7. 6. Datganiad: Cynllun Gweithredu Cymru ar Reoli Tybaco 2017-2020

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:35 pm ar 19 Medi 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 5:35, 19 Medi 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn am y cwestiynau hynny, ac yn arbennig am y pwyslais y gwnaethoch ei roi ar y dechrau o ran yr hyn y gallwn ni ei wneud i atal plant a phobl ifanc rhag dechrau ysmygu yn y lle cyntaf. Ac mae ein Deddf Iechyd y Cyhoedd diweddar, fel y gwyddoch, yn ymestyn y gwaharddiad ar ysmygu i leoedd y mae plant a phobl ifanc yn eu defnyddio’n aml. Ac mae ymrwymiad yn y Ddeddf honno y bydd Gweinidogion yn cael ychwanegu lleoedd eraill i'r rhestr o leoliadau di-fwg maes o law hefyd. Felly, mae ymrwymiad yn ein cynllun i ystyried pa leoliadau eraill y gellir eu hychwanegu at hynny hefyd, a byddaf yn troi yn y lle cyntaf at y grŵp darparu rheoli tybaco a'i is-grwpiau i gynghori, er fy mod yn ymwybodol iawn y cafodd llawer o syniadau eu cyflwyno wrth graffu ar y Ddeddf. Ac wrth gwrs, buom yn trafod yn helaeth am sut yr ydym ni yn ei hanfod yn gwahardd gweithred gyfreithiol mewn man cyhoeddus, felly mae llawer o ystyriaethau hawliau dynol i feddwl amdanynt. Ond wrth gwrs, mae hyn yn ymwneud ag iechyd plant a phobl ifanc Cymru.

Mae rhai camau sydd eisoes wedi dechrau o ran ein cynllun gweithredu a lansiwyd gennym ni heddiw, ac mae un ohonynt yn adolygu'r meini prawf tybaco o fewn y wobr ansawdd genedlaethol ar gyfer cynllun rhwydwaith ysgolion iach Cymru, ac mae hynny er mwyn sicrhau ei fod yn adlewyrchu'r arfer gorau a'r dystiolaeth orau sydd gennym ni o ran pobl ifanc a thybaco. Mae hynny hefyd yn cynnwys cynhyrchion tybaco eraill megis e-sigaréts. Rydym ni’n gwybod bod yn rhaid i ni fod yn ymatebol ac yn graff iawn o ran y ffyrdd newydd y gall tybaco gael ei weinyddu i bobl, ac rydym yn glir iawn o fewn y cynllun gweithredu y bydd ein bwrdd strategol ar reoli tybaco a'i is-grwpiau yn weithgar iawn o ran monitro'r tueddiadau diweddaraf, y technolegau diweddaraf a'r defnydd diweddaraf ac yn y blaen.

Rydym hefyd yn awyddus i ddefnyddio'r cwricwlwm i weld yr hyn y gallwn ei wneud i sicrhau bod pobl ifanc yn cael y negeseuon cywir am beryglon ysmygu. A hefyd yn ein cynllun gweithredu, mae gennym ni gamau gweithredu ar gyfer addysg bellach a lleoliadau addysg uwch gan fod y rhain yn adegau pan fydd pobl ifanc yn meddwl am ddechrau ysmygu, ond hefyd adegau pan fydd cyfle da mewn gwirionedd i ymgysylltu â nhw a darparu'r wybodaeth sydd ei hangen arnynt a'r gefnogaeth sydd eu hangen arnynt mewn lleoliad gwahanol i roi'r gorau i ysmygu hefyd.

Rwy'n rhannu eich pryderon ynghylch y lefel uchel o ysmygu ymhlith pobl sy'n dioddef o salwch meddwl, ac unwaith eto mae hyn yn dod yn ôl at y mater cyfiawnder cymdeithasol hwnnw na ddylem fod yn derbyn amodau gwaeth ar gyfer pobl sy'n dioddef o salwch meddwl, ni ddylem fod yn derbyn amodau gwaeth ar gyfer pobl sy'n byw mewn cymunedau tlotach—dylem fod yn disgwyl iechyd da a gwasanaethau da i'r holl bobl hyn. Felly, rwy'n falch bod hyn yn cael sylw yn y cynllun ond, unwaith eto, byddwn yn dweud bod y bwrdd strategol ar reoli tybaco hefyd yn agored iawn i unrhyw syniadau pellach y gallai fod gan bobl o ran sut y gallwn ni gryfhau ein hymagwedd, ac rwy'n awyddus i siarad, wrth inni edrych eto ar y rheoliadau ar ysmygu mewn unedau iechyd meddwl, i gael trafodaeth ehangach, mewn gwirionedd, â phobl sydd â salwch meddwl a'r sefydliadau sy'n eu cynrychioli hefyd.

Ac ar y pwynt hwnnw, dylai fod gennyf ar ddiwedd fy sylwadau ymateb i Angela, a soniodd am y mater o lefelau nicotin. A byddwn yn awyddus i gynnal cyfarfod gyda chi i drafod hynny ymhellach, pe byddai hynny'n ddefnyddiol hefyd.

Mae llawer o dargedau a llawer o gyfleoedd i fonitro'r broses o gyflawni'r cynllun. Fe welwch fod gennym ni ddangosyddion o'r arolwg cenedlaethol o ymddygiad iechyd mewn plant oedran ysgol, astudiaethau Rhwydwaith Ymchwil Iechyd yr Ysgol, dangosyddion mamolaeth Iechyd Cyhoeddus Cymru, dangosyddion eraill Iechyd Cyhoeddus Cymru, a thargedau perfformiad eraill hefyd. Felly, dylai fod yn glir iawn i bobl i ba raddau yr ydym yn cyrraedd ein targedau a'n uchelgeisiau o fewn y cynllun.

O ran y cynllun tymor hirach hwnnw a’r dyhead tymor hirach hwnnw ar gyfer Cymru ddi-fwg, rwy'n ymwybodol o uchelgais Cancer Research UK a Sefydliad Iechyd y Byd i gael Cymdeithas ddi-fwg erbyn 2035, ac yn sicr bydd hyn yn rhywbeth y mae'r bwrdd strategol ar reoli tybaco yn ei ystyried wrth ymgynghori ar y targedau nesaf. Er hynny, byddwn yn dychmygu y byddent yn dymuno gosod targed agosach. Felly, pe byddwn yn ailgyhoeddi cynllun newydd yn 2020, yna rwy'n dychmygu y byddem yn edrych tuag at, dyweder, targed 2025 ac yn y blaen. Ond, yn y pen draw, yn amlwg, ein gweledigaeth ni yw Cymru ddi-fwg.