A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y berthynas rhwng Llywodraethau Cymru a Qatar ar ôl i gymdogion Qatar dorri’r cysylltiadau diplomyddol â’r wlad honno? TAQ(5)0649(FM)

Mae gan Lywodraeth Cymru berthynas fuddsoddi masnachol gyda Qatar. Rydym yn cefnogi’r berthynas sy’n datblygu rhwng maes awyr rhyngwladol Caerdydd a Qatar Airways, gyda’r bwriad o weld teithiau awyr rhwng Caerdydd a Doha. Mae hyn yn agor y drws ar ystod eang o opsiynau teithio pellter hir ar gyfer busnesau a thwristiaid.

Diolch i arweinydd y tŷ am yr ateb hwnnw. Ddydd Llun, torrodd nifer o wladwriaethau yn y dwyrain canol, gan gynnwys yr Aifft, Sawdi-Arabia a’r Emiraethau Arabaidd Unedig gysylltiadau diplomyddol gyda Qatar, a gosod sancsiynau economaidd arni, gan honni bod y wlad wedi talu hyd at $1 biliwn i grwpiau gwaharddedig yn y rhanbarth, gan gynnwys un sy’n gysylltiedig ag al-Qaeda. Mae hyn, wrth gwrs, yn peri cryn bryder i ni yma yng Nghymru. Yn gyntaf, Qatar yw’r wlad sy’n cynhyrchu fwyaf o nwy naturiol hylifedig yn y byd, ac mae ei hynysu economaidd a diplomyddol yn y rhanbarth yn codi cwestiynau mawr ynglŷn â’r biblinell nwy naturiol hylifedig, ac yn arbennig, y derfynell yn Aberdaugleddau. Byddwn yn ddiolchgar pe gallai arweinydd y tŷ roi syniad inni o unrhyw asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi’i wneud o’r effaith ar nwy naturiol hylifedig yng Nghymru.

Yn ail, fel y crybwyllodd arweinydd y tŷ, mae Maes Awyr Caerdydd wedi sicrhau llwybr hedfan uniongyrchol rhwng Caerdydd a Qatar, a fydd yn dechrau yn 2018. Mae nifer o wledydd yn y rhanbarth wedi cau eu gofod awyr i hediadau i Qatar ac ohoni. A yw’r Prif Weinidog wedi bod yn trafod y goblygiadau posibl ar gyfer y llwybr hedfan arfaethedig gyda Qatar Airways? Ac yn olaf, yn anad dim efallai, mae’r honiadau fod Qatar wedi talu hyd at $1 biliwn i grŵp terfysgol yn codi cwestiynau ynglŷn â’n perthynas gyffredinol â hwy yn y dyfodol. Mae’n hollol iawn ein bod yn dadlau yn y wlad hon am ein perthynas â gwladwriaethau eraill yn y rhanbarth hwnnw sydd â hanes amheus mewn perthynas â hawliau dynol a therfysgaeth. A yw Llywodraeth Cymru yn ailasesu ac yn ailwerthuso’r ymrwymiad a wnaeth yn gynharach eleni i gael perthynas newydd, arbennig gyda Qatar, i ddyfynnu Prif Weinidog Cymru?

Wrth gwrs, fel y gŵyr Steffan Lewis, ac fel y mae wedi’i ddweud, mae gan Qatar fuddsoddiadau sylweddol yn y DU, gan gynnwys yng Nghymru, yn enwedig y derfynell nwy naturiol hylifedig yn Aberdaugleddau. Credaf, o ran eich ail bwynt—datblygiad y gwasanaeth a’r cysylltiad uniongyrchol rhwng y meysydd awyr a chwmnïau hedfan—ei fod yn hwb enfawr i Gymru ac mae’n darparu llwybr uniongyrchol i un o’r meysydd awyr canolog sy’n tyfu gyflymaf yn y byd, ac mae’n agor cysylltiadau Cymru â gweddill y byd, fel y dywedwch. Yn wir, ym mis Ebrill, sicrhawyd bargen fasnachol rhwng Maes Awyr Caerdydd a Qatar Airways i lansio’r llwybr newydd uniongyrchol hwn i Doha, a disgwylir y bydd y teithiau awyr yn dechrau dod yn weithredol yng ngwanwyn 2018.

