Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ar ynni. Rwy’n galw ar yr ysgrifennydd Cabinet i wneud ei datganiad—Lesley Griffiths.

Diolch, Llywydd. Fis Rhagfyr diwethaf, gosodais fy mhrif flaenoriaethau mewn cysylltiad ag ynni. Heddiw, rwyf am ganolbwyntio ar gyflymu'r broses o drosglwyddo'r system ynni yng Nghymru, yn enwedig trwy ddefnyddio mwy o ynni adnewyddadwy.

Mae ein system ynni wedi mynd trwy newidiadau dramatig yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac mae trawsnewidiad pellach i ddod. Mae cytundeb Paris yn ennill momentwm a, gydag hynny, ymrwymiad clir i ddatgarboneiddio economïau a systemau ynni ar draws y byd. Rhaid i Gymru gystadlu mewn marchnadoedd carbon isel byd-eang, yn enwedig gan ein bod erbyn hyn yn wynebu dyfodol y tu allan i'r UE, ac mae Llywodraeth y DU yn anelu at lo nad yw’n cynhyrchu carbon erbyn 2025.

Mae'r gallu i ddiwallu ein hanghenion o ynni glân felly, yn rhan o'r sylfaen ar gyfer cyflawni'r dyfodol a nodir yn ein strategaeth genedlaethol newydd, 'Ffyniant i Bawb'. Ochr yn ochr â'r angen i ddatgarboneiddio, mae'r achos economaidd dros ynni adnewyddadwy yn parhau i gryfhau, gyda mwy o ddefnydd o gostau gostwng ynni adnewyddadwy, fel y cadarnhawyd gan yr arwerthiant o gontractau gwahaniaeth diweddar. Rydym wedi gweld cynnydd sylweddol yng Nghymru, gyda'r Llywodraeth yn 2005 yn gosod targed o gynhyrchu 7 TWh o ynni adnewyddadwy bob blwyddyn erbyn 2020.

Adroddodd Pwyllgor y DU ar Newid Hinsawdd yn gynharach eleni ein bod ar y trywydd iawn i gyflawni'r targed uchelgeisiol hwn. Mae cynhyrchu trydan o ynni adnewyddadwy yng Nghymru wedi treblu ers 2010. Mae dau brosiect sydd wedi dod yn weithredol yn ddiweddar yn gymorth i symboleiddio'r newid sy'n digwydd. Fferm wynt Pen y Cymoedd, y bydd y Prif Weinidog yn ei hagor yn ddiweddarach yr wythnos hon, yw'r prosiect gwynt mwyaf ar y tir yng Nghymru a Lloegr. Mae Vattenfall wedi cefnogi a chreu mwy na 1,000 o swyddi yng Nghymru ac mae'r prosiect yn darparu £1.8 miliwn yn flynyddol i gronfa buddion cymunedol. Ar raddfa gymunedol lawer llai, mae gennym ddatblygiad gwynt Awel Aman Tawe. Mae'n eiddo yn gyfan gwbl i’r gymuned, sy'n golygu bod ei holl elw yn cael ei gadw o fewn dyffryn Aman a'u cyfranddalwyr.

Mae angen llawer mwy o brosiectau o'r fath arnom ar bob graddfa a thechnoleg i drawsnewid ein system ynni, chwarae ein rhan mewn mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd, darparu buddion i Gymru a mynd i'r afael â chynnydd tebygol mewn anghenion trydan wrth i ni ddefnyddio mwy o drydan ar gyfer cludiant a gwresogi. Bydd ffynonellau ynni carbon isel eraill hefyd yn bwysig, gyda Wylfa Newydd yn cynrychioli'r buddsoddiad sector preifat mwyaf yng Nghymru mewn cenhedlaeth.

Mae gan Lywodraeth y DU ran hanfodol i'w chwarae wrth gadw'r momentwm hwn i fynd. Fodd bynnag, rwy’n benderfynol o sbarduno newid gan ddefnyddio'r ysgogiadau sydd gennym yma yng Nghymru. Dyna pam yr wyf heddiw yn cyhoeddi targedau i ganolbwyntio ar weithredu ledled Cymru a dal y manteision i Gymru. Rydym wedi gweithio gyda sefydliadau arbenigol i dynnu sylfaen dystiolaeth solet a chadarn ynghyd. Cynhaliwyd digwyddiad llwyddiannus ym mis Gorffennaf, yn cynnwys arbenigwyr yn ogystal â'r rhai sydd â diddordeb yn y mater i helpu i lywio ein syniadau.

Yn gyntaf, rwy'n pennu targed ar gyfer Cymru sy'n cynhyrchu 70 y cant o'i defnydd trydan o ynni adnewyddadwy erbyn 2030. Mae'r data diweddaraf yn dangos, yn 2015 ein bod wedi cynhyrchu 32 y cant o drydan yng Nghymru o ynni adnewyddadwy. Yn ail, rwy’n pennu targed ar gyfer 1 GW o gapasiti trydan adnewyddadwy yng Nghymru i fod yn eiddo lleol erbyn 2030. Yn 2014, roedd 330 MW o gapasiti trydan adnewyddadwy yng Nghymru yn eiddo lleol.

Yn olaf, erbyn 2020, rwy'n disgwyl i brosiectau ynni adnewyddadwy newydd gael elfen o berchenogaeth leol o leiaf. Byddaf yn cyhoeddi galwad am dystiolaeth ar y mater. Fodd bynnag, rwy’n disgwyl i brosiectau newydd gynnwys pobl leol a darparu buddion i Gymru, yn ogystal â chyfranddalwyr allanol. Credaf fod y rhain yn dargedau ymestynnol ond realistig a fydd yn ein helpu ni i ddatgarboneiddio ein system ynni, lleihau costau hirdymor a rhoi mwy o fanteision i Gymru. Rwyf yn glir bod angen i ni weithredu i gefnogi cyflawni'r targedau hyn.

Yn gyntaf, yn y byd cynyddol gymhleth hwn, mae angen i ni ddarparu mwy o gyfeiriad ar rai agweddau ar ein polisi ynni, yn enwedig i'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau anodd wrth gynllunio a chaniatáu. Byddaf yn ystyried yr angen am ynni ochr yn ochr â'r ffyrdd eraill yr ydym yn defnyddio tir. Bydd gan hyn oblygiadau ar draws fy mhortffolio ar gyfer sut yr ydym yn rheoli ein hadnoddau naturiol.

Rydym eisoes wedi gweld rhywfaint o waith ardderchog gyda pherchenogaeth leol. Rwyf wedi cytuno ar gyllid craidd ar gyfer Ynni Cymunedol Cymru i'w galluogi i weithio gyda datblygwyr ar ran cymunedau yng Nghymru, gan edrych ar sut yr ydym yn sicrhau mwy o gyfranogiad lleol o'r cam dylunio ymlaen. Byddaf hefyd yn canolbwyntio ar wres. Er nad yw'r targed o 70 y cant yn cynnwys gwres, mae effaith bosibl trydaneiddio gwres yn y dyfodol yn sylweddol ar gyfer elfennau galw a chyflenwi'r targed. Mae Pwyllgor y DU ar Newid Hinsawdd wedi argymell ein bod yn darparu polisi cliriach ar wres i Gymru a byddaf yn bwrw ymlaen â hyn.

Yn ail, byddwn yn gweithio ar y cyd i sicrhau bod ein seilwaith grid yn galluogi model carbon isel o gynhyrchu trydan. Bydd y grid trydan a nwy sydd ei angen arnom ar gyfer y dyfodol yn edrych yn wahanol iawn i'r hyn sydd gennym nawr. Mae'r seilwaith grid hyblyg a fforddiadwy iawn yn alluogydd sylfaenol i gysylltu’r genhedlaeth newydd y mae ar Gymru ei hangen ar gyfer dyfodol llewyrchus carbon isel. Byddaf yn gweithio'n agos gyda'r rheoleiddiwr, gweithredwyr grid trydan, academyddion, arloeswyr a datblygwyr i nodi ffyrdd cost-effeithiol o sicrhau bod gennym grid addas i bwrpas.

