2. Pa drafodaethau y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cael ynghylch y goblygiadau cyfreithiol i Gymru o ran y bwriad i sefydlu cronfa cyd-ffyniant gan Lywodraeth y DU? OAQ(5)0040(CG)

Wel, mae swyddogion yn ystyried y mater ac mae’r Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol wedi bod yn paratoi adroddiad ar y pwnc hwn. Rydym yn bwriadu rhoi’r newyddion diweddaraf i’r Aelodau am y gwaith hwn dros y misoedd nesaf.

Diolch yn fawr i’r Cwnsler Cyffredinol am yr ymateb hwnnw ac mae’n ymddangos bod gwaith yn mynd rhagddo yn ei adran i edrych ar hyn. Ond a yw’n rhoi unrhyw sylw i’r pryderon a godwyd gan sylwebwyr sy’n awgrymu, er na ellid dadlau ar yr wyneb â’r cysyniad o gronfa gyd-ffyniant—mae’n swnio’n hynod o gynnes a meddal a theg a chyfiawn a bydd gan bawb gyfran ynddi—y dilema yma wrth gwrs yw os caiff hyn ei wneud yn San Steffan, ei benderfynu gan San Steffan, ei ddyrannu gan San Steffan, neu fel arall, ei ddyrannu yn unol â blaenoriaethau gwleidyddol, gallai fod yn annheg iawn yn wir a gall yn wir, yn ôl y gyfraith, wrthdroi’r sefyllfa gyllido bresennol i’r sefydliadau datganoledig. Gallai ei gwneud yn annheg iawn yn wir. Felly, a yw’n rhannu’r pryderon y gallai’r dull hwn newid natur datganoli yn sylfaenol ac ailsefydlu rheolaeth San Steffan dros gyllid datganoledig mewn gwirionedd?

Rydych yn gwneud nifer o bwyntiau dilys iawn. Yn gyntaf oll, gan gymryd y cysyniad o gronfa gyd-ffyniant, pan fo’r Llywodraeth yn sôn am gronfa gyd-ffyniant, mae’n aneglur am ba ffyniant y mae’n sôn, ffyniant pwy ydyw a sut yn union y mae’n mynd i gael ei rannu a phwy sy’n mynd i reoli’r broses o’i rannu. Wrth gwrs, cafwyd nifer o ddatganiadau, a’r broblem gyda’r datganiadau sydd wedi’u gwneud yw eu bod wedi bod braidd yn anghyson o ran y manylion yn fy marn i: ar y naill law, fod y broses o adael yr UE a’r Bil diddymu mawr yn mynd i arwain at fwy o bwerau’n dod i’r lle hwn a mwy o gyfrifoldeb; ond wedyn, ar y llaw arall, mae yna sôn am gynyddu undod y Deyrnas Unedig a chysyniadau megis dim mwy o ‘ddatganoli ac anghofio’. Mae’n aneglur iawn yn union beth y mae hynny’n ei olygu a gallai olygu bod gennych sefyllfa lle mae mwy o feysydd cyfrifoldeb a phwerau cynyddol, ond wrth gwrs, er mwyn ymadael â’r cyfrifoldebau hynny bydd angen i chi wneud cais felly i’r gronfa gyd-ffyniant, a fydd wedyn yn pennu’r ffordd y gellir defnyddio arian mewn gwirionedd ac i bob pwrpas, gall olygu cryn dipyn o dynnu’n ôl ar egwyddorion sylfaenol o ran yr hyn y mae datganoli wedi bwrw ymlaen ag ef ers 1997 ac yn fy marn i, canlyniad y gwahanol refferenda a’r ymrwymiadau sydd wedi’u rhoi.

Felly, mae yna bryder ac mae’n fater y bydd angen cryn dipyn o egluro arno. Nid wyf yn hollol siŵr sut neu ba bryd y daw’r eglurder hwnnw, o gofio’r sefyllfa bresennol. Ond rwy’n credu mai safbwynt Llywodraeth Cymru yw hyn: yn y meysydd sy’n gyfrifoldeb i’r lle hwn, dylai’r cyllid a addawyd ddod yma, a dylai ddod yma heb amodau ynghlwm wrtho oherwydd dyna yw gwir natur datganoli.

Mae rheolau cymorth gwladwriaethol yr UE yn fater a gadwyd ôl ar hyn o bryd. Ond mae cymorth gwladwriaethol domestig, neu gymorth gwladwriaethol y DU—a ddiffinir fel unrhyw grant neu ffurf arall ar gymhorthdal nad yw’n cynnwys gwyrdroad i fasnachu ar draws ffiniau’r UE—wedi’i ddatganoli. Felly, drwy gael gwared ar fframwaith cymorth gwladwriaethol yr UE, beth yw sefyllfa Llywodraeth Cymru? A ddylai cymorth gwladwriaethol domestig y DU barhau i fod yn fater datganoledig?

Wel, pan fyddwn wedi gadael yr UE, byddwn mewn sefyllfa lle na fydd unrhyw faterion cymorth gwladwriaethol, yn enwedig mewn perthynas â’r farchnad fewnol yn y Deyrnas Unedig i gyd. Felly, y cwestiwn a fydd yn codi—. Wel, bydd dau beth yn digwydd, rwy’n meddwl. Yn gyntaf oll beth allai fod o ran trefniadau trosiannol mewn perthynas â gadael yr Undeb Ewropeaidd, a byddwn yn disgwyl i gymorth gwladwriaethol fod yn rhan sylweddol o hynny mewn gwirionedd.

Ond un o’r materion allweddol y byddwn yn ymwneud â hwy, yn amlwg, fydd mater masnachu o fewn y DU, a beth yw’r trefniadau o ran hynny. Ac rydym eisoes wedi gweld materion yn codi o ran sut yr ymdriniwyd â chymorth a chefnogaeth ranbarthol, gwyrdroadau posibl o’r farchnad, mewn perthynas â phethau fel y doll teithwyr awyr, lle mae’n glir iawn y dylid datganoli’r polisi hirsefydlog hwnnw, er enghraifft, i Gymru, a dylem gael y cyfle i ddatblygu trafnidiaeth awyr yn y modd y mae’n cyd-fynd â’n model economaidd, lle y ceir rhwystr cymorth gwladwriaethol, i bob pwrpas, wedi’i osod ar y sail y byddai’n ystumio’r fasnach fewnol. Mae’n ymddangos i mi mai un o’r materion pwysicaf sy’n mynd i godi, o ran y trafodaethau ôl-UE, yw beth fydd y berthynas rhwng y cenhedloedd datganoledig o ran masnach fewnol. Felly, rwy’n meddwl eich bod yn iawn i dynnu sylw at hynny. Mae’n anodd iawn dweud sut y bydd yn datblygu. Ond yn amlwg, mae angen model sy’n ddigon hyblyg i alluogi’r gwledydd datganoledig i ddilyn eu hamcanion a’u cyfrifoldebau economaidd mewn ffordd lawer mwy hyblyg na sy’n bodoli ar hyn o bryd yn ôl pob tebyg.