Part of 2. 2. Cwestiynau i’r Cwnsler Cyffredinol – Senedd Cymru am 2:42 pm ar 11 Hydref 2017.
Yn gyntaf, o ran yr uchelgais ar gyfer system gyfiawnder ar wahân y cyfeirioch chi ato, mae’r uchelgais mewn gwirionedd yn gysylltiedig â’r ffordd briodol a’r ffordd fwyaf effeithiol o weinyddu cyfiawnder. Fel rwyf wedi’i ddweud o’r blaen, un o gymhlethdodau’r dadleuon dros awdurdodaeth ar wahân yw eu bod wedi magu rhyw fath o statws athronyddol a holwyddoregol bron. Mewn gwirionedd, nid yw awdurdodaeth yn ddim ond ardal lle y mae gennych ddeddfau’n cael eu creu, ac roedd cael un awdurdodaeth pan oedd ond un senedd yn deddfu yn gwneud synnwyr; lle y mae gennych senedd arall yn creu deddfau, mae’n bwysig fod y system ar gyfer gweinyddu cyfiawnder yn adlewyrchu hynny mewn gwirionedd.
Rydych yn gwneud pwynt dilys ynglŷn â graddau hynny, hyd a lled hynny, ond wrth gwrs nid yw hyd a lled y gwahaniaeth yn ymwneud yn unig â’r ddeddfwriaeth rydym yn ei phasio, ond hefyd y ddeddfwriaeth sy’n cael ei phasio yn Lloegr nad yw’n gymwys i Gymru. Un o’r ffyrdd o edrych ar hyn, a grybwyllwyd beth amser yn ôl mewn gwirionedd, yw awdurdodaeth neilltuol. Hynny yw, nid cymryd rheolaeth ar y farnwriaeth, cymryd rheolaeth ar y llysoedd, yr adeiladau, y personél, ond system yn syml lle y byddwch yn sicrhau, os yw achos yn ymwneud â chyfraith Cymru, ei fod yn cael ei glywed yng Nghymru gan farnwyr a chyfreithwyr ac eiriolwyr sy’n deall cyfraith Cymru mewn gwirionedd. Felly rwy’n credu mai hwnnw yw’r fframwaith cywir ar gyfer edrych ar hynny.
O ran rheoleiddio fel y cyfryw a’r cyrff rheoleiddiol ar gyfer cyfreithwyr ac wrth gwrs y nifer nad ydynt yn gyfreithwyr sydd bellach yn gweithio mewn gwasanaethau cyfreithiol a’r proffesiwn cyfreithiol ehangach, nid wyf yn credu bod unrhyw achos o godi rhwystrau wedi bod erioed. Credaf ei fod yn un o’r canfyddiadau hynny lle y mae’n bwysig iawn ein bod yn osgoi caniatáu iddynt gael eu creu. Nid ydym am gael rhwystrau, nid ydym am weld rhwystrau sy’n atal cyfreithwyr yng Nghymru rhag gallu ymarfer yn Lloegr neu sy’n atal cyfreithwyr yn Lloegr rhag gallu ymarfer yng Nghymru, ond mae’n ymwneud yn unig â sut y byddwch, mewn gwirionedd, yn sicrhau, yn gyntaf, fod cyfreithwyr sy’n ymarfer yng Nghymru yn meddu ar y cymwysterau priodol ac yn deall deddfau Cymru. Rwy’n credu y bydd yr un peth yn berthnasol o ran ymarfer yn Lloegr mewn gwirionedd, a deall beth yw’r gwahaniaethau hynny. Roedd yna erthygl—nid wyf yn gwybod ai hon yw’r un y mae’r Aelod yn cyfeirio ati—a ymddangosodd, rwy’n credu, yn ‘The Law Society Gazette’ a oedd yn dweud, ‘Nid yn awr yw’r amser i hollti’. Nid yw erioed wedi bod yn fater o hollti; rwy’n credu bod hynny’n dangos camddealltwriaeth lwyr o beth yw datblygiad awdurdodaeth mewn gwirionedd. Mae’n ymwneud â gweinyddu cyfraith, ond nid un ble rydym am gael unrhyw ganfyddiad o raniad, dim ond sicrhau, o ran deddfau Cymru, fod y cyfreithwyr dan sylw a’r farnwriaeth dan sylw wedi cael eu hyfforddi’n iawn, ac yn deall beth yw’r cyfreithiau hynny mewn gwirionedd.