Yn drydydd, mae gan y targedau yr wyf yn eu cyhoeddi heddiw oblygiadau i'n system gynllunio. Rydym wedi gwneud cynnydd sylweddol wrth sicrhau bod gennym system gynllunio syml ond cadarn ar waith, er enghraifft drwy sefydlu'r broses o ddatblygu system o arwyddocâd cenedlaethol. Yn fuan, byddaf yn ymgynghori ar ddiwygio hawliau datblygu a ganiateir ar gyfer prosiectau solar pen tŷ a phrosiectau dŵr ar raddfa fach, risg isel. Ochr yn ochr â hyn, rydym yn gweithio ar y fframwaith datblygu cenedlaethol, a fydd yn gynllun datblygu Cymru gyfan ac a fydd yn adlewyrchu polisïau Llywodraeth Cymru.

At hynny, byddwn yn adolygu ein polisi cynllunio cenedlaethol fel ei fod yn parhau i gefnogi ein huchelgais ynni. Byddaf yn ymgynghori'n fuan ar y cynllun morol cenedlaethol, a fydd yn gosod y cyd-destun ar gyfer y sector adnewyddadwy ar y môr. Rwyf hefyd yn edrych ar Lywodraeth y DU i gyflawni mewn meysydd nad ydynt wedi'u datganoli i Gymru. Mae'r DU wedi buddsoddi dros £9 biliwn wrth ddatblygu'r sector ynni adnewyddadwy. Mae'r costau wedi cael eu gyrru i lawr yn llwyddiannus. Fodd bynnag, mae newidiadau cyflym polisi Llywodraeth y DU wedi chwalu rhannau helaeth o'r sector adnewyddadwy, gyda datblygiadau a allai fod yn werthfawr i Gymru wedi cael eu hatal gan Weinidogion y DU.

Mae'r rhan fwyaf o fuddsoddiad adnewyddadwy Llywodraeth y DU bellach yn mynd i brosiectau gwynt ar y môr y tu allan i Gymru. Telir y buddsoddiad hwn gan dalwyr biliau Cymru, ymhlith eraill. Mae angen i'r rhan fwyaf o gyflenwad ynni ddod o'r technolegau mwyaf fforddiadwy os yw’r costau i'w cael o filiau ynni. Felly, mae angen llwybr ar y technolegau hyn i'r farchnad os ydym am gyflawni ein targedau uchelgeisiol a chyflawni'r budd mwyaf i dalwyr biliau Cymru. Dyna pam yr wyf wedi galw dro ar ôl tro ar Lywodraeth y DU i roi'r gorau i eithrio ideolegol ar wynt a haul ar y tir o'r broses CFD. Nid barn Llywodraeth Cymru yn unig yw hyn. Rwy'n gweithio gyda rhai o'm cyfranogwyr bwrdd crwn gweinidogol Brexit i adeiladu consensws gwirioneddol a chytbwys ar yr hyn sy'n diwallu anghenion Cymru orau.

Mae hefyd yn bwysig cefnogi technolegau arloesol sy'n dod i'r amlwg megis tonnau a’r llanw, y mae'r rowndiau arwerthiant cyfredol CFD yn rhyfedd wedi methu â'u cyflawni. Mae tystiolaeth ddiweddar o gostau gostyngiad gwynt ar y môr yn dangos pa gymorth tebyg y gellid ei wneud ar gyfer sectorau eraill sy'n dod i'r amlwg. Mae Llywodraeth Cymru yn gwneud ei rhan. Rydym wedi sicrhau bod oddeutu can miliwn €100 miliwn o gronfeydd strwythurol yr UE ar gael i'w buddsoddi mewn ynni morol. Mae'r fenter SPECIFIC yn cymryd syniadau drwodd i dechnolegau sy'n barod ar gyfer y farchnad: gwaith arloesol wedi'i leoli yma yng Nghymru.

Fodd bynnag, nid oes gennym yr ysgogiadau na'r cronfeydd i wneud popeth. Mae arnom angen dadl aeddfed yn y DU ynglŷn â sut i strwythuro'r gefnogaeth ar gyfer ymchwil, datblygu ac arloesi, gan farchnata technolegau'r dyfodol ar yr un pryd ag y byddwn yn sicrhau bod y rhan fwyaf o'n hanghenion ynni'n cael eu darparu o ffynonellau fforddiadwy, carbon isel.

Rydym eisoes yn dal gwerth o ddatblygiad ynni yng Nghymru. Mae Llywodraeth Cymru yn ymgynghorai statudol yn y broses gynllunio ar gyfer prosiect Wylfa Newydd ac rydym yn gweithio gyda Llywodraeth y DU a Horizon Nuclear Power i sicrhau bod y cynlluniau sy'n datblygu yn gweithio i Gymru a bod y prosiect biliynau o bunnoedd hwn yn darparu etifeddiaeth gadarnhaol a pharhaol i Gymru.

Ynghylch morlyn llanw bae Abertawe, rydym yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU am eglurder ar gefnogaeth ac ymateb i adolygiad Hendry. Byddaf yn parhau i adeiladu ar y cyfeiriad cydgysylltiedig a chydlynol a osodais fis Rhagfyr diwethaf a byddaf yn darparu diweddariad pellach ar agweddau eraill ar y datganiad hwnnw, gan gynnwys pwyslais ar effeithlonrwydd ynni ym mis Rhagfyr eleni. Ein blaenoriaeth allweddol yw parhau i gyflawni Cymru ffyniannus a diogel, carbon isel.

Mae llawer o haenau i'r datganiad hwn ac ni fyddaf yn profi eich amynedd, Llywydd, trwy fynd trwy'r cyfan. Ond rwyf eisiau dechrau trwy ddweud bod ystod eang o gonsensws gwleidyddol yma yn y newid i ynni adnewyddadwy ac i ddatgarboneiddio ein sector ynni. Felly, yn y modd hwnnw rwy'n cynnig y sylwadau a'r cwestiynau hyn.

Rwy'n credu bod Ysgrifennydd y Cabinet yn iawn i ddweud bod angen trawsnewidiad—credaf mai dyma’r hyn y mae'r cyhoedd yn ei fynnu hefyd yn awr—ac rydych wedi nodi ein bod wedi gwneud cynnydd eithaf cyflym yn ddiweddar, a bod trydan a gynhyrchir o ynni adnewyddadwy wedi treblu ers 2010, ac yn 2012-13 yn unig fe gynyddodd 9 y cant. Yn amlwg, mae hynny'n nodi y dylem godi ein golygon a phennu dyheadau mawr iawn.

Felly, credaf ei bod yn briodol cymharu'r hyn yr ydym yn bwriadu ei wneud â phrofiad yr Alban. Mae yna wahaniaethau, ac mae dulliau gwahanol, heb unrhyw amheuaeth, yn briodol. Ond eich targed o 70 y cant o drydan yn cael ei ddefnyddio o ynni adnewyddadwy erbyn 2030—ar hyn o bryd mae'n 32 y cant, felly mae ychydig dros ddwywaith mewn 15 mlynedd—ai dyna’r cyflymder y credwn sy’n bosibl yn awr? Mae'r targed yn yr Alban yn 100 y cant erbyn 2020. Ar hyn o bryd mae'n 60 y cant. Maen nhw eisoes ymhell ar y blaen i ni. Felly, rwy'n credu mai'r cwestiwn sylfaenol yw hyn: a yw'r trawsnewidiad hwn yn ddigon, ac a oes angen inni fwrw ymlaen i gael mwy o newid hyd yn oed? Yn gysylltiedig yn benodol i darged yr Alban o 100 y cant, pryd y credwch y gallech chi, neu Lywodraeth y dyfodol, gyrraedd hyn, o ystyried y camau yr ydych yn bwriadu eu cymryd fel Gweinidog wrth ein gosod ar y llwybr hwnnw?

