Diolch i chi am yr adroddiad hwn, sy’n ddiddorol iawn. Mae annog pobl o’u ceir mewn dinas fel Caerdydd yn gwbl hanfodol er mwyn lleihau tagfeydd. Yn groes i reddf, wrth gwrs, mae tagfeydd yn lleihau nifer y bobl sy’n awyddus i deithio ar fws mewn gwirionedd, oherwydd eu bod yn credu y gallant ddilyn strydoedd cefn os ydynt yn teithio mewn car a chyrraedd yno’n gynt mewn cerbyd preifat. Felly, mae’n hynod bwysig ein bod yn gwneud rhywbeth i fynd i’r afael â thagfeydd bysiau oherwydd bydd pawb ohonom yn boddi yn ein llygredd aer ein hunain os na wnawn hynny, mewn dinas.

Pa fesurau y gallem eu cyflwyno? Wel, gallem fynd am brisio ffyrdd—mae’n ddrwg gennyf ddweud nad yw David Melding yma ar hyn o bryd. Mae’n amlwg yn ffordd resymegol iawn o leihau nifer y ceir preifat ar y ffordd ar yr adeg pan fyddant yn rhwystro’r bysiau rhag mynd trwodd. Yn Llundain, llwyddodd i gyflymu teithiau bysiau’n sylweddol a lleihau’r amser pan nad oeddent yn symud 30 y cant yn y flwyddyn gyntaf yn unig. Ond pan gynigiwyd hyn fel cynnig gan aelod cabinet yng Nghaerdydd, aeth hi’n sgrech yng Nghaerdydd. Rhoddodd pawb lwyth o resymau pam na ddylem fod yn gwneud hyn.

Dewis arall ysgafnach, ond un y credaf y dylem yn sicr wthio amdano am y tro, yw cynyddu nifer y lonydd sy’n blaenoriaethu bysiau. Rhoddodd Bws Caerdydd dystiolaeth i’r ymchwiliad a ddangosai nad oes llawer o bwynt cael lôn blaenoriaethu bysiau ar hyd 300 llath, efallai, yn hytrach na’r llwybr cyfan. Mae hynny’n sicr yn wir am y llwybrau bysiau ar hyd Heol Casnewydd. Mae’n broses herciog iawn mewn gofod cyfyngedig. Ond a dweud y gwir, mae’n rhaid i’r bws gael blaenoriaeth. Rhaid inni ei wneud yn y ffordd honno. Rwyf hefyd yn ymwybodol, pan argymhellwyd lôn fysiau ar hyd Ffordd Caerffili, ei bod wedi cael ei gwrthwynebu’n gadarn gan yr holl gynghorwyr lleol, er y dylent fod yn meddwl am anghenion y gymuned gyfan, nid yn unig y rhai sydd eisiau defnyddio eu ceir preifat, nad ydynt hyd yn oed yn byw yn eu hardaloedd lleol yn ôl pob tebyg. Felly, mae angen addysg yno.

Mae yna rôl bwysig hefyd i oleuadau traffig blaenoriaethol, yn amlwg, er mwyn sicrhau bod bysiau’n mynd yn gyntaf wrth y goleuadau traffig, cyn y ceir, ac mae honno’n ffordd bwysig o sicrhau eich bod yn cyrraedd yn gynt ar fws nag y gwnewch mewn car. Mae hwnnw’n amlwg yn un o’r ffactorau allweddol, pan fydd pobl yn rhedeg i’r gwaith, y byddant yn eu defnyddio. Gallwn weld sut, pan fo cynigion newydd wedi eu datblygu mewn ardaloedd allweddol, fel cyrraedd ysbyty Mynydd Bychan yng Nghaerdydd, er enghraifft: mae’r gwasanaeth parcio a theithio newydd o Bentwyn, cyffordd Llanedeyrn, wedi bod yn hynod o boblogaidd ac nid yn unig gyda defnyddwyr ceir sydd, yn lle eistedd mewn tagfeydd traffig ofnadwy yn ceisio ciwio i fynd i mewn i faes parcio aml-lawr, yn gallu cyrraedd yno mewn saith munud a hanner. Mae hefyd wedi bod o fudd i bobl nad oes ganddynt geir, oherwydd gallant naill ai gael tacsi neu gerdded ar draws y ffordd ac ymuno â’r gwasanaeth parcio a theithio. Felly, mae wedi bod yn ffordd hynod ddefnyddiol o sicrhau y gall pobl gyrraedd yr ysbyty mewn ffordd sy’n peri llai o straen, sy’n amlwg yn bwysig iawn pan ydych yn sôn am bobl sydd naill ai’n sâl eu hunain neu’n ymweld â rhywun sy’n sâl.

Ond yn yr wythnos y mae economegydd y ddamcaniaeth hwb, Richard Thaler, newydd ennill gwobr Nobel mewn economeg am ei waith ar y duedd ddynol i wneud penderfyniadau afresymol, mae’n rhaid inni feddwl am ffyrdd o annog pobl i wneud y penderfyniadau cywir, rhesymegol. Felly, rwy’n credu bod lonydd blaenoriaethu bysiau yn sicr yn un ohonynt, ac rwy’n credu bod angen inni fyfyrio ar ein polisi parcio am ddim mewn ysbytai, a all fod yn gwbl briodol mewn ardal fel Betsi Cadwaladr, lle rwy’n gwbl ymwybodol bod Ysbyty Glan Clwyd yn gwasanaethu diaspora enfawr o ardaloedd gwledig, lle rwy’n siŵr y bydd y gwasanaethau bws yn anaml a lle nad ydynt o reidrwydd yn gwasanaethu’r cymunedau hynny, ac ni ddylent, yn amlwg, gael eu cosbi am fynd i’r ysbyty, ond mewn ardal drefol, mae’n ymddangos i mi fod parcio am ddim mewn ysbytai yng nghanol ardal drefol, lle y bydd yn demtasiwn i gymudwyr adael eu ceir yn yr ysbyty, yn rhywbeth y mae angen i ni fyfyrio yn ei gylch yn eithaf gofalus, oherwydd gallai gael yr effaith gwbl groes i’r hyn yr ydym ei eisiau.

Diolch i bwyllgor yr economi, seilwaith a sgiliau am eu hadroddiad, ac rwy’n gobeithio y gallwn wneud llawer mwy i wthio’r rôl y dylai bysiau ei chwarae yn annog pobl i ddefnyddio bysiau yn enwedig ar gyfer cyrraedd y gwaith a’r ysgol, ac yn arbennig wrth ddisgwyl datblygiad y system fetro, yng Nghaerdydd ac Abertawe, lle y bydd yn rhaid i ni gynnig gwasanaethau bws fel dewis amgen hyd nes bod y metro’n bodoli, neu fel arall bydd Caerdydd, yn syml iawn, yn dod i stop o ganlyniad i’r tagfeydd.