6. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am safonau bwyd ysbytai yng Nghymru? OAQ(5)0189(HWS)

Diolch am y cwestiwn. Mae cyfarwyddiadau a chanllawiau ar waith mewn ysbytai ar gyfer cleifion, staff ac ymwelwyr mewn perthynas â bwyta’n iach. Mae’r rhain yn cynnwys safonau gorfodol ar faeth bwyd a diod i gleifion, safonau gorfodol ar gyfer gwerthu bwyd a diod iach a chanllawiau ar fwyd a diod i’w weini i staff ac ymwelwyr.

Diolch. Ym mis Hydref 2016, taflodd bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda fwy na 7 y cant o’r bwyd roedd yn ei ddarparu. Dyna’r bwrdd sy’n perfformio waethaf yng Nghymru. Y cywilydd go iawn, wrth gwrs, yw bod bwrdd iechyd Hywel Dda wedi’i leoli mewn ardal sy’n gyfoethog o ran cynnyrch bwyd ffres. Ysgrifennydd y Cabinet, faint ymhellach y credwch y gallwch fynd o ran cydweithredu gydag asiantaethau caffael y sector cyhoeddus yng Nghymru i sicrhau bod modd rhoi mwy o fwyd lleol Cymreig blasus ar y fwydlen yn ein hysbytai? Nawr, gallai’r archebion mwy o faint hyn gan y GIG yng Nghymru gael effaith sylweddol ar y diwydiant bwyd yng Nghymru, a byddwn yn cynnig hyn yn y cynllun datblygu gwledig y byddwn yn ei gyhoeddi yr wythnos nesaf. I ba raddau rydych chi’n credu y gallwch gydweithredu’n llawer agosach gyda’r Ysgrifenyddion dros yr economi, amaethyddiaeth a materion gwledig ar y mater hwn?

Diolch i chi am y cwestiwn. Ar y pwynt ynglŷn â gwastraff bwyd, mewn gwirionedd rydym wedi newid ein targed o leihau gwastraff bwyd i 10 y cant i lai na 5 y cant hefyd, felly mae yna bwynt ynglŷn â gwastraff o fewn y sector ysbytai, ac ynglŷn â sicrhau ein bod ar daith barhaus tuag at welliant. Ar y pwynt penodol rydych yn ei nodi ynglŷn â’r ffordd rydym yn caffael ar gyfer y gwasanaeth iechyd gwladol, mewn gwirionedd mae gennym ymarfer ar y gweill eisoes gyda’r gwasanaeth caffael cenedlaethol, ac maent yn gweithio gyda’r sector cyhoeddus yng Nghymru yn ei gyfanrwydd. Ac fel rhan o’r hyn rydym wedi gofyn amdano, rwy’n hapus i ddweud ein bod mewn gwirionedd wedi gofyn iddynt gynnwys statws dynodiad daearyddol gwarchodedig i Gymru yn y fanyleb, felly rydym yn gofyn am gynnwys cynnyrch o Gymru yn rhan o’r hyn rydym am ei gaffael. Ac mae’n ymwneud hefyd â cheisio deall sut i’w gwneud yn haws i gyflenwyr bach a chanolig fod yn rhan o ddarparu’r cynnyrch hwnnw hefyd mewn gwirionedd. Cynhaliwyd ymgynghoriad â phobl yn y busnes bwyd i ddeall sut i’w gwneud yn haws iddynt, a chael gwerth da i’r cyhoedd ar yr un pryd. Oherwydd ceir dau bwynt yma: ynglŷn â’r gwerth economaidd o’r gwasanaeth caffael, ond peidio â chyfaddawdu chwaith ar werth maethol yr hyn rydym am ei ddarparu yn ein lleoliadau. Ond rwy’n hapus i ddweud bod tendrau ar gyfer y fframwaith cyfredol ar draws y sector cyhoeddus i fod i mewn yr wythnos hon, ac yna mae dyfarniad y fframwaith wedi’i drefnu yn ystod yr haf hefyd. Felly, dylech weld mwy o gynhyrchwyr o Gymru yn manteisio ar y cyfleoedd sydd ar gael, gobeithio—gwerth da yn economaidd i Gymru, ond hefyd gwerth da o ran safonau maeth hefyd.