Rwy'n credu y byddai pawb yn croesawu'r symudiad at fwy o berchenogaeth gymunedol yn gyfan gwbl neu'n rhannol. Ond hoffwn gael manylion ar yr ymgynghoriad yn fuan. Pryd y bydd yn dechrau? Os ydych chi'n gobeithio gweld y datblygiadau hyn erbyn 2020, mae angen inni afael ynddi. Felly, rwy'n credu ar ryw adeg yn fuan y bydd angen i chi wneud hynny yn glir.

Nid oes targed ar gyfer gwres, er gwaethaf eich cyfeiriad yn y datganiad, ac fel y nodwch, rydym wedi cael ein hannog gan Bwyllgor y DU ar Newid Hinsawdd i edrych ar y maes polisi hwn. Felly, pryd y byddwch chi'n gwneud hynny? Mae gan yr Alban darged, felly, eto, credaf fod angen cofio hynny.

Rydych chi'n iawn i edrych ar botensial microgynhyrchu. Rwy'n credu y bydd hynny'n cynyddu. Mae hefyd yn cynnwys pobl, a gallant fod yn rhan o'r ateb mewn ffordd uniongyrchol iawn—felly mae solar pen tŷ a dŵr ar raddfa fach yn bwysig iawn. Maen nhw yn dechnolegau sy'n newid yn gyflym, yn enwedig solar, ac maent yn dod yn fwyfwy ymarferol. Felly, rwy'n credu bod hynny'n bwysig.

Yn olaf, rwy'n credu bod enillion mawr i Gymru o'r tonnau a'r llanw sydd heb eu dal eto, ac rydym i gyd yn cefnogi Llywodraeth Cymru wrth wthio am forlyn llanw Abertawe. Mae’r grŵp Ceidwadwyr Cymru yma wedi mynegi ei gefnogaeth yn gryf iawn ac yn parhau i wneud hynny drwy'r holl sianeli sydd ar gael i ni. Yn gyffredinol, mae buddsoddi mewn arloesedd ac ymchwil yn y sector morol yn bwysig, felly mae angen cwblhau'ch cynllun morol ar frys, oherwydd, fel y dywedasoch, mae'n gosod y cyd-destun ar gyfer prosiectau ar y môr a ger y glannau. Yma, mae gennym y potensial i fod yn arweinydd byd, a dylai hynny fod yn uchelgais gennym.

Dywedasoch lawer o bethau am ddefnydd tir a chynllunio, a byddaf yn cymryd cyfle arall i fynd i’r afael â hynny a chraffu arnoch chi. Byddem yn croesawu targedau hyd yn oed yn uwch a mwy o uchelgais. Ond, fel man cychwyn, rydym yn croesawu bod hwn, o leiaf, yn ddechrau ar fynd i lawr y ffordd y mae angen i ni ei theithio.

Diolch i David Melding am groesawu'r datganiad a hefyd am ei gwestiynau. Roeddwn yn glir iawn i swyddogion fy mod eisiau targedau uchelgeisiol, ond cyraeddadwy. Rwyf yn clywed yr hyn a ddywedwch am yr Alban, ac rwy'n amlwg yn sylweddoli bod ganddynt darged o 1 GW o gynhyrchu mewn perchenogaeth leol, er enghraifft, erbyn 2020, a'n targed ni yw 2030. Ond ni chredaf y gallwch chi ein cymharu ni, a chredaf eich bod wedi cyfeirio at hynny. Ni allwch gymharu'r Alban yn uniongyrchol â ni: mae ganddyn nhw fwy o dir; mae ganddyn nhw fwy o adnoddau ynni adnewyddadwy nag sydd gennym yng Nghymru. Ond rwy'n credu ei bod yn iawn fod gennym y targedau hynod uchelgeisiol hyn i sicrhau bod y trawsnewidiad hwn yn cyflymu nawr. Rwy'n credu bod cytundeb Paris wedi canolbwyntio meddwl pawb. Gwn, cyn Cynhadledd y Pleidiau 23 yn Bonn, a gynhelir ym mis Tachwedd, bod ynni, ac ynni adnewyddadwy, yn mynd i fod yn un o'r prif bwyntiau trafod.

Cyfeiriasoch at y berchenogaeth gymunedol, ac rydym wedi bod yn cefnogi'r sector ynni adnewyddadwy cymunedol ers sawl blwyddyn bellach. Rwy'n credu iddo ddechrau yn ôl yn 2010, ond, unwaith eto, mae angen inni barhau i wneud hynny, ac mae angen inni wneud mwy o ymdrech. Rwy'n credu yn y trafodaethau yr wyf wedi'u cael gyda datblygwyr masnachol, er enghraifft, eu bod yn croesawu'r cyfle i fwrw ymlaen â phrosiectau newydd mewn partneriaeth â chymunedau lleol. Felly, byddaf yn ymgynghori, rwy'n gobeithio gwneud hynny cyn diwedd eleni, i gychwyn y broses honno.

Cyfeiriasoch at wres nad yw'n rhan o'n targed, a soniais yn fy sylwadau agoriadol ein bod wedi gweithio gyda sefydliadau arbenigol i ddatblygu ein syniadau o gwmpas y targedau ynni. Mae Pwyllgor y DU ar Newid Hinsawdd wedi adolygu ein papur tystiolaeth gan gymheiriaid ac maent yn hynod o fodlon â'n dull ni o weithredu. O'r trafodaethau hynny penderfynwyd na ddylai'r targed gynnwys gwres. Ond, wrth gwrs, wrth i ni edrych ar drafnidiaeth yn enwedig yn defnyddio mwy o drydan, a gwres yw prif ddefnydd trydan yng Nghymru, mae angen inni sicrhau bod ein polisi'n gywir. Fel y soniais yn fy sylwadau agoriadol, byddaf yn gyrru hynny ymlaen.

O ran pŵer llanw, mae'n hollbwysig ein bod yn gwybod beth fydd Llywodraeth y DU yn ei wneud ar Hendry. Nid wyf yn cyfeirio at unrhyw brosiect penodol, oherwydd, yn amlwg, mae gennyf gyfrifoldebau cynllunio hefyd. Ond, rwy'n ysgrifennu at Lywodraeth y DU yn gyson, ac rwy'n dal i gael ymatebion yn dweud, 'Ymhen amser,' sy'n golygu dim i mi. Adroddodd Hendry ym mis Ionawr. Ysgrifennais ddiwethaf at Richard Harrington, sef y Gweinidog sy’n gyfrifol ers yr etholiad, fis yn ôl—rwy’n dal i aros am ateb—yn gofyn am linell amser, oherwydd rwy'n credu ei fod yn bwysig iawn ein bod ni'n gwybod beth yw safbwynt Llywodraeth y DU ar hyn. Clywsoch y Prif Weinidog yn dweud yn ystod y cwestiynau heddiw ei fod yn bryderus iawn nad yw bellach yn mynd rhagddo, ond rwyf am sicrhau’r Aelodau fy mod yn pwyso ar Lywodraeth y DU, a byddai unrhyw gymorth y gall unrhyw un ei roi i mi o'r meinciau gyferbyn yn cael ei werthfawrogi’n fawr iawn.

