3. 2. Cwestiynau i’r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 23 Mai 2017.
9. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am fargen dwf Gogledd Cymru? OAQ(5)0612(FM)
Gwnaf. Rydym ni’n parhau i ddadlau’r achos dros gais twf gogledd Cymru gyda Llywodraeth y DU. Mae'r cyfeiriad gan y Canghellor at gais twf gogledd Cymru yn ei gyllideb ddiweddar—sy’n ymddangos gryn amser yn ôl erbyn hyn—yn gam cadarnhaol ymlaen, a hyderwn y bydd Llywodraeth y DU yn cadw’r ymrwymiad hwnnw.
Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Rhan allweddol o gytundeb twf gogledd Cymru yw Wylfa Newydd, y gwaith pŵer niwclear sydd yn mynd i gael ei adeiladu ar Ynys Môn, a fydd yn creu llawer o swyddi â chyflogau da—hynod fedrus—nid yn unig ar Ynys Môn, ond ledled gogledd Cymru gyfan. Nawr, ar ôl darllen trwy faniffesto'r Blaid Lafur, ceir cefnogaeth eglur i’n sector ynni niwclear, ond, ychydig ddiwrnodau cyn galw’r etholiad cyffredinol, addawodd Canghellor yr wrthblaid Lafur i roi terfyn ar ynni niwclear yn rhan o 100 diwrnod cyntaf y Llywodraeth Lafur mewn grym. Nawr, mae'r ffaith fod Jeremy Corbyn, arweinydd y Blaid Lafur, wedi gwrthwynebu ynni niwclear ers blynyddoedd lawer, yn hysbys, wrth gwrs. A allech chi achub ar y cyfle hwn nid yn unig i egluro eich barn a’ch nodau chi a'ch Llywodraeth ar gyfer ynni niwclear, ond hefyd dyheadau’r Blaid Lafur ar gyfer y diwydiant niwclear?
Rydym ni wedi ymrwymo 100 y cant i Wylfa Newydd. Rydym ni eisoes wedi bod yn gweithio gyda Wylfa ei hun a hefyd gyda chyflenwyr sgiliau er mwyn gwneud yn siŵr bod cymaint o bobl leol â phosibl yn meddu ar y sgiliau y bydd eu hangen yno. Bydd yn darparu llawer o swyddi adeiladu dros dro ac, yn bwysig, tua 600 o swyddi yn y gymuned. Nid oes unrhyw simsanu o ran ein cefnogaeth i'r prosiect.
Yn gyntaf, a gaf i ddiolch i chi, Prif Weinidog, am y sylwadau yr ydych chi wedi eu gwneud y prynhawn yma ynghylch yr ymosodiad ym Manceinion? Rwy'n siŵr y byddant yn eiriau o gysur ar yr adeg anodd iawn hon i lawer o deuluoedd. Fel un o Fanceinion fy hun, rwy'n gyfarwydd iawn â'r rhan honno o'r byd, a gwn fod rhai o’m hetholwyr yn bresennol yn y digwyddiad, gan eu bod wedi bod mewn cysylltiad â mi. Nid oes amheuaeth fod digwyddiadau fel hyn yn cael effaith, nid yn unig ar y noson, i’r rhai sydd wedi cael eu hanafu neu wedi colli eu bywydau, ond, yn wir, am flynyddoedd lawer i ddod, gan gynnwys effaith seicolegol, o bosibl, i’r rhai a oedd yn bresennol. Roedd llawer ohonynt, fel yr ydych wedi ei nodi yn barod, yn bobl yn eu harddegau, wrth gwrs. Nawr, fel tad i blant yn eu harddegau, rwy'n gwybod pa mor bwysig yw hi bod pobl ifanc yn cael cefnogaeth yn brydlon pan fydd ei hangen arnynt, ac roeddwn i’n falch iawn o glywed eich bod chi’n ystyried sefydlu llinell gymorth i unrhyw unigolion o Gymru a allai fod angen cael gafael ar gymorth yn y dyfodol. A gaf i ofyn i chi gadarnhau y bydd y cymorth seicolegol ar gael hefyd—nid yn unig o ran y gefnogaeth gorfforol a allai fod ar gael, ond y cymorth seicolegol, pe byddai ei angen ar unrhyw un o'r bobl ifanc hynny, neu, yn wir, unrhyw un o'r oedolion a oedd yn bresennol neithiwr, hefyd?