Diolch i’r Aelod am gyflwyno’r cwestiwn hynod bwysig hwn i’r Siambr hon eto. Ysgrifennydd y Cabinet, gyda dwy farwolaeth y dydd o ganlyniad i ddiffyg maeth a diffyg hylif yn y GIG ar draws Cymru a Lloegr, yn ddiweddar, mae’r comisiynydd pobl hŷn wedi tynnu sylw at fwyd yn cael ei adael heb ei fwyta ar hambyrddau, cleifion yn ei chael yn anodd bwyta, a fawr ddim anogaeth, os o gwbl, ar y ward—gallaf adleisio’r profiad hwn—ac nid yw cynlluniau deiet cleifion a gwiriadau pwysau bob amser yn cael eu cyflawni. Mae maeth a hydradu priodol ar gyfer cleifion yr un mor bwysig â meddyginiaeth, triniaeth a gofal, ac eto, caiff ei anwybyddu’n aml. Pa gamau rydych yn eu cymryd i sicrhau bod unrhyw glaf a gaiff ei dderbyn i’r ysbyty yn cael y maeth a’r hydradu priodol y maent eu hangen, er mwyn cynorthwyo’r broses gyffredinol o roi gofal a thriniaeth i adfer iechyd?

Diolch i chi am y cwestiwn. Nid wyf yn gwybod a yw hynny’n ymwneud â safonau bwyd ysbytai mewn gwirionedd; mae’n ymwneud mwy â sut y mae’r safonau bwyd mewn ysbytai yn arwain at ofal urddasol a thosturiol. Er bod yna bethau i’w gwella bob amser—ac rwy’n derbyn bod rhannau o’n gwasanaeth iechyd gwladol y mae angen i ni eu gwella, yn y ffordd y caiff bwyd a maeth eu darparu, i wneud yn siŵr fod pobl yn cael bwyd a diod yn briodol ac nad ydynt yn mynd hebddynt—mae dweud bod hynny’n cael ei anwybyddu’n aml, rwy’n credu, yn mynd y tu hwnt i’r hyn sy’n rhesymol ac yn ffeithiol. Mae angen deall bob amser, fodd bynnag, lle bynnag y ceir diffyg, lle y ceir methiant yn y gofal y byddai pawb ohonom yn dymuno ei weld yn cael ei ddarparu ar ein cyfer ac ar gyfer ein hanwyliaid, heb sôn am yr etholwyr rydym yn eu cynrychioli, mae angen inni ddeall pam fod hynny wedi digwydd, gan ailadrodd pwysigrwydd bwyd a maeth unwaith eto.

Rwyf eisiau sicrhau bod pobl yn barod ac yn iach i gael triniaeth, ond hefyd rwyf eisiau gwneud yn siŵr nad ydynt yn dioddef mwy o niwed os ydynt mewn ysbyty, er enghraifft, ac mewn gwirionedd, mae methu cael bwyd a maeth priodol, a diodydd penodol, yn gallu gwneud gwahaniaeth gwirioneddol—nid yn unig o ran eu hadferiad ar ôl cael triniaeth, ond o ran y cyflwr y byddant wedyn yn gadael yr ysbyty ac yn symud i’r lleoliad nesaf ar gyfer eu gofal neu eu hadferiad gartref. Felly, mae’r rhain yn faterion pwysig iawn—a amlygwyd, unwaith eto, yr wythnos diwethaf, yn ystod Wythnos y Deietegwyr. Roeddem yn cydnabod pwysigrwydd allweddol ein deietegwyr ar draws y gwasanaeth iechyd mewn ystod eang o leoliadau gwahanol, ac mae’n sicr yn rhan o’r hyn rwy’n meddwl amdano, y ffordd rydym yn meddwl am gynllunio dyfodol ein gwasanaethau iechyd a gofal, mewn gofal sylfaenol, mewn gofal preswyl, ac wrth gwrs mewn ysbytai hefyd.

Thank you, Cabinet Secretary.