Part of 3. 2. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon – Senedd Cymru am 2:48 pm ar 21 Mehefin 2017.
Diolch am y cwestiynau. Rwy’n credu bod dau bwynt cyffredinol y byddwn yn eu gwneud. Y cyntaf yw fy mod yn credu ei bod yn rhy gynnar i siarad am y broses o gyflwyno, ond rydym yn disgwyl gallu darparu gwybodaeth drwy gydol eleni ynglŷn â chyflwyno’r prawf newydd sy’n symlach ac yn haws i’w wneud. Mae wedi bod yn rhan o’r her yn y gorffennol o ran cyfraddau canser y coluddyn, oherwydd yn gyffredinol, roedd yn brawf anodd ac annymunol i’r unigolyn ei wneud. Felly, cafwyd llawer o bobl yn ymatal ac yn gwrthod cydymffurfio, a’r ffaith mewn gwirionedd nad oedd pobl yn malio digon ynglŷn â chanfod cyflwr a allai fod yn angheuol yn gynt. Felly, roeddem yn gwybod bod yna rywbeth ynglŷn â gwella cyfraddau profi, a dylai’r prawf newydd ein helpu i wneud hynny. Bydd fy nghyd-Aelod, y Gweinidog, yn arwain y gwaith o ddarparu’r wybodaeth honno gyda’i chyfrifoldeb dros y rhaglen sgrinio.
Yr ail bwynt y byddwn yn ei wneud, pan fyddwn yn sôn am gynnal profion yn gynt, yw bod yna bob amser her a galw am gynnal mwy o brofion a mwy o raglenni sgrinio a goruchwylio, ac mae hyn yn anodd iawn, oherwydd, fel rhannau eraill o’r DU, rydym yn dilyn y cyngor arbenigol sydd gennym ynglŷn â’r man priodol a’r grŵp priodol o bobl i’w profi er mwyn arbed y nifer fwyaf o fywydau. Oherwydd mae niwed posibl yn cael ei wneud yn y rhaglenni profi yn ogystal, ac rydym yn gwneud penderfyniadau ynglŷn â’n defnydd o adnoddau. Nawr, mae hynny’n anodd bob amser, oherwydd, fel y bydd pobl yn y Siambr hon yn gwybod, gyda marwolaeth Sam Gould yn ddiweddar ag yntau’n ddyn ifanc, dyna rywun a oedd yn iau na’n rhaglen safonol ar gyfer profi canser y coluddyn. Mae hynny oherwydd ein bod yn gweithredu ar y cyngor rydym yn ei gael ynglŷn â sut i gael y canlyniadau gorau ar gyfer y cyhoedd a’r gwasanaeth iechyd a sut rydym yn achub y nifer fwyaf o fywydau.
Felly, er fy mod yn deall y bydd yr Aelodau’n aml eisiau dweud, ‘Ehangwch y rhaglen sgrinio; profwch fwy o bobl’, yn aml, nid yw mor syml â hynny, a byddwn yn gofyn i bobl feddwl a cheisio ymgysylltu â ni ar lefel ble mae’r dystiolaeth yn mynd â ni a pham ei bod yno, ac a ydym eisiau cynnal ymgyrch o’r fath mewn gwirionedd, y math o waith y mae’r ymgyrch sy’n gysylltiedig â’r rhaglen brofi wedi’i arwain gan dystiolaeth, neu wedi’i harwain gan y sawl a fydd â’r llais uchaf ynglŷn â’r hyn y maent yn ceisio ei newid. Nid yw hwn yn ddewis hawdd i neb ei wneud, ac rwy’n credu y byddai unrhyw un yn fy sefyllfa yn awr neu yn sefyllfa Rebecca Evans yn dal i orfod cael eu harwain gan y dystiolaeth ynglŷn â’r peth iawn i’w wneud ar gyfer y gwasanaeth a’r cyhoedd.