Yn amlwg, o ran y materion ehangach y soniwch amdanynt mewn perthynas â hawliau dynol, credaf ei bod yn bwysig, unwaith eto, i mi ddweud bod Llywodraeth Cymru yn cefnogi, er enghraifft, hawliau pobl lesbiaidd, hoyw, ddeurywiol a thrawsrywiol. Rydym yn disgwyl i bawb yng Nghymru ac ym mhob cwr o’r byd gael eu trin yn gyfartal waeth beth fo’u rhywioldeb. Ac wrth gwrs, mae ein cefnogaeth gref i Stonewall Cymru i helpu i adeiladu Cymru lle mae pobl yn rhydd i fod yn hwy eu hunain, lle mae rhagfarn yn cael ei herio a lle mae ein cyfreithiau’n diogelu pobl lesbiaidd, hoyw, ddeurywiol a thrawsrywiol, yn adnabyddus ac yn uchel eu parch ledled y byd.

Diolch i Steffan Lewis am ofyn y cwestiwn hwn. Credaf fod y blocêd ar Qatar hefyd yn ein galluogi i edrych ar y ffordd y mae’r Sawdïaid yn arbennig yn defnyddio’r blocêd ar Yemen i geisio cyflawni dibenion gwleidyddol a’r goblygiadau i holl boblogaeth Yemen, gan gynnwys 17 miliwn o bobl sydd angen cymorth dyngarol a 10 miliwn o bobl sydd mewn angen dybryd am gymorth bwyd ar unwaith yn ôl y Groes Goch Ryngwladol. Roeddwn yn meddwl tybed beth y gall Cymru ei wneud i geisio trafod y mater hwn yn Llywodraeth y DU, yn y Cenhedloedd Unedig, i roi diwedd ar ddilead diatal y boblogaeth hon, os nad ydym yn gwneud dim am y peth. Oherwydd mae’r blocêd yn atal yr holl gyflenwadau iechyd rhag mynd drwodd, sydd wedi cael eu dinistrio gan y Llywodraeth Sawdïaidd.

Wel, wrth gwrs, fel y mae Jenny Rathbone yn ymwybodol iawn, nid yw materion tramor wedi cael eu datganoli, ond yn amlwg mae gennym ddiddordeb yn yr hyn sy’n digwydd yn y rhanbarth. Rydym mewn cysylltiad â’r Swyddfa Dramor a Chymanwlad i fonitro datblygiadau. Mae’n amlwg yn bwysig ac yn wir, mae cwestiwn heddiw yn ymwneud â’n perthynas—perthynas fuddsoddi masnachol gyda Qatar—ond hefyd mae’r pwyntiau hyn yn amlwg yn bwyntiau allweddol y gellir eu gwneud o ganlyniad i’r cwestiwn hwn.

A fyddai arweinydd y tŷ yn cytuno â mi y dylem fod yn hynod ofalus cyn cymryd rhan mewn unrhyw ryfel geiriau mewn perthynas ag anghydfodau dinistriol yn y dwyrain canol? Wrth gwrs, byddem yn gwrthwynebu unrhyw wlad sy’n ariannu grwpiau terfysgol fel al-Qaeda yn y modd cryfaf posibl. Mae’n bwysig nodi bod Qatar yn gwadu unrhyw gysylltiad o’r fath. Ond ni ellir tanseilio pwysigrwydd Qatar i’r economi orllewinol, oherwydd Qatar yw cyflenwyr nwy naturiol hylifedig mwyaf y byd, a hynny o unman 20 mlynedd yn ôl. Mae llawer o’r anghydfod presennol mewn gwirionedd wedi’i wreiddio yn y ffaith fod y maes nwy gogleddol yn Qatar wedi’i rannu rhwng y wlad honno ac Iran, ac wrth gwrs mae Iran a Sawdi-Arabia am waed ei gilydd yn fwy cyffredinol.

