Aelod o’r Cynulliad hwn yn rhannu fy ffieidd-dod tuag at arfer o’r math a ddisgrifiais yma y prynhawn yma, ac y byddwch yn ymuno â mi i ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet a Llywodraeth Cymru i ystyried unrhyw ddiwygiadau i Ddeddf Tai (Cymru) 2014 a fyddai’n gwneud Cymru’n genedl gyntaf yn y DU i wneud yr arfer o hysbysebu rhent am ddim neu renti gostyngol yn gyfnewid am ffafrau rhywiol yn anghyfreithlon. Yn sicr, ni fydd y Cynulliad Cenedlaethol hwn a’r Llywodraeth hon yng Nghymru yn sefyll yn ôl a chaniatáu i ymelwa ofnadwy o’r fath barhau oherwydd bylchau yn y gyfraith. Gyda’n gilydd, mae’n rhaid i ni ddod o hyd i ffordd o roi diwedd ar hyn yng Nghymru.