A gaf i groesawu datganiad heddiw yn gyffredinol, i ddechrau, gan yr Ysgrifennydd Cabinet, gan ei fod e wedi rhoi mwy o gig ar asgwrn ei datganiad hi nôl ym mis Rhagfyr llynedd? Yn sicr, rydym ni’n awr yn gallu gweld y ffigurau a’r targedau penodol ynglŷn ag ynni adnewyddol, a thrydan adnewyddol yn benodol. Jest i ddweud tipyn bach am y cyd-destun fan hyn, rydym ni newydd gael yr haf gorau erioed o safbwynt ynni adnewyddol drwy wledydd Prydain i gyd. Rhwng 21 Mehefin a 22 Medi, fe ddaeth 52 y cant o drydan, drwy Brydain i gyd, o ffynonellau adnewyddol a charbon isel, ac fe ddaeth 24 y cant yn benodol o ffynonellau adnewyddol bur. Felly, mae’r cynnydd yn sylweddol iawn, ac mae’r effaith, wrth gwrs, yn bositif iawn hefyd. Bedair blynedd yn ôl, yn haf 2013, roedd 491g o garbon deuocsid fesul awr cilowat o drydan yn cael ei gynhyrchu. Yn yr haf eleni, roedd hynny wedi haneru—mwy na haneru, fe ddylwn i ddweud—i 216g. Felly, mae’n effaith bositif ar newid hinsawdd a faint o garbon deuocsid rydym ni’n ei gynhyrchu hefyd. Felly, dyna’r cyd-destun lle mae’r Gweinidog yn gwneud ei datganiad.

A gaf i ddechrau gyda’r ffigurau a’r targedau a oedd wedi’u datgan heddiw? Roedd Plaid Cymru, yn 2016, wedi sefyll ar faniffesto o gynhyrchu 100 y cant o ynni trydan o ffynonellau adnewyddol erbyn 2035. Heddiw, rydym ni’n cael targed o 70 y cant erbyn 2030. Nawr, nid yw 70 y cant yn 100 y cant, ac felly mae’n brin o’r targed roeddem ni’n gobeithio ei gyflawni o fewn pum mlynedd i’r flwyddyn honno, ond mae e’n welliant, ac rydym ni’n gweld ffigur. Rydym ni nawr yn gallu dilyn ac olrhain y Llywodraeth, eu dal nhw i gyfrif, ond hefyd helpu’r Llywodraeth, achos rydw i eisiau bod mewn sefyllfa ym Mhlaid Cymru i gefnogi’r pethau hyn, ac i annog y Llywodraeth i wneud mwy lle bynnag sy’n bosib. Felly, rydw i’n gobeithio y bydd hi’n cadw’r ffigur o dan adolygiad ac yn manteisio ar y cyfle, fel sydd wedi digwydd yn yr Alban, i gynyddu’r targed, os oes angen neu os oes modd, er mwyn i ni gyflymu ar y broses. Byddai hi yn cofio ein bod ni wedi gweld cwymp pris sylweddol yn ynni o’r gwynt yn ystod y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf, a hefyd solar dros y pum mlynedd diwethaf, sydd yn golygu, efallai, fod hyd yn oed mwy o effeithlonrwydd arian i gael allan o’r system wrth i ni ddatblygu.

Yr ail beth wnaeth hi sôn amdano, ac rydw i’n ei groesawu yn fawr iawn, yw’r egwyddor yma o berchnogaeth gymunedol. Rydw i’n gobeithio y byddwn ni’n gweld hon yn cael ei chyflawni. Yn fy marn i, mae nifer o’r gwrthwynebiadau rydym ni’n eu gweld yn erbyn datblygiadau ynni adnewyddol weithiau yn deillio o’r ffaith bod pobl yn teimlo bod y peth yn cael ei wneud iddyn nhw, yn hytrach na’u bod nhw yn rhan o’r project o’r cychwyn, ac mae perchnogaeth gymunedol yn help mawr i ddod dros y trothwy yna. Mae yna rai pobl yn gwrthwynebu er mwyn gwrthwynebu, wrth gwrs, ond mae’n help i ledaenu dealltwriaeth a chefnogaeth. Rydw i’n siomedig nad yw’r Ysgrifennydd Cabinet wedi penderfynu mabwysiadu un o’n syniadau ni, sef ein syniad o sefydlu cwmni ynni annibynnol i Gymru—rhywbeth megis ‘Ynni Cymru’—fel cwmni a fyddai’n gallu pontio rhwng yr ochr gymunedol, ochr y Llywodraeth, a’r ochr fasnachol, fel rhyw fath o gerbyd, efallai, a fyddai’n gallu perchen ar rai o’r datblygiadau yma ar ran y gymuned leol. Beth rydw i’n gofyn, felly, yw gan fod yna ymgynghoriad ar berchnogaeth gymunedol, a ydy’r drws wedi cau yn glep ar y syniad o gwmni ynni i Gymru, neu a ydy hynny yn rhywbeth y gellid ei drafod eto nawr yn yr ymgynghoriad ynglŷn â pherchnogaeth?

Y trydydd pwynt rydw i jest eisiau ei grybwyll ar hyn o bryd yw materion y grid. Oni bai ein bod ni’n gweld gwella sylfaenol iawn, ac nid jest gwella ond gweddnewid y grid, ni fyddwn ni’n gallu cyflawni rhai o’r targedau, na’r weledigaeth sydd yn y datganiad heddiw. Rydw i’n croesawu’r ffaith bod y Llywodraeth am weithio gyda’r bobl sy’n berchen ar y grid ac sy’n gyfrifol am y grid cenedlaethol, ond rydw i yn cofio hefyd fod y Llywodraeth ei hunain—. Mae’r datganiad yn beio Llywodraeth San Steffan o dro i dro, ond roedd y Llywodraeth yma, y tro diwethaf, hefyd yn gyfrifol am atal datblygiad grid yng nghanolbarth Cymru, gan eu bod wedi llusgo eu traed ac wedi cael traed oer, gan fod cynifer o bobl wedi cynyddu mewn gwrthwynebiad i wella’r grid. Mae hynny yn sicr wedi stopio dau neu dri chynllun ynni gwynt ar dir a fyddai wedi datblygu oni bai am hynny, ac a fyddai wedi cyfrannu yn sylweddol at y targedau sydd gyda ni nawr. Felly, rydw i’n gobeithio’n fawr bydd yr Ysgrifennydd Cabinet, y tro yma, yn—wel, nid gwrthwynebu—ond yn fodlon bod yn flaengar ac yn gadarn yn erbyn unrhyw wrthwynebiad sydd yn dod i wella’r grid mewn ffordd ystyrlon.

Rwy’n croesawu—. Yn hytrach, rwy’n gresynu nad oes yna dargedau penodol ar gyfer gwres chwaith. Rydw i’n clywed beth sydd gan y Llywodraeth i'w ddweud. A ydyw’r Ysgrifennydd Cabinet yn gallu cadarnhau ei bod yn fwriad ganddi hi i ddatblygu targedau maes o law ar gyfer y system gwres, a hefyd ar gyfer yr ochr drafnidiaeth? Mae datgarboneiddio trafnidiaeth yn hynod bwysig yn y pictiwr llawn. Mae’n golygu, yn fy marn i, buddsoddi mewn seilwaith ar gyfer cerbydau trydan. Rydym ni wedi clywed peth o hynny yn cael ei drafod eisoes yma heddiw, ond byddwn i’n licio gweld y Llywodraeth yn fwy blaengar eto i fuddsoddi mewn seilwaith cerbydau trydan, a byddwn i’n licio clywed beth sydd ganddi hi i’w ddweud ynglŷn â datblygu targedau a seilwaith yn hynny o beth.

If I may conclude—a lot of questions, a lot of points, in this statement, if I may say so. But a final couple of points, very quickly: I welcome the fact that there will be a permitted development presumption in favour of rooftop solar and hydro. I would like her to consider whether this should be extended to on-farm wind developments, and I’m talking specifically about wind turbines that are directly related to farm activities, not just for the selling of commercial electricity, because that can be dealt with in a different way. But I think it would be enormously welcome, post Brexit, for many farmers in Wales if there was a permitted development approach to on-farm wind development, which I think would help many farmers make their businesses more viable.