Felly, dylem fynd ar ôl prif fuddiannau Cymru yma a chynnal perthynas dda cyn belled ag y gallwn gyda’r holl gyfranogwyr yn yr anghydfod hwn, gan annog y gwledydd hyn i fuddsoddi mwy yng Nghymru, a rhoi hwb i’n heconomi ein hunain a’r swyddi sydd ar gael yng Nghymru.

Fel rwyf wedi’i ddweud eisoes, nid yw materion tramor wedi’u datganoli. Rydym yn derbyn cyngor y Swyddfa Dramor a Chymanwlad, fel y byddai Neil Hamilton yn ei gydnabod. Rydym yn gweithio o fewn canllawiau’r DU ar gyfer masnach a buddsoddi rhyngwladol, ac mae cyflwyno’r cyswllt awyr newydd rhwng Doha a Chaerdydd yn gytundeb masnachol rhwng Maes Awyr Caerdydd a Qatar Airways. Mae hwn yn datblygu fel y cynlluniwyd.

Rydym yn wynebu cryn dipyn o wrthdaro yma, onid ydym? Mae gennym ddwy set o’r hyn a elwir yn gynghreiriaid yn anghytuno â’i gilydd ynglŷn â phwy sy’n ariannu pa fath o derfysgaeth ac eithafiaeth tra bod—gadewch i ni ddweud beth ydyw yn blaen—y ddwy ochr yn ariannu eu brand eu hunain o eithafiaeth yn y dwyrain canol.

A all Llywodraeth Cymru wneud dau beth y credaf eu bod o fewn ei chylch gorchwyl ac sy’n berffaith briodol i Lywodraeth Cymru ei wneud o dan yr amgylchiadau hyn? Yn gyntaf oll, a wnewch chi gyhoeddi rhestr o’ch cysylltiadau eich hunain gyda Qatar, gan gynnwys cyfarfodydd gweinidogol ac unrhyw gysylltiadau masnach y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cael yn Qatar dros y pum mlynedd diwethaf, a’r hyn rydych wedi bod yn ei hyrwyddo yno, fel y gallwn ddeall, o safbwynt tryloywder, yn union beth sydd wedi cael ei wneud? Yn ail, a wnewch chi roi pwysau ar Lywodraeth y DU i gyhoeddi’r adroddiad hirddisgwyliedig ar gyllido eithafiaeth yn y wlad hon, ac o ble y daw cyllid eithafiaeth, boed yn Sawdi-Arabia, Qatar neu rywle arall yn y dwyrain canol? Ac maent yn dod mewn ffyrdd amheus iawn, fel y gwyddom.

Yn drydydd, beth allwch chi ei ddweud wrth y Siambr heddiw ac yn y dyfodol am berthynas Sir Benfro â mewnforio nwy naturiol hylifedig? Mae’r ffin ar y tir â Qatar wedi’i chau. Mae’r ffin awyr, os mynnwch, hefyd ar gau i bob pwrpas. Ar hyn o bryd, mae’r porthladdoedd ar agor, ac wrth gwrs llongau sy’n cludo’r nwy i Gymru, ond pe bai’r broblem yn gwaethygu yno gallai gael effaith wirioneddol ar ein heconomi ein hunain yma yng Nghymru, ac yng ngorllewin Cymru yn arbennig. Felly, mae’r tri pheth hwnnw, rwy’n credu, yn bethau cwbl briodol i Lywodraeth Cymru eu gwneud, er nad yw’r materion hyn wedi’u datganoli.

Diolch yn fawr iawn, Simon Thomas, am gwestiynau adeiladol iawn. Yn gyntaf, hoffwn dynnu sylw—a bydd yr Aelodau’n cofio—at y datganiad a wnaed gan y Prif Weinidog ar 3 Mai eleni, yn dilyn ei ymweliad â Qatar yn ystod penwythnos gŵyl y banc i hyrwyddo cysylltiadau masnachol cryfach. Carwn gyfeirio’r Aelodau yn ôl at y datganiad hwnnw a nodi hefyd mewn gwirionedd fod llysgennad Qatar yn y DU wedi ymweld â Chymru ar 26 Mawrth 2015. Yn amlwg, byddaf yn sicr o edrych ar hyn gyda’r Prif Weinidog o safbwynt unrhyw fanylion neu wybodaeth arall a fyddai’n berthnasol yn dilyn eich cwestiwn cyntaf.