Dyna'r bwriad. Y bwriad yw y gall pobl gael eu cyfeirio at sefydliadau sy'n gallu darparu’r cymorth hwnnw yn y tymor hwy. Mae'n tueddu i fod yn wir gyda PTSD, er enghraifft, nad yw pobl yn ei weld ar y dechrau—mae'n datblygu dros amser, wrth i bobl ddechrau deall canlyniadau’r hyn a allai fod wedi digwydd neu ddeall canlyniadau’r hyn y maen nhw wedi ei weld. Felly, mae'n hynod bwysig gwneud yn siŵr bod y cymorth hwnnw ar gael, nid yn unig am wythnos neu ddwy, ond dros y cyfnod o amser y mae’r unigolyn ei angen er mwyn dod i delerau â'r hyn y maen nhw wedi bod yn dyst iddo a'r hyn y maen nhw wedi bod drwyddo.
Rydym ni’n gwybod y bydd yna symiau sylweddol yn cael eu buddsoddi nawr yn sgil y cais twf yma yng ngogledd Cymru, ond mae’r awdurdodau lleol, wrth gwrs, wedi dod at ei gilydd i greu cydbwyllgor a fydd yn goruchwylio’r broses yna. Ond a gaf i ofyn sut byddwch chi fel Llywodraeth yn sicrhau bod y buddsoddiadau yma yn adlewyrchu eich blaenoriaethau strategol chi yng ngogledd Cymru a ddim yn cael eu harwain, efallai, i fod yn rhedeg yn ‘parallel’, ond bod y cyfan yn gweithio fel un ymdrech adfywio economaidd yn y gogledd? Oherwydd nid wyf i’n siŵr iawn lle mae llais y Llywodraeth yn cael ei glywed o fewn cyd-destun y cydbwyllgor newydd yma, na chwaith sectorau eraill megis y sector fusnes, addysg uwch ac addysg bellach yn y rhanbarth, a oedd, wrth gwrs, yn rhannau blaenllaw o’r bwrdd uchelgais economaidd ond nawr a fydd, mae’n debyg, yn cael rhyw rôl heb bleidlais yn y strwythurau newydd yma.
Wel, wrth gwrs, ynglŷn â’r bid ei hunan—ynglŷn â’r ‘city deal’ sydd wedi cymryd lle lan i nawr, yr awdurdodau lleol sydd yn arwain, ac nid Llywodraeth Cymru. Rŷm ni’n rhan o’r broses, ond maen nhw’n sicrhau bod y strwythur llywodraethu gyda nhw mewn lle, ac, wrth gwrs, eu bod nhw’n ystyried prosiectau rhanbarthol, ac nid prosiectau sydd ddim ond o les i un sir yn unig. Felly, rŷm ni, wrth gwrs, moyn sicrhau bod y strwythur yna mewn lle. Rŷm ni’n hyderus fod hynny yn digwydd. Rŷm ni wedi gweld awdurdodau lleol yn gweithio gyda’u gilydd, ta pwy sy’n rhedeg yr awdurdodau hynny, ac rŷm ni yn hyderus, felly, y bydd yr arian yn cael ei ddefnyddio yn y ffordd y byddem ni moyn gweld. Ac, wrth gwrs, byddwn ni’n gweithio gydag awdurdodau lleol er mwyn sicrhau ein blaenoriaethau ni fel Llywodraeth. Nid oes lot fawr o wahaniaeth rhwng y blaenoriaethau sydd gyda ni a’r siroedd wrth sicrhau bod yna ddatblygiad o les i bawb yn y rhanbarth dros y blynyddoedd.
Thank you, First Minister.