A gaf i groesawu datganiad heddiw yn gyffredinol, i ddechrau, gan yr Ysgrifennydd Cabinet, gan ei fod e wedi rhoi mwy o gig ar asgwrn ei datganiad hi nôl ym mis Rhagfyr llynedd? Yn sicr, rydym ni’n awr yn gallu gweld y ffigurau a’r targedau penodol ynglŷn ag ynni adnewyddol, a thrydan adnewyddol yn benodol. Jest i ddweud tipyn bach am y cyd-destun fan hyn, rydym ni newydd gael yr haf gorau erioed o safbwynt ynni adnewyddol drwy wledydd Prydain i gyd. Rhwng 21 Mehefin a 22 Medi, fe ddaeth 52 y cant o drydan, drwy Brydain i gyd, o ffynonellau adnewyddol a charbon isel, ac fe ddaeth 24 y cant yn benodol o ffynonellau adnewyddol bur. Felly, mae’r cynnydd yn sylweddol iawn, ac mae’r effaith, wrth gwrs, yn bositif iawn hefyd. Bedair blynedd yn ôl, yn haf 2013, roedd 491g o garbon deuocsid fesul awr cilowat o drydan yn cael ei gynhyrchu. Yn yr haf eleni, roedd hynny wedi haneru—mwy na haneru, fe ddylwn i ddweud—i 216g. Felly, mae’n effaith bositif ar newid hinsawdd a faint o garbon deuocsid rydym ni’n ei gynhyrchu hefyd. Felly, dyna’r cyd-destun lle mae’r Gweinidog yn gwneud ei datganiad.

A gaf i ddechrau gyda’r ffigurau a’r targedau a oedd wedi’u datgan heddiw? Roedd Plaid Cymru, yn 2016, wedi sefyll ar faniffesto o gynhyrchu 100 y cant o ynni trydan o ffynonellau adnewyddol erbyn 2035. Heddiw, rydym ni’n cael targed o 70 y cant erbyn 2030. Nawr, nid yw 70 y cant yn 100 y cant, ac felly mae’n brin o’r targed roeddem ni’n gobeithio ei gyflawni o fewn pum mlynedd i’r flwyddyn honno, ond mae e’n welliant, ac rydym ni’n gweld ffigur. Rydym ni nawr yn gallu dilyn ac olrhain y Llywodraeth, eu dal nhw i gyfrif, ond hefyd helpu’r Llywodraeth, achos rydw i eisiau bod mewn sefyllfa ym Mhlaid Cymru i gefnogi’r pethau hyn, ac i annog y Llywodraeth i wneud mwy lle bynnag sy’n bosib. Felly, rydw i’n gobeithio y bydd hi’n cadw’r ffigur o dan adolygiad ac yn manteisio ar y cyfle, fel sydd wedi digwydd yn yr Alban, i gynyddu’r targed, os oes angen neu os oes modd, er mwyn i ni gyflymu ar y broses. Byddai hi yn cofio ein bod ni wedi gweld cwymp pris sylweddol yn ynni o’r gwynt yn ystod y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf, a hefyd solar dros y pum mlynedd diwethaf, sydd yn golygu, efallai, fod hyd yn oed mwy o effeithlonrwydd arian i gael allan o’r system wrth i ni ddatblygu.

Yr ail beth wnaeth hi sôn amdano, ac rydw i’n ei groesawu yn fawr iawn, yw’r egwyddor yma o berchnogaeth gymunedol. Rydw i’n gobeithio y byddwn ni’n gweld hon yn cael ei chyflawni. Yn fy marn i, mae nifer o’r gwrthwynebiadau rydym ni’n eu gweld yn erbyn datblygiadau ynni adnewyddol weithiau yn deillio o’r ffaith bod pobl yn teimlo bod y peth yn cael ei wneud iddyn nhw, yn hytrach na’u bod nhw yn rhan o’r project o’r cychwyn, ac mae perchnogaeth gymunedol yn help mawr i ddod dros y trothwy yna. Mae yna rai pobl yn gwrthwynebu er mwyn gwrthwynebu, wrth gwrs, ond mae’n help i ledaenu dealltwriaeth a chefnogaeth. Rydw i’n siomedig nad yw’r Ysgrifennydd Cabinet wedi penderfynu mabwysiadu un o’n syniadau ni, sef ein syniad o sefydlu cwmni ynni annibynnol i Gymru—rhywbeth megis ‘Ynni Cymru’—fel cwmni a fyddai’n gallu pontio rhwng yr ochr gymunedol, ochr y Llywodraeth, a’r ochr fasnachol, fel rhyw fath o gerbyd, efallai, a fyddai’n gallu perchen ar rai o’r datblygiadau yma ar ran y gymuned leol. Beth rydw i’n gofyn, felly, yw gan fod yna ymgynghoriad ar berchnogaeth gymunedol, a ydy’r drws wedi cau yn glep ar y syniad o gwmni ynni i Gymru, neu a ydy hynny yn rhywbeth y gellid ei drafod eto nawr yn yr ymgynghoriad ynglŷn â pherchnogaeth?