Rwy’n credu bod eich ail bwynt yn bwysig yn ogystal o ran annog Llywodraeth y DU i adrodd—yn wir, rwy’n credu mai David Cameron a lansiodd yr adroddiad hwnnw ar eithafiaeth—ac yn amlwg, byddwn ni’n bwrw ymlaen ar hynny hefyd. Rwy’n credu fy mod wedi ateb y cwestiwn ynglŷn â’r buddsoddiadau ac mae’r Aelodau yn amlwg yn ymwybodol o fuddsoddiadau sylweddol Qatar yn y DU, gan gynnwys Cymru—wrth gwrs, mae hynny’n golygu swyddi yng Nghymru, nid yn unig yn y derfynell nwy naturiol hylifedig yn Aberdaugleddau, ond hefyd y swyddi sydd i ddod ym Maes Awyr Caerdydd. Ac wrth gwrs, mae yna awdurdod buddsoddi Qatar, sydd hefyd yn cynllunio i wneud buddsoddiadau sylweddol pellach yn y DU. Wrth gwrs, mae cwestiwn yn codi ynglŷn ag edrych ar y cysylltiadau sy’n datblygu gyda gwledydd y tu allan i’r UE mewn perthynas â chysylltiadau masnach a buddsoddi posibl. Felly, unwaith eto, rwy’n gobeithio bod hynny wedi ateb eich cwestiynau, yn rhannol o leiaf.

Arweinydd y tŷ, rwy’n credu y bydd Qatar Airways yn dechrau’r cwmni hedfan y flwyddyn nesaf, fel y clywsom gan y Prif Weinidog. Gwn fod pobl Qatar yn cael amser anodd iawn ar hyn o bryd yn gwella delwedd fyd-eang y wlad ar gymorth i derfysgwyr a phethau eraill. Hefyd, peidiwch ag anghofio eu bod yn cynnal gemau pêl-droed cwpan y byd yno. Felly, beth yw’r canlyniadau os nad yw Qatar yn dod i Gymru neu os na ddaw rhyw fath o drefniant i gasgliad ffrwythlon yng ngwledydd y dwyrain canol? Beth yw safbwynt ein Llywodraeth ar faterion lle y ceir cydweithrediad rhyngwladol ar derfysgaeth yn y gwahanol wledydd roeddem yn sôn amdanynt yn gynharach yn y Siambr hon? Diolch.

Diolch i chi, Mohammad Asghar. Efallai y caf roi safbwynt y Swyddfa Dramor a Chymanwlad, sef, ac rwy’n dyfynnu:

Gobeithiwn y gellir datrys y mater cyn bo hir ac y bydd undod Cyngor Cydweithredu’r Gwlff yn cael ei adfer, ac rydym yn annog y rhai sy’n teithio i Doha o wledydd yr effeithiwyd arnynt i wirio cyngor teithio’r Swyddfa Dramor a Chymanwlad.

Fel y dywedais yn gynharach wrth ymateb i gwestiynau, disgwylir y bydd teithiau awyr yn cychwyn gweithredu yng ngwanwyn 2018 y flwyddyn nesaf o ran y llwybr uniongyrchol newydd i Doha. Gwn fod y maes awyr yn—. O ran y cytundeb i gyflwyno’r cyswllt awyr newydd hwnnw rhwng Caerdydd a Doha, gyda’r cwmni awyrennau y mae hwnnw wrth gwrs, nid y wlad neu’r Llywodraeth neu ei phrifddinas. Mae cyswllt rheolaidd rhwng Maes Awyr Caerdydd a Qatar Airways wrth iddynt ddatblygu’r gwaith o sefydlu’r llwybr newydd fel y cynlluniwyd.

