Rwy’n cytuno’n llwyr â’r teimlad diwethaf hwnnw a fynegwyd gan Gadeirydd ein pwyllgor. Hoffwn ddiolch i bawb a gymerodd ran yn yr ymchwiliad ac yn arbennig i’n tystion sydd o bosibl wedi eu synnu gan rai o’r sylwadau yn yr adroddiad hwn. Mae Cymru, fel y clywsom, wedi cael llawer mwy y pen o arian datblygu economaidd na rhannau eraill o’r DU, ond er hynny, roedd rhai tystion yn derbyn nad yw hyd yn oed y swm estynedig hwn o arian wedi bod yn drawsnewidiol. Nid yw hynny’n dweud nad yw wedi bod yn ddefnyddiol, ond fe gadarnhaodd safbwynt hirsefydlog rhai ohonom nad yw’r buddsoddiad bob amser wedi sicrhau gwerth am arian. Nid ysgogiad economaidd yn unig rwy’n ei feddwl, ond ysgogiad i gyfalaf cymdeithasol a llesiant hefyd. Rwy’n falch bod Llywodraeth Cymru wedi cytuno, beth bynnag yw’r polisi yn y dyfodol, y bydd angen iddo gael ei fesur yn ôl dangosyddion eraill ar wahân i ddangosyddion perfformiad allweddol economaidd meintiol.

Er nad dyma oedd ffocws ein hymchwiliad, clywsom nifer o esboniadau pam nad yw cyllid strwythurol yr UE wedi bod yn drawsnewidiol, fel roedd llawer o bobl yn ei ddisgwyl. Un esboniad oedd nad yw’n llawer iawn o arian mewn gwirionedd fel y mae pethau. Mae gwerth y cronfeydd hyn yn llai nag 1 y cant o weithgarwch economaidd yng Nghymru, er fy mod yn meddwl y gellid maddau inni, efallai, o wrando ar rai o’r dadleuon a gawsom yn y Siambr hon yn y blynyddoedd diwethaf, am feddwl eu bod yn chwarae rôl bwysicach. Esboniad arall oedd bod cronfeydd strwythurol yn dod gydag amodau sy’n effeithio ar sut y cânt eu targedu ac ar beth y gellir eu gwario. Er nad oedd hyn bob amser yn broblem, cafodd ei ddwyn i’n sylw i’n helpu i ddeall pam, beth bynnag y bo’r polisi yn y dyfodol, fod angen i bawb ohonom fod yn ofalus nad yw’r angen am atebolrwydd cryf yn efelychu’r gofynion adrodd digyswllt a swmpus sy’n rhaid iddynt ymdopi â hwy ar hyn o bryd.

Daeth nifer o bethau i fy meddwl o ganlyniad i hyn. Fel y nododd David, nid oes raid i ni aros gyda chynllun A. Nid yw’n gweithio. Mae ymateb Llywodraeth Cymru i’r adroddiad yn cydnabod hyn ac yn gwneud rhai pwyntiau sydd i’w croesawu ynglŷn â lleihau biwrocratiaeth a cholli’r cyfyngiadau daearyddol hynny sy’n dod gyda’r cyllid ar hyn o bryd. Ond os nad yw i fod yn fusnes fel arfer, bydd yn ddiddorol gweld yn union pa waith cwmpasu neu gynllunio senario neu ddim ond meddwl uchelgeisiol hyd yn oed, sef yr hyn y credaf eich bod wedi’i ddweud yn eich ymateb, Ysgrifennydd y Cabinet—ffyrdd arbrofol o feddwl—y byddwch yn gallu eu datgelu yn y ddogfen bolisi sydd i ddod, gan fod peth nerfusrwydd yn y pwyllgor ynglŷn â faint o waith a wnaed ar hyn. Rydym yn derbyn, wrth gwrs, na all fod unrhyw gynlluniau pendant hyd nes y byddwn yn gwybod ar ba delerau y byddwn yn gadael yr UE, ond nid yw methiant i gynllunio yn dderbyniol chwaith, felly edrychwn ymlaen at y papur.