I conclude with the final point that we have been discussing around the need for the tidal lagoon in Swansea bay as a pathfinder, as has been clearly set out in the Hendry review. I am one of the community investors in there, along with hundreds of local people, who just want to see this done, because we believe that renewable energy can not only happen and be part of our energy mix in Wales, but we can be leading the world, in particular in the light of tidal energy. I very much welcome what’s already been announced for Anglesey and Pembrokeshire in terms of tidal energy areas for development, but the lagoon in itself is a ready-to-go project, which I urge this Government and the Westminster Government to give the green light to.

Diolch i Simon Thomas am restr hir iawn o gwestiynau. Byddaf yn ymdrechu i ymdrin â nhw. Unwaith eto, fe wnaethoch godi pwynt tebyg i David Melding am y targed o 100 y cant. Rwy'n edrych yn ofalus iawn ar dargedau ac, fel y dywedais, fe wnaethon ni gymryd cyngor arbenigol. Ond ni chredaf y byddai'r grid yn cefnogi targed o 100 y cant ar hyn o bryd. Ni chredaf y byddai mecanweithiau marchnad ynni presennol Llywodraeth y DU yn cefnogi hynny ar hyn o bryd. Rydym wedi’n cysylltu â system ynni fyd-eang, ac nid wyf yn credu ar hyn o bryd mai dyna'r peth iawn i'w wneud. Ond mae'n debyg i unrhyw darged—a chlywais yr hyn a ddywedwch am darged Plaid Cymru yn 100 y cant erbyn 2035. Wel, pwy a ŵyr? O 2030 i 2035, gallem ei gyflawni. Mae’n debyg i’n targedau ailgylchu: rydym yno eisoes, rydym yno ddwy flynedd ymlaen llaw, felly rwy'n ystyried a ddylem ni fod yn newid y targed hwnnw. Felly, yn amlwg, gallwn yn sicr ei gadw dan adolygiad.

Cyfeiriasoch at y gwaith yr ydym yn ei wneud gydag ynni cymunedol a pherchenogaeth leol. Mae gennym dros 330 MW o gapasiti cynhyrchu adnewyddadwy sy'n eiddo i'n cymunedau a sefydliadau sy'n eiddo yn lleol. Felly, mae hynny'n swm sylweddol, ac mae'n swm da i adeiladu arno. Byddwch yn ymwybodol fod ein gwasanaeth ynni lleol ar hyn o bryd yn cydweithio'n agos â 34 o wahanol grwpiau ledled Cymru, ac rydym yn cefnogi dau arall ar hyn o bryd, sydd i'w cwblhau erbyn diwedd y flwyddyn hon. Rwy'n credu y bydd hynny'n mynd â ni i fyny, wedyn, i tua 17. Felly, fel y dywedais, byddaf yn ymgynghori yn hwyrach yn y flwyddyn.

Cyfeiriodd Simon Thomas at y posibilrwydd o gwmni ynni i Gymru, a oedd yn syniad y gwnaethoch chi a minnau gyfarfod yn ei gylch, ac yn sicr fe wnaethom ei ddatblygu. Gwneuthum ddatganiad ysgrifenedig y mis diwethaf, gan nodi nad ydym yn credu bod achos digon cryf wedi'i wneud i sefydlu cwmni cyflenwad ymbarél i Gymru. Unwaith eto, casglwyd tystiolaeth a barn am y potensial ar gyfer cwmnïau gwasanaethau ynni. Cynhaliwyd cyfres o ymgynghoriadau gennym ym mis Mawrth, a chreodd hynny gonsensws clir iawn, yn fy marn i, am y risgiau a'r heriau a'r tensiynau a fyddai'n gynhenid os ydym yn sefydlu a rhedeg cwmni cyflenwi ynni. Rwy'n credu bod llawer o bobl—a gwn fy mod wedi trafod hyn gyda Simon—yn credu bod gan y Llywodraeth ryw fath o lais niwtral dibynadwy, os dymunwch, a gellid colli hynny pe baem ni wedyn yn cymryd rhan yn y farchnad. Felly, y casgliad oedd y gallai'r risgiau o greu cwmni cyflenwi Llywodraeth Cymru fod yn drech o lawer na’r manteision posibl. Ydyn ni wedi cau'r drws? Nac ydym, wrth gwrs. Byddwn bob amser yn gwrando ar farn pobl. Felly, efallai ei fod yn rhywbeth yr ydym yn ystyried edrych arno, yn y dyfodol.

Rydych wedi codi hyblygrwydd grid. Yn amlwg, mae arnom angen seilwaith ynni modern, effeithlon, dibynadwy, ac mae'n rhaid iddo fod ochr yn ochr â grid cadarn a phwrpasol, ac mae’n rhaid i'r grid allu darparu ein hamcanion ynni carbon isel. Felly, rydym yn ymgysylltu â’r Grid Cenedlaethol—rwyf wedi cwrdd â'r Grid Cenedlaethol; gwn fod Prif Weinidog Cymru wedi cwrdd â phrif weithredwr y Grid Cenedlaethol—i sicrhau bod eu cynlluniau cyflawni yn cynnwys grid sy'n gwbl addas i'r diben ar gyfer yr hyn yr ydym am ei wneud yng Nghymru.

Soniasoch am wres, a chredaf fy mod wedi rhoi'r rhesymau pam na wnaethom ddewis cynnwys gwres. Ond rydych chi'n iawn; mae angen i ni ddatblygu'r polisi hwnnw. Mae’n bwysig iawn os ydym am gyrraedd ein targedau datgarboneiddio. Felly, bydd hwnnw'n bolisi yr ydym yn ei ddatblygu.

Y pwynt a grybwyllwyd gennych am wynt ar y tir ar ffermydd—rwyf wedi gweld cwpl o ffermydd lle mae ffermwyr wedi arallgyfeirio eisoes. Ond rydych chi'n hollol iawn; mae Brexit, rwy'n credu, wedi gwneud arallgyfeirio yn llawer mwy o bwnc sy’n cael ei drafod gan ffermwyr, a chredaf y byddwn yn gweld mwy o hynny wrth fynd ymlaen.

Mewn cysylltiad ag adolygiad Hendry, byddwch wedi clywed fy ateb yn gynharach i David Melding. Mae'n bwysig iawn ein bod yn cael ymateb cyn gynted â phosib. Maent yn wir yn llusgo'u sodlau nawr, ac mae angen i ni wybod beth maen nhw'n ei wneud. Ond, yn sicr, rydym yn parhau i fod yn gefnogol i'r egwyddor honno, ond mater i Lywodraeth y DU yw sbarduno'r golau gwyrdd, nid y ni.

Soniasoch am y cyllid a gyhoeddodd Ken Skates, rwy'n credu mai ddoe oedd hynny, ar Ynys Môn. Cytunaf ei fod yn dderbyniol iawn.

Mae'n bleser bob amser gwrando ar Ysgrifennydd y Cabinet, ond rwy'n ofni na allaf fod mor ganmoliaethus am gynnwys y datganiad ei hun. Rwyf am gyflwyno amrywiaeth benodol i'r trafodion y prynhawn yma, fel y gellid ei ddisgwyl. Rwyf am gwestiynu'r rhagdybiaethau y gwneir y datganiad arno. Mae gen i dri phwynt i'w gwneud i gyd.

