8. Beth y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ei wneud i hyrwyddo swyddi llywodraethwyr ysgol a llenwi swyddi gwag llywodraethwyr o fewn y system addysg yng Nghymru? OAQ51469

Diolch, Andrew. Yr awdurdod lleol a'r ysgol, yn bennaf, sy'n gyfrifol am hyrwyddo swyddi llywodraethwyr ysgol. Rwy'n cydnabod ei bod yn anos recriwtio mewn rhai ardaloedd. Bydd fy niwygiadau arfaethedig i'r fframwaith deddfwriaethol ar gyfer llywodraethu ysgolion yn galluogi ysgolion a chyrff llywodraethu i fod yn hyblyg yn unol â'r sgiliau sydd eu hangen arnynt i ymateb i'w heriau a'u hamgylchiadau penodol.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae hwn yn faes y mae gennyf ddiddordeb arbennig ynddo, gan y credaf mai un o'r cyfnodau mwyaf gwerth chweil i mi eu cael oedd y 13 blynedd a dreuliais yn llywodraethwr ysgol gynradd. Ond yn anffodus, yn ystod y cyfnod hwnnw, deuthum yn ymwybodol o'r holl swyddi gwag a oedd yn bodoli ar y pryd, ac mae'n rhaid i mi ddweud, yn ôl y dystiolaeth a gasglwyd yma drwy'r cwestiynau ysgrifenedig ac ati, credaf fod cyfraddau'r swyddi gwag hynny, yn anffodus, wedi cynyddu ledled Cymru.

Rwy'n clywed yr hyn a ddywedwch ynglŷn â'r ffaith mai awdurdodau lleol, fel yr awdurdod addysg lleol, sydd â'r prif gyfrifoldeb am hyrwyddo swyddi o'r fath, ond gyda'r newid i'r agenda rydych yn ei gynnig fel Ysgrifennydd y Cabinet, yn amlwg, byddech yn derbyn bod gan lywodraethwyr ysgolion rôl hollbwysig yn cefnogi'r athrawon a gweddill teulu'r ysgol wrth hyrwyddo'r newidiadau hynny. Felly, mae'n hanfodol ein bod yn ennyn diddordeb pobl yn y lle cyntaf mewn swyddi llywodraethwyr ysgol, ac yn llenwi'r swyddi gwag hynny. Pa mor hyderus ydych chi, wrth weithio gydag awdurdodau lleol, y gallwch arafu'r gostyngiad yn nifer y bobl sy'n ymgymryd â chyfrifoldebau swydd fel llywodraethwr ysgol?

Wel, Andrew, credaf fod hwn yn gyfle gwych i mi ddiolch i'r rheini sy'n ymgymryd â'r rôl o fod yn llywodraethwyr ysgolion ledled Cymru. Ceir oddeutu 22,000 o lywodraethwyr, sy'n golygu mai hwn yw'r corff mwyaf o wirfoddolwyr sydd gennym yn y wlad. Rwyf eto i ddod ar draws ysgol wych sy'n cael ei llywodraethu'n wael. Yn aml, pan fydd pethau'n mynd o chwith mewn ysgol, mae'n deillio o fethiant yn y gwaith o lywodraethu'r sefydliad hwnnw. Felly, rydych yn llygad eich lle: mae rôl hanfodol i'w chwarae yn hyn o beth.

Nid wyf am adael hynny i'r awdurdodau lleol yn unig, gan fy mod yn awyddus iawn i sicrhau bod amrywiaeth ehangach o bobl yn ymgymryd â swyddi llywodraethu. Dyna pam y cyfarfûm, yn gynharach eleni, â Chydffederasiwn Diwydiant Prydain a'r Ffederasiwn Busnesau Bach i weld beth yn rhagor y gallem ei wneud i annog eu haelodau a phobl o'r gymuned fusnes i ddangos diddordeb mewn addysg yn eu hardaloedd. Mae'r Ffederasiwn Busnesau Bach yn mynd i ddefnyddio eu cylchgrawn misol a'u dulliau cyfathrebu i annog eu haelodau i feddwl am y cyfleoedd a gynigir iddynt mewn perthynas â llywodraethu ysgolion, ac mae Cydffederasiwn Diwydiant Prydain yn trafod gydag adrannau adnoddau dynol sefydliadau eu haelodau fel ffordd y gallent ddatblygu sgiliau arwain o fewn eu gweithlu eu hunain, yn ogystal â chyfrannu at y genhadaeth genedlaethol o godi safonau a chau'r bwlch cyrhaeddiad. Felly, nid ydym yn camu nôl a gadael i awdurdodau lleol wneud y gwaith; rydym yn ymchwilio i nifer o ffyrdd y gallwn gynyddu'r diddordeb a chael pobl i gydnabod y manteision sylweddol sy'n deillio o gymryd rhan yn y gwaith o lywodraethu ysgolion.