Yn ail, mae angen i Gymru gael mwy o bob punt a waria ar bolisi rhanbarthol wrth iddi fynnu gweld ymrwymiadau gan Lywodraeth y DU ar gyllid parhaus ar gyfer datblygu rhanbarthol yn cael eu cyflawni, ac rwy’n cefnogi hynny. Nid ydym yn plesio neb drwy fynnu ein bod yn cael pob ceiniog y byddem wedi ei chael o gronfeydd strwythurol pe baem wedi aros yn yr UE os na chaiff yr arian hwnnw ei wario’n well i gael Cymru, yn nes ymlaen, i sefyllfa lle na fuasem, yn yr hen fyd, bellach yn gymwys i gael statws rhanbarth llai datblygedig.

Yn drydydd, nid oedd yn ymddangos bod rhai tystion, fel y nododd David Rees, wedi symud ymlaen o gynllun A ac nid ydynt yn barod yn feddyliol ar gyfer y byd newydd dewr hwn. Nid yw’n syndod pur, gan fod Cymru ddatganoledig wedi datblygu gyda’i llygad ar strwythurau UE. Dyna mae pawb wedi arfer ag ef; yr unig beth yw, ni allwn barhau i arfer ag ef. Ni yw’r wlad fwyaf anghyfartal yn Ewrop. Nid yw hynny’n ddim byd o gwbl i fod yn falch ohono. Os ydym, mewn ffyrdd eraill, yn dod yn genedl gydgynhyrchiol, ni allwn ofyn o hyd i’r sector cyhoeddus gael yr holl syniadau a phriodoli cyllid i’r trydydd sector gyflwyno’r syniadau hyn heb weld beth y mae eraill y tu allan i’r sectorau hynny’n gallu ei wneud drostynt eu hunain hefyd.

Ceir argymhellion sy’n ymwneud â’r sector preifat yn yr adroddiad—sy’n cynnwys menter gymdeithasol, wrth gwrs—ac maent wedi cael eu derbyn gan Lywodraeth Cymru, sy’n cytuno â ni, felly, fod yn rhaid i ymgysylltiad sector preifat cyson, lle bynnag y bo’n bosibl, fod yn rhan o bolisi datblygu rhanbarthol yn y dyfodol. Gydag eithriadau nodedig ym maes adeiladu seilwaith a pheth hyfforddiant efallai, rwy’n credu ein bod wedi canfod hyd yn oed, oni wnaethom—fe sonioch chi amdano, David—fod ymchwil a datblygu yn ystyfnig o wan? Rwy’n credu mai dyna’r geiriau a ddefnyddiwyd gennych. Mae’n anodd dadlau, rwy’n meddwl, fod cronfeydd strwythurol yr UE wedi cael eu teimlo wrth ddatblygu economi Cymru—yn rhannol, rwy’n amau, oherwydd y rheolau caeth am awdurdodau cyhoeddus yn dal llinynnau’r pwrs. Mewn polisi yn y dyfodol, rwy’n credu y dylai Llywodraeth Cymru ddisgwyl mwy gan y sector preifat, ond hyd yn oed yn awr, gyda bargen ddinesig bae Abertawe, mae’n dal i edrych fel pe bai gormod o bwysau ar y brig o ran rheolaeth y cyngor ar strwythur ac ariannu, ac nid yw hynny’n arbennig o galonogol.

Mae cysylltiad y sector preifat yn anodd iawn mewn cenedl o fusnesau bach a chanolig. Rwy’n deall hynny. Maent yn fach, maent yn brysur iawn, ac nid ydynt bob amser yn ymwybodol o’r rôl a allai fod ganddynt. Ond mewn polisi rhanbarthol yn y dyfodol, rwy’n meddwl bod gwir angen i Lywodraeth Cymru fynd i’r afael â hyn er mwyn dod yn agos at gyrraedd nodau cydgynhyrchu Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 ac i helpu Cymru i godi uwchben ei statws fel cenedl lai datblygedig, ac edrych ymlaen gydag uchelgais, fel y dywedodd y Cadeirydd. Diolch.