Yn sicr, bydd arweinydd y tŷ yn deall mai’r peth hollol anghywir i’w wneud yw siarad am berthynas arbennig â’r wladwriaeth hon. Cyfeiriodd at hawliau LHDT; mae’n gwybod beth fyddai’n digwydd i mi yn y wlad honno. Ni ddylem byth fod mewn sefyllfa lle rydym yn dweud ein bod yn awyddus i adeiladu—ac nid fy ngeiriau i yw’r rhain, ond geiriau’r Prif Weinidog—perthynas arbennig gyda gwlad sydd â hanes ofnadwy o’r math hwn o ran hawliau dynol, heb sôn am barhau yn awr, mae’n ymddangos—y cwestiwn mewn gwirionedd oedd ‘a oeddem yn atal’—y berthynas arbennig honno, yng ngoleuni’r ffaith na allwn anwybyddu—. Hynny yw, rwy’n derbyn y pwynt fod gan rai o’r gwledydd hyn eu hunain rai cwestiynau i’w hateb mewn perthynas â’u cefnogaeth i eithafiaeth Islamaidd ideolegol a threisgar, ond ni allwn anwybyddu’r ffaith fod y rhan fwyaf o bobl sy’n asesu’r sefyllfa yn cydnabod fod gan Qatar, yn sicr, gwestiynau i’w hateb ei hun. O dan yr amgylchiadau hynny, ni ddylai Cymru fod yn cychwyn ar berthynas arbennig â gwlad felly.

Yn hytrach na derbyn cyngor y Swyddfa Dramor a Chymanwlad, pam nad yw’n derbyn cyngor ei harweinydd Plaid Lafur y DU ei hun, sydd wedi siarad am y sgyrsiau anodd sydd angen eu cael â gwladwriaethau’r Gwlff, ac wrth gwrs mae Qatar yn ganolog i hynny? Yn sicr mae’n rhaid atal y polisi o gynnal perthynas arbennig â Qatar tra bod y cyhuddiad hwn gan y gwladwriaethau sy’n gymdogion iddi yn datgan ei bod yn noddi terfysgaeth yn parhau.

Fel rwyf wedi’i ddweud wrth ateb y cwestiynau y prynhawn yma, rwy’n credu bod hyn yn ymwneud â chysylltiadau masnachol—cysylltiadau buddsoddi masnachol—gyda Qatar. Ac mae’r Aelod, wrth gwrs, yn gwbl ymwybodol—ac rydym wedi siarad am hyn y prynhawn yma—o’r buddsoddiadau sylweddol hynny, gan gynnwys yma yng Nghymru, y derfynell nwy naturiol hylifedig yn Aberdaugleddau, yn ogystal â mewn rhannau eraill o’r DU. Felly, am y cysylltiadau buddsoddi masnachol hynny rydym yn sôn, ac yn amlwg, dyna a ddywedodd y Prif Weinidog yn ei ddatganiad ar 3 Mai. Dywedodd yn glir iawn fod hyn yn ymwneud â chysylltiadau masnachol a’i fod yn ymwneud â chyfleoedd, ac mewn gwirionedd, ar yr adeg pan gafodd ei gyhoeddi, cafwyd croeso cynnes i’r cyfle hwnnw gyda Maes Awyr Caerdydd ac wrth gwrs, gyda Qatar Airways. Rydym wedi dweud eisoes, ac roeddem yn dweud ar y pryd, ac yn wir, cafodd ei ddweud yn y Siambr hon yn sicr, fod hwn yn hwb enfawr i Gymru sy’n darparu’r llwybr uniongyrchol hwnnw i’r maes awyr canolog sy’n tyfu gyflymaf yn y byd, ac sy’n agor cysylltiadau Cymru â gweddill y byd. Mae’n berthynas fasnachol ac wrth gwrs, fel y dywedais, mae angen inni ystyried yn awr a bod yn eglur ac yn ymwybodol iawn o’r datblygiadau. Ond rwy’n credu bod fy ateb i Mohammad Asghar hefyd yn dweud bod angen i ni edrych yn ofalus iawn yn awr ar yr hyn y gellir ei gyflawni o ran adfer yr undod hwnnw, yn enwedig o ran cydweithrediad yn y Gwlff, a bod yn eglur iawn ynglŷn â’n neges hawliau dynol yma yng Nghymru, fel rwyf wedi’i ddatgan eisoes.

Diolch i ysgrifennydd y tŷ.