Yn gyntaf oll , mae'r datganiad yn dweud bod cytundeb Paris yn ennill momentwm ac mae ymrwymiad clir i ddatgarboneiddio economïau a systemau ynni ar draws y byd. Ond rwy'n ofni bod yr holl dystiolaeth yn groes i hynny. Mae Tsieina ac India rhyngddynt yn allyrru mwy na thraean o garbon deuocsid y byd. Mae Tsieina yn bwriadu dyblu ei allbwn o garbon deuocsid yn ystod y 15 mlynedd nesaf, ac mae India'n ei dreblu. Dyna un rheswm pam mae Arlywydd Trump yr Unol Daleithiau, sydd hefyd yn allyrru 15 y cant o garbon deuocsid y byd, eisiau cilio o gytundeb Paris yn gyfan gwbl, oherwydd ei fod yn dweud ei fod wedi cael ei ethol i gynrychioli dinasyddion Pittsburgh, nid Paris. A’r hyn sy'n ei gymell yw bod cymal ymwared yng nghytundeb Paris ei hun, erthygl 4 (7), sy'n dweud:

Bydd y graddau y bydd Partïon gwledydd sy'n datblygu yn gweithredu eu hymrwymiadau'n effeithiol o dan y Confensiwn ... yn cymryd i ystyriaeth lawn mai datblygu economaidd a chymdeithasol a dileu tlodi yw blaenoriaethau cyntaf a phwysicaf Partïon y gwledydd sy'n datblygu.

Dyna pam, er bod Tsieina ac India wedi cytuno mewn egwyddor i'r damcaniaethau sylfaenol y tu ôl i'r confensiwn newid hinsawdd, nad ydynt mewn gwirionedd yn mynd i gyfrannu unrhyw beth mewn termau ymarferol i'w wireddu. Hyd yn oed yn yr Almaen, sydd wedi cytuno’n llwyr i bolisïau gwrth gynhesu byd-eang, mae allyriadau carbon deuocsid wedi codi ym mhob un o'r wyth mlynedd diwethaf, gan gynnwys y flwyddyn bresennol. Felly, rwy'n ofni nad yw'r byd yn mynd i'r cyfeiriad y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn tybio.

Yn ail, mae rhagdybiaeth yma bod yr achos economaidd dros ynni adnewyddadwy yn parhau i gryfhau a bod costau is i ynni adnewyddadwy, fel y cadarnhawyd gan yr arwerthiant contractau gwahaniaeth diweddar. Wel, rwy'n ofni nad oes modd rhagdybied hynny o'r prisiau hyn, ac rwy’n cymeradwyo i Ysgrifennydd y Cabinet y cyhoeddiad hwn gan yr Athro Gordon Hughes, athro economeg ym Mhrifysgol Caeredin, sy'n dadansoddi hyn yn ei gyhoeddiad, 'Offshore Wind Strike Prices: Behind the headlines '. Ei bwynt sylfaenol yma yw bod y rhain yn gontractau cymhleth, ond yn ddewisiadau sylfaenol. Nid ydynt o reidrwydd yn mynd i gael eu gwireddu, y prosiectau hyn, ar y prisiau a ddyfarnwyd. Ac, ar £74.75 ar gyfer contract Triton Knoll, a £57 ar gyfer contractau Hornsea Two a Moray East, y tri sydd wedi bod yn y penawdau yn y papurau newydd yn ddiweddar—byddai hynny'n cynrychioli, pe byddai'n cyfateb, i ostyngiad mewn costau gweithredu a chostau adeiladu o 55 y cant ar gyfer gwynt ar y môr yn ystod y pum mlynedd ddiwethaf. Nid yw hynny'n gredadwy. Er bod datblygiadau wedi bod mewn technoleg tyrbin, nid oes modd i gostau adeiladu a datblygu mewn dyfroedd alltraeth fod wedi gostwng 55 y cant yn y cyfnod hwnnw. Mewn gwirionedd, i ryw raddau, oherwydd ein bod yn gorfod mynd i mewn ymhellach ar y môr i adeiladu'r ffermydd gwynt hyn, yna bydd costau'n debygol o gynyddu, neu o leiaf bydd y costau ychwanegol o fynd i ddyfroedd dyfnach yn gorbwyso costau technoleg.

Felly, yr hyn yr ydym yn ei weld yma yw ailadrodd yr hyn a ddigwyddodd 20 mlynedd yn ôl mewn cysylltiad â'r rhwymedigaeth tanwydd ffosil, oherwydd dyfarnwyd 247 o gontractau fferm wynt, ond dim ond 57 a adeiladwyd mewn gwirionedd—chweched rhan o'r capasiti a fwriadwyd. Yr hyn a ddigwyddodd oedd bod y contractau cynnar oedd â phrisiau uchel wedi cael eu hadeiladu ac ni chafodd y contractau diweddarach â phrisiau isel eu hadeiladu, a dyna'n union beth yr ydym yn ei weld yma. Felly, mae hyn i gyd yn rhan o bolisi'r Llywodraeth—Llywodraeth y DU yn ogystal â Llywodraeth Cymru—o daro'r tlawd. Nid ydym yn cynhyrchu dim byd yn nhermau byd-eang carbon deuocsid—Cymru, yn ôl pob tebyg, 0.1 y cant o allyriadau byd-eang. Ni yw'r ardal dlotaf o'r Deyrnas Unedig, gyda chwarter ein cartrefi mewn tlodi tanwydd, ac eto mae biliau cartrefi pobl gyffredin yn codi flwyddyn ar ôl blwyddyn—£115 y flwyddyn ar hyn o bryd mewn ardollau gwyrdd ar fil trydan ar gyfartaledd. Bydd hyn yn codi, erbyn 2020, i £170, ac, erbyn 2030, i £245 y flwyddyn mewn punnoedd cyson. Rwy'n credu bod hwn yn bolisi ofnadwy i osod costau mwy a mwy ar y rheini sydd leiaf abl i’w gwrthsefyll.

Wel, Neil Hamilton, rwy'n credu y bydd yn rhaid i ni gytuno i anghytuno. Fe gefais i fet fach pan oeddwn i'n gwneud rhywfaint o baratoi ar gyfer y datganiad heddiw—wyddoch chi, pa mor hir fyddai'n ei gymryd i chi grybwyll y gair 'Tsieina'. Felly, rwy'n falch na wnaethoch fy siomi. Ond mae'r dystiolaeth wyddonol yn glir: mae newid hinsawdd yn digwydd, ac mae’n debygol mai allyriadau nwyon tŷ gwydr gan ddynion yw’r prif achos. Mae'n rhaid inni gymryd camau nawr. Po hiraf y byddwn yn ei adael, y mwyaf drud y bydd, ar gymaint o lefelau. Mae'n peri risg fawr iawn i bopeth—i ddatblygiad economaidd, i ddiogelwch bwyd byd-eang, i iechyd, ac, yn wir, rwyf wedi gweld beth mae Trump eisiau ei wneud o ran cytundeb Paris. Roeddwn i allan yn Marrakech y llynedd yn COP22; edrychaf ymlaen at fynd i COP23. Ac rydych yn wir yn y lleiafrif. Rwy’n derbyn bod byd o wahaniaeth rhyngom ar hyn, ond mae gennym ynni adnewyddadwy yma yng Nghymru, ac mae'n hollbwysig, er mwyn cyflawni ein targedau datgarboneiddio, ein bod yn ei gofleidio.

Gwynt ar y môr: rydym yn parhau i gefnogi gwynt ar y môr. Mae'n parhau i fod yn un o'r technolegau mwyaf datblygedig a masnachol ymarferol sydd ar gael ar hyn o bryd. Credaf y gall gyfrannu'n sylweddol at ein targedau ynni adnewyddadwy ni, a chredaf eich bod wedi cyfeirio at y contractau ar gyfer canlyniadau opsiynau gwahaniaeth, a chadarnhaodd hynny fod y diwydiant hwn bellach yn gystadleuol iawn, a byddaf yn cydweithio'n agos ag ystad y Goron, gydag unrhyw ddatblygwyr posibl, i sicrhau bod y datblygiadau hynny yn digwydd o fewn y terfynau amgylcheddol.

