Part of the debate – Senedd Cymru am 4:07 pm ar 10 Hydref 2017.
Wrth ymateb i'r cwestiynau a'r pwyntiau a wnaed, dechreuaf drwy ailadrodd ac yna ychwanegu ychydig at rai o'r pwyntiau a wnes i yn gynharach am gyllid a realiti gwasanaethau. Rydych chi'n iawn: mae ein rhagamcanion presennol yn dangos y byddwn yn gwario mwy na hanner cyllideb Llywodraeth Cymru ar y gwasanaeth iechyd yn y tymor canolig yn y dyfodol. Mae hynny oherwydd y dewis y mae'r Llywodraeth hon yn ei wneud ar y naill law i flaenoriaethu'r gwasanaeth iechyd, i sicrhau bod gwasanaethau rheng flaen yn cael eu hariannu a bod gennym system gyffredinol gynaliadwy. Nid ydym yn gwneud hyn dim ond ar sail ein hymrwymiad gwleidyddol hirsefydlog i'r gwasanaeth ond oherwydd y nodau gwrthrychol yr ydym wedi'u cymryd gan Nuffield ac yna'r Sefydliad Iechyd am y bwlch y mae angen ei fodloni i gadw'r gwasanaeth yn gynaliadwy. Mae hynny'n cynnwys mwy o arian yn mynd i mewn; ond mae hefyd yn cynnwys enillion effeithlonrwydd parhaus a wneir o flwyddyn i flwyddyn yn ein gwasanaeth. Y risg yn hynny o beth yw’r staff hefyd. Mae angen elfen barhaus o ataliad cyflog, fel arall nid yw'r gwasanaeth yn fforddiadwy. Ac yna rydym yn dod yn ôl at y cap cyflog a phenderfyniad Llywodraeth y DU ac a ydyn nhw’n barod i fod o ddifrif ynghylch y cap cyflog. Sylwaf eu bod wedi cadarnhau yn ddiweddar eu bod yn mynd i beidio â rhoi tystiolaeth ar gyfer y cyrff adolygu tâl. Mae hynny'n golygu na fydd ein gweithwyr gwasanaeth cyhoeddus, sy'n disgwyl i'r adolygiad ddigwydd, yn gwybod beth yw'r sefyllfa tan yn hwyrach yn y flwyddyn ac y bydd unrhyw gynnydd mewn tâl ar unrhyw lefel yn debygol o gael ei ohirio o ganlyniad i hynny. Efallai y bydd hynny'n golygu arbediad i'r Trysorlys, ond credaf ei fod yn rhoi mwy o bwysau ar ein staff sydd dan bwysau. Mae'n mynd yn ôl at y dewis canolog ynglŷn â chyni. Fe wnaeth arweinydd ariannol Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, Anthony Hunt, wneud y pwynt y penwythnos hwn fod cyni’r Torïaid yn bwrw gwasanaethau cyhoeddus yn erbyn gwasanaethau cyhoeddus. Os na fydd yn dod i ben, bydd canlyniadau trychinebus i gymunedau ar hyd a lled y wlad.
O ran ein her ni yma o fewn y gwasanaeth i leihau amseroedd aros ac i sicrhau nad oes unrhyw gyfaddawdu mewn ansawdd, rwy’n cydnabod yr hyn a ddywedwch am sut yr ydym yn ceisio mesur a deall beth yw profiad y claf. Nid yw’n fater o PREM a PROM yn erbyn y mudiad cyngor iechyd cymunedol yn unig. Mae'n ymwneud â deall lle mae swyddogaeth wahanol ar gyfer gwahanol rannau o'n system. Rwy'n credu y gallai ac y dylai PREM a PROM fod yn ddefnyddiol iawn wrth ddeall profiad pobl a gofyn i bobl beth sy'n bwysig iddyn nhw, ac yna’n dylunio gwasanaethau o gwmpas yr hyn y mae cleifion yn ei ddweud wrthym. Ond yn yr un modd, mae'n ymwneud â deall bod mwy nag un lle i fynd a chael hyn. Felly, mae yn y niferoedd sydd gennym, ond mae yn y gwaith archwilio clinigol sy'n digwydd hefyd. Mae meysydd cyfoethog i'w gwella yno hefyd, ac mae hynny'n ein meincnodi ar draws rhannau eraill o system y DU. Ym mhob un o'r grwpiau gweithredu sydd gennym ar gyfer prif gyflyrau, mae'r trydydd sector bob amser yn rhan o hynny. Felly mae gennych her o’r grwpiau hynny sy'n gweithredu, os hoffech, fel llais y claf yn y gwasanaethau hynny hefyd. Ceir enghraifft dda o grŵp trydydd sector yn ein helpu i ddeall llais y claf yn yr arolwg Macmillan yr ydym newydd ei gael, sy’n dweud wrthym am wasanaethau canser a chyfraniad uniongyrchol y claf. Felly, rydym yn deall o amrywiaeth o ffynonellau yr hyn y mae cleifion yn ceisio ei ddweud wrthym am y gwasanaethau y maen nhw’n eu gwerthfawrogi a sut maen nhw’n dymuno eu gweld yn cael eu gwella. Ac wrth geisio gwneud y rheini'n fwy cyson neu'n gyflenwol, ni ddylem rwystro gwahanol feysydd er mwyn deall yr hyn mae pobl yn ei ddweud wrthym.
Rwy’n credu fy mod wedi ymdrin yn fras â’ch pwyntiau am ddilyniant. Rwy'n falch eich bod yn cydnabod bod apwyntiadau ENT yn Aneurin Bevan wedi gostwng 40 y cant. Yr her, fel yr oedd Angela Burns yn ei ofyn, yw sut yr ydym yn sicrhau bod apwyntiadau dilynol yn briodol yn glinigol ac nad ydym yn gyrru galw amhrisiadwy i mewn i'n system nad yw o ddim gwerth, naill ai i'r clinigwr nac i'r dinesydd. Ac ni chredaf fod llawer o sicrwydd mewn gofyn ichi ddod i ysbyty i gael apwyntiad dilynol gydag ymgynghorydd, rydych chi wedyn yn gorfod aros am gyfnod o amser, yn gorfod chwilio am le parcio yn rhywle, mynd yno a threulio rhan sylweddol o'ch diwrnod, ac yna rydych yn cael pum munud gyda’r clinigydd ac yntau’n dweud, 'Mae popeth yn iawn, diolch yn fawr iawn'. Nid yw hynny'n ddefnydd gwych o amser yr ymgynghorydd hwnnw ac yn aml nid yw'n ddefnydd gwych o amser y dinesydd chwaith. Felly, gellir bod yn llawer mwy effeithlon, mewn gwirionedd, mewn modd sy'n briodol yn glinigol, gan newid y ffordd y mae apwyntiadau dilynol yn digwydd a phwy mae pobl yn mynd i’w gweld.
Ynghylch eich pwyntiau eraill am feysydd eraill o'r rhaglen gofal wedi’i gynllunio, wel, mae’n fater o’r cyngor y byddwn yn ei gael am y nifer cywir o feysydd, ond hefyd gallu'r system i wneud gwahaniaeth gwirioneddol yn y meysydd hyn lle mae llawer iawn o weithgaredd. O ran canser, rydym yn gwneud rhagor o waith ar fireinio ein llwybr canser i ddeall sut mae cael y system gywir i gyflwyno'r canlyniadau cywir i'n cleifion.