Y trydydd pwynt rydw i jest eisiau ei grybwyll ar hyn o bryd yw materion y grid. Oni bai ein bod ni’n gweld gwella sylfaenol iawn, ac nid jest gwella ond gweddnewid y grid, ni fyddwn ni’n gallu cyflawni rhai o’r targedau, na’r weledigaeth sydd yn y datganiad heddiw. Rydw i’n croesawu’r ffaith bod y Llywodraeth am weithio gyda’r bobl sy’n berchen ar y grid ac sy’n gyfrifol am y grid cenedlaethol, ond rydw i yn cofio hefyd fod y Llywodraeth ei hunain—. Mae’r datganiad yn beio Llywodraeth San Steffan o dro i dro, ond roedd y Llywodraeth yma, y tro diwethaf, hefyd yn gyfrifol am atal datblygiad grid yng nghanolbarth Cymru, gan eu bod wedi llusgo eu traed ac wedi cael traed oer, gan fod cynifer o bobl wedi cynyddu mewn gwrthwynebiad i wella’r grid. Mae hynny yn sicr wedi stopio dau neu dri chynllun ynni gwynt ar dir a fyddai wedi datblygu oni bai am hynny, ac a fyddai wedi cyfrannu yn sylweddol at y targedau sydd gyda ni nawr. Felly, rydw i’n gobeithio’n fawr bydd yr Ysgrifennydd Cabinet, y tro yma, yn—wel, nid gwrthwynebu—ond yn fodlon bod yn flaengar ac yn gadarn yn erbyn unrhyw wrthwynebiad sydd yn dod i wella’r grid mewn ffordd ystyrlon.

Rwy’n croesawu—. Yn hytrach, rwy’n gresynu nad oes yna dargedau penodol ar gyfer gwres chwaith. Rydw i’n clywed beth sydd gan y Llywodraeth i'w ddweud. A ydyw’r Ysgrifennydd Cabinet yn gallu cadarnhau ei bod yn fwriad ganddi hi i ddatblygu targedau maes o law ar gyfer y system gwres, a hefyd ar gyfer yr ochr drafnidiaeth? Mae datgarboneiddio trafnidiaeth yn hynod bwysig yn y pictiwr llawn. Mae’n golygu, yn fy marn i, buddsoddi mewn seilwaith ar gyfer cerbydau trydan. Rydym ni wedi clywed peth o hynny yn cael ei drafod eisoes yma heddiw, ond byddwn i’n licio gweld y Llywodraeth yn fwy blaengar eto i fuddsoddi mewn seilwaith cerbydau trydan, a byddwn i’n licio clywed beth sydd ganddi hi i’w ddweud ynglŷn â datblygu targedau a seilwaith yn hynny o beth.

If I may conclude—a lot of questions, a lot of points, in this statement, if I may say so. But a final couple of points, very quickly: I welcome the fact that there will be a permitted development presumption in favour of rooftop solar and hydro. I would like her to consider whether this should be extended to on-farm wind developments, and I’m talking specifically about wind turbines that are directly related to farm activities, not just for the selling of commercial electricity, because that can be dealt with in a different way. But I think it would be enormously welcome, post Brexit, for many farmers in Wales if there was a permitted development approach to on-farm wind development, which I think would help many farmers make their businesses more viable.

I conclude with the final point that we have been discussing around the need for the tidal lagoon in Swansea bay as a pathfinder, as has been clearly set out in the Hendry review. I am one of the community investors in there, along with hundreds of local people, who just want to see this done, because we believe that renewable energy can not only happen and be part of our energy mix in Wales, but we can be leading the world, in particular in the light of tidal energy. I very much welcome what’s already been announced for Anglesey and Pembrokeshire in terms of tidal energy areas for development, but the lagoon in itself is a ready-to-go project, which I urge this Government and the Westminster Government to give the green light to.