Wrth sôn am y contractau gwahaniaeth, fel y dywedais, rwyf eisiau i Lywodraeth y DU—ac rwyf wedi galw ar Lywodraeth y DU dro ar ôl tro mewn gohebiaeth— roi'r gorau i eithrio ideolegol ar wynt a haul ar y tir o'r broses CFD. Hoffwn yn wir pe byddent yn ystyried ein safbwyntiau ac effaith y penderfyniadau y maen nhw'n eu cymryd ar Gymru pan fyddant yn gwneud y penderfyniadau hyn ar gontractau gwahaniaeth.

Ni wn o ble’r ydych chi'n meddwl ein bod ni'n mynd i gael ein hynni. Rhaid inni symud i ffwrdd o danwydd ffosil. Soniais fod Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi ei bod am gael gwared ar lo sy’n cynhyrchu carbon erbyn 2025. Mae'n rhaid i ni edrych ar dechnolegau newydd, a bydd nifer o ymgynghoriadau yn y dyfodol. Mae'r cynllun morol cenedlaethol yn bwysig iawn. Rwy'n credu mai David Melding a soniodd amdano o'r blaen, a byddaf yn mynd ymlaen yn gyflym iawn—yn sicr, o fewn y mis nesaf, a gobeithio y byddaf yn mynd i ymgynghori ar y cynllun morol cenedlaethol hefyd.

Croesawaf ddatganiad Ysgrifennydd y Cabinet ar ynni. Gwn fod llosgi carbon yn creu carbon deuocsid. Gwn hefyd fod carbon deuocsid yn nwy tŷ gwydr. Felly, mae angen i ni leihau ein defnydd o danwyddau sy’n seiliedig ar garbon a lleihau cynhyrchu carbon deuocsid, oni bai ein bod eisiau cerdded i mewn yma hyd at ein pengliniau mewn dŵr.

Felly, croesawaf y targed arfaethedig i Gymru gynhyrchu 70 y cant o'i ddefnydd trydanol o ynni adnewyddadwy erbyn 2030. Dau gwestiwn am hyn. Yn gyntaf, a yw targedau canolradd yn cael eu gosod fel y gellir gwirio cynnydd yn eu herbyn a chymryd camau os ydynt yn syrthio’n ôl, neu y gellir eu cynyddu os ydym yn gwneud yn well na'r disgwyl? Yr ail gwestiwn yw: pa gynnydd sy'n cael ei wneud ar dechnoleg batri i storio trydan a grëir gan ynni gwynt ar amser cynhyrchu brig?

O ran morlyn llanw bae Abertawe, croesawaf ymrwymiad y Gweinidog i barhau i wasgu Llywodraeth y DU am eglurder ar gefnogaeth ac ymateb i adolygiad Hendry, a oedd yn ddiamwys yn ei gefnogaeth i forlyn llanw. Roedd gan rai ohonom amheuon pan y’i sefydlwyd ei fod yn cael ei wthio o’r neilltu. Yr hyn a gawsom oedd yr adroddiad mwyaf cadarnhaol yr wyf erioed wedi ei weld, lle rwy'n credu ei fod yn defnyddio geiriau fel 'Mae hwn yn bolisi di-edifeirwch ; os ydych yn ei wneud ac nid yw'n gweithio, nid oes unrhyw edifeirwch o hyd '.

Y manteision a ddaw o ran sgiliau dylunio a chreu cadwyni cyflenwi—a fydd yn digwydd os mai Abertawe yw'r cyntaf—os ydym yn aros nes i wledydd eraill eu creu, byddwn yn colli'r cyfleoedd hyn. Mae'r cyntaf yn ennill cyfleoedd unigryw—Aarhus yn Nenmarc gyda phŵer gwynt. Mae'r rhai sy'n dilyn yn anochel yn mewnforio gan yr arloeswyr. Felly, a gaf i ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet roi mwy o bwysau ar y Llywodraeth yn San Steffan bod angen morlyn llanw arnom ni yn Abertawe? Morlynnoedd llanw yw'r ffordd ymlaen ar gyfer ynni adnewyddadwy.

Diolch i Mike Hedges am ei gwestiynau. O ran targedau canolraddol, na, rwyf wedi gosod y targedau hynny. Fodd bynnag, yr hyn y byddaf yn ei wneud—pan gyflwynais y datganiad ar ynni ym mis Rhagfyr diwethaf, ymrwymais i adrodd yn flynyddol. Felly, y mis Rhagfyr hwn, byddaf yn cyflwyno diweddariad ar y datganiad polisi o'r llynedd. Rwy'n credu, fel rhan o'r datganiad polisi hwnnw, y gallem wedyn gyflwyno'r data diweddaraf. Oherwydd fel y dywedais, data 2015 yr oeddwn yn edrych arnyn nhw ar ynni adnewyddadwy, er enghraifft. Felly, gobeithio, erbyn mis Rhagfyr, y bydd gennym ddata mwy diweddar. Felly, gallem gynnwys hynny yn yr adroddiadau blynyddol.

Mae storio yn fater mawr, ac yn sicr mewn trafodaethau yr wyf wedi'u cael gydag unigolion, gyda RenewableUK ac ati, maent i gyd yn awgrymu bod storio yn rhywbeth y mae angen inni ei ddeall yn gyflymach nag yr ydym yn ei wneud. Felly, unwaith eto, mae'r polisïau hynny yn cael eu hystyried ac, yn amlwg, bydd angen i drafodaethau gael eu cynnal am storio wrth inni gynyddu ein hadnoddau adnewyddadwy—yr hyn yr ydym yn ei gynhyrchu a'i ddefnyddio.

Rydych yn iawn ynglŷn ag adolygiad Hendry. Yn sicr, roedd yn adroddiad diamwys iawn, ac efallai na ddylai Llywodraeth y DU ofyn y cwestiwn os nad ydyn nhw'n hoffi'r ateb. Nid wy’n credu y gallaf roi mwy o bwysau nag yr wyf eisoes yn ei roi arnynt. Fel y dywedais, y llythyr olaf a ysgrifennais oedd fis yn ôl—ac rwy'n dal i aros am ymateb gan Richard Harrington—yn gofyn iddo osod amserlen. Cyn yr etholiad, at Jesse Norman a Greg Clark yr oeddwn i'n ysgrifennu. Mae pob ymateb yr wyf wedi'i gael, rwy'n ofni, wedi bod yn brin o fanylion. Ond rwyf am sicrhau’r Aelodau ein bod yn rhoi cymaint o bwysau ag y gallwn ar Lywodraeth y DU i gyflwyno ymateb cyn gynted â phosib.

Ysgrifennydd y Cabinet, yn eich datganiad heddiw, rydych wedi egluro bod Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi oddeutu €100 miliwn o gronfeydd strwythurol yr UE mewn ynni morol, ac rwy'n croesawu hynny’n fawr. Fodd bynnag, yn ddiweddar, dywedwyd wrthyf fod Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi mewn rhai prosiectau morol oddi ar arfordir Sir Benfro, a bydd un ohonynt ym mherchnogaeth awdurdod lleol yn Lloegr.

Yn awr, mae rhai o'm hetholwyr yn pryderu, pe bai prosiectau yng Nghymru yn cael eu rhedeg gan awdurdodau lleol y tu allan i Gymru, yna gallem gyrraedd sefyllfa lle nad yw lleoedd fel Sir Benfro, ac yn wir Gymru gyfan, yn cael manteision lleol gan brosiectau o'r fath. Felly, dan yr amgylchiadau, a allwch chi ddweud wrthym sut yr ydych chi a'ch swyddogion yn sicrhau y bydd unrhyw arian grant a ddarperir i brosiectau morol yn cael ei ail-fuddsoddi mewn cymunedau yng Nghymru? A allwch chi ddweud wrthym sut mae'ch adran yn monitro effeithiolrwydd prosiectau o'r fath i sicrhau bod cymunedau yng Nghymru yn elwa mewn gwirionedd? Gan eich bod yn cyfeirio yn eich datganiad heddiw at bwysigrwydd prosiectau sy'n eiddo i'r gymuned.

Diolch i Paul Davies am y cwestiynau hynny. Yn sicr, mae monitro'n digwydd yn barhaus. Byddwn yn falch iawn o roi'r ymateb diweddaraf i'r Aelod mewn cysylltiad â'r prosiect y cyfeiriwch ato. Rwy'n credu bod Cymru mewn sefyllfa dda i fanteisio ar unrhyw un o'r cyfleoedd sy'n gysylltiedig â'r economi las. Mae gennym amrediad llanw uchel, er enghraifft, ac wrth gwrs, rwyf am weld cwmnïau o Gymru yn gwneud hynny, ac mae swyddogion yn gwybod yn iawn mai dyna fel y mae hi—ein bod ni'n hapus i gynnig y cymorth iawn iddyn nhw, a chredaf fod hynny'n neges gref iawn i'w rhoi iddynt. Rwy'n credu bod angen neges gref hefyd gan Lywodraeth y DU o ran cefnogaeth i ynni morol, a gwn fod y datblygwyr sy'n cymryd rhan weithredol yng Nghymru ar hyn o bryd mewn cysylltiad ag ynni morol wedi disgwyl buddsoddiad o £1.4 biliwn, swm sylweddol felly. Ond ysgrifennaf at yr Aelod gyda diweddariad ar yr un penodol hwnnw .

Rwy'n falch iawn o weld y datganiad hwn heddiw gennych chi, Ysgrifennydd y Cabinet, ac rwy'n falch iawn o weld y gefnogaeth barhaol gydag arloesedd mewn prosiectau ynni morol, sef rhywbeth yr wyf wedi bod yn rhan ohono ers amser maith. Dydw i ddim yn mynd i sôn eto—rwy'n siŵr y byddwch chi i gyd yn falch—am yr hyn a ddigwyddodd o'r blaen. Ond byddaf yn cyfeirio at un maes o ddiddordeb arbennig i mi, sef, fel rhan o fargen £1.3 biliwn dinas-ranbarth bae Abertawe a lofnodwyd yn gynharach eleni, cafodd £76 miliwn ei addo ar gyfer prosiect morol Doc Penfro. Bydd hynny'n cael ei ddefnyddio i ddatblygu arloesedd mewn technoleg ynni morol adnewyddadwy ar y môr, ac mae gan y prosiect ei hun bedwar piler. Rwy'n gobeithio y bydd hynny'n dod â rhai sgiliau ac arloesedd a hyfforddiant i'r ardal yr wyf fi'n byw ynddi ac yn ei chynrychioli. Felly, tybed a oes gennych chi unrhyw wybodaeth bellach ynglŷn â'r cynllun penodol hwnnw o ran pryd y gallai ddechrau a faint o gyfleoedd a allai fod ar gael.

Nid yw’r ffigurau hynny gennyf wrth law, Ond rydych chi'n iawn; mae'n bwysig iawn bod gennym yr arloesedd, bod gennym yr ymchwil a'r datblygiad, ein bod yn sicrhau bod yr hyfforddiant a'r sgiliau yn gweithio ochr yn ochr â'r prosiectau hyn. Mae'n sicr yn swm sylweddol o arian, ac rwy'n amlwg yn cwrdd â'm cydweithiwr Julie James, y Gweinidog sgiliau, i sicrhau bod gennym y sgiliau hynny yn barod, ac mae’r un peth yn wir gyda'r morlyn llanw. Mae angen inni sicrhau, unwaith y bydd Llywodraeth y DU yn rhoi golau gwyrdd, bod gennym y sgiliau hynny yno.

Croesawaf y datganiad hwn; rwy'n credu ei bod yn hollbwysig bod Cymru yn mynd i'r afael â hyn ac yn gwneud popeth o fewn ei gallu i liniaru'r newid yn yr hinsawdd, oherwydd credaf fod yn rhaid inni dderbyn mai'r bobl dlotaf yn y byd sy'n dioddef o'r hyn y mae newid hinsawdd yn ei olygu i ni. Credaf fod gennym ddyletswydd absoliwt i wneud hyn, felly rwy'n croesawu'r datganiad hwn yn fawr iawn. Rwy’n croesawu'r targedau uchelgeisiol, rwy’n croesawu'r 70 y cant, ac rwyf hefyd yn croesawu—fel cymaint o bobl eraill—y mater o berchenogaeth leol. Gwyddom fod rhai gwledydd, yn enwedig yr Almaen, wedi cymryd cam ymlaen llawer mwy na ni, ac rwy'n credu ei fod yn dda iawn pe byddai ysgogiad o ran hyn.

A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn credu bod achos, neu gyfle, mewn gwirionedd, i gynnwys llywodraeth leol yn fwy mewn ynni adnewyddadwy? Rwyf wedi codi nifer o weithiau yn y Siambr hon ddatblygiad cynllun cored Radyr yn fy etholaeth i yng Ngogledd Caerdydd. Mae hwnnw mewn gwirionedd wedi bod yn gweithredu ers blwyddyn yn awr. Mae wedi cynhyrchu digon o drydan i bweru 500 o gartrefi teuluol o faint cyffredin yn ystod y cyfnod hwnnw. Bu rhywfaint o amser segur hefyd pan oeddent yn cywiro'r fecaneg, felly rwy'n credu y bydd yn cynhyrchu hyd yn oed yn fwy yn y dyfodol. Felly, a wnaiff hi ddweud pa ddyfodol y mae hi'n credu—neu pa gyfleoedd y gellid eu rhoi i lywodraeth leol i weithio a datblygu'r math hwn o gynllun? A’r pwynt arall yr oeddwn am ei wneud oedd fy mod yn credu y byddai'n gam da, mewn gwirionedd, i edrych eto ar gwmni cyflenwi ynni Cymru.

Diolch i Julie Morgan am y cwestiynau hynny. Rydych chi'n hollol gywir am newid hinsawdd; mae'n amlwg bod gennym ymrwymiad hirdymor ynghylch newid hinsawdd. Dim ond gwlad fechan ydyn ni, ond rwy'n falch iawn o'r ymrwymiad yr ydym wedi'i roi ar y camau yr ydym yn eu cymryd ar newid hinsawdd. Soniasoch am yr Almaen, ac yn sicr, allan yn Marrakesh yn COP22, roedd siarad â rhai o'r rhanbarthau bach iawn am y gwaith gwych yr oeddent yn ei wneud o ran datgarboneiddio ac ynni adnewyddadwy yn anhygoel. Roedd rhai o'r targedau a osodwyd ganddynt—eto, fel ein rhai ni—yn uchelgeisiol iawn, ac roedd yn dda clywed sut yr oeddent yn cyflawni'r targedau hynny.

Yn sicr, rwy'n credu bod swyddogaeth i lywodraeth leol, a soniasoch am y prosiect yn eich etholaeth chi yng Ngogledd Caerdydd.  Agorais gynllun dŵr sydd, unwaith eto, wedi'i wneud ar y cyd â'r gymuned, y datblygwr a hefyd â—chyngor Merthyr Tudful, rwy’n credu. Felly, yn sicr yn fy marn i mae gan lywodraeth leol swyddogaeth i'w chwarae.

Byddwch wedi clywed fy ateb yn gynharach i Simon Thomas nad ydym wedi cau'r drws yn glep arno; cymerais y cyngor yn dilyn y digwyddiadau a gynhaliwyd ym mis Mawrth, ac ar hyn o bryd nid wyf yn credu mai dyma'r amser iawn inni wneud hynny, ond yn sicr, gallwn edrych arno. Ac os oes modd ei gael yn rhan o'r ymgynghoriad, byddaf yn hapus iawn i wneud hynny.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.