A gaf fi ddweud pa mor falch wyf fi ein bod yn cael yr ail o ddwy ddadl ar yr amgylchedd morol yr wythnos hon? Ac rwy'n gobeithio y bydd hyn yn dangos y cydweithrediad agos a fydd rhwng y ddeddfwrfa a'r Weithrediaeth yn y maes hanfodol hwn o bolisi cyhoeddus, sy'n galw am welliant sylweddol, fel y mae ein Cadeirydd, Mike Hedges, eisoes wedi nodi. Ac a gaf fi ymuno ag ef i ddiolch i bawb sydd wedi ein galluogi i gyhoeddi adroddiad mor awdurdodol—yr holl bobl sydd wedi cydweithio â ni, yn ein hymweliadau amrywiol, ac a roddodd dystiolaeth, a hefyd ein hysgrifenyddiaeth ragorol a'r staff ymchwil?

Mae'n faes arswydus o gymhleth. Mae'n rhaid i mi ddweud, drwy gydol fy amser yma fel Aelod Cynulliad, nid wyf yn credu bod fy ngallu ystadegol a dadansoddol wedi cael eu herio fwy nag wrth geisio gwneud rhywfaint o synnwyr o'n system ddynodi, o ran moroedd ac arfordiroedd o amgylch Cymru. Mae tua 50 y cant o'n moroedd, a 75 y cant o'n morlinau, wedi'u gwarchod gan ardaloedd morol gwarchodedig. Fodd bynnag, fel y clywsom mewn arolwg o 727 o randdeiliaid, roedd 35 y cant yn credu bod rheolaeth aneffeithiol yn un o'r bygythiadau mwyaf sy'n wynebu'r amgylchedd morol. Ac os dysgais unrhyw beth o'r gwaith ar yr adroddiad hwn, rwy'n credu mai'r ffaith bod yn rhaid i ni gofio bob amser nad yw dynodiad yn golygu rheolaeth effeithiol bob tro yw hynny. A chredaf fod hynny'n ganolog mewn gwirionedd i'r hyn sydd angen i'r Llywodraeth ei gyflawni yn awr, er mwyn sicrhau bod dynodiad yn arwain at reolaeth effeithiol o'n hadnoddau morol, ac yn annog ac yn gwarchod bywyd morol.

Ddoe, yn y modd hwn, pwysleisiais yr angen am ddata a monitro da. Unwaith eto, mae'n bwynt sydd wedi'i wneud yn gryf yn yr ymchwiliad hwn, ond gan fy mod wedi gwneud hynny'n uchafbwynt yr araith a wneuthum ddoe, nid wyf am ei ailadrodd yma y prynhawn hwn. A gaf fi sôn, Ddirprwy Lywydd, am yr argymhelliad cyntaf yn yr adroddiad hwn ac rwy'n credu mai dyma'r un pwysicaf yn ôl pob tebyg? Mae'n datgan bod yn rhaid i'r Llywodraeth ddarparu arweinyddiaeth ar y mater hwn drwy ddatblygu strategaeth ar gyfer ardaloedd morol gwarchodedig a thrwy sicrhau bod yr holl awdurdodau rheoli yn chwarae rhan weithredol ac yn cyflawni eu dyletswyddau a'u cyfrifoldebau. Nawr, mae'r cynllun drafft yn bwysig iawn a bydd yn cael ein sylw mwyaf manwl. Er bod y Llywodraeth wedi derbyn yr argymhelliad hwn, nid wyf yn credu bod ymatebion dilynol y Llywodraeth wedi bod yn ddigon da bob tro, er, fel rwyf wedi'i ddweud, rwyf eisiau rhoi clod i'r Gweinidog am gyflawni'r cynllun yn awr o leiaf, a gadewch i ni obeithio bod hwnnw'n fan cychwyn ar gyfer gwell perfformiad yn y maes hwn o bolisi cyhoeddus.

Ond yma mae gennym alwad barhaus am arweinyddiaeth effeithiol ac mae'n rhywbeth sy'n mynd yn ôl yn bell. Roedd adroddiad y Pwyllgor Amgylchedd a Chynaliadwyedd ar yr ymchwiliad i bolisi morol yng Nghymru, a gyhoeddwyd yn 2013, yn ystod y pedwerydd Cynulliad, yn nodi bod rhanddeiliaid morol yn teimlo'n aml fod gan y Lywodraeth flaenorol, ac rwy'n dyfynnu, feddylfryd 'a morol' gyda'r amgylchedd a'r economi forol yn cael eu trin fel ôl-ystyriaeth. Roedd adroddiad etifeddiaeth y pwyllgor yn 2016, a nodwyd y n ofalus iawn gennym wrth gwrs, yn nodi bod rhanddeiliaid yn pryderu bod y meddylfryd hwnnw'n parhau dair neu bedair blynedd yn ddiweddarach hyd yn oed. Mae'n rhaid i mi ddweud bod hynny'n rhywbeth a welsom yn ein tystiolaeth, a gwn fod y Llywodraeth yn gobeithio gwella'r modd y mae'n cyflawni ei pholisi morol, a byddwn yn bartneriaid gweithredol wrth sicrhau eich bod yn gallu gwneud hynny, ond yn sicr rydym angen y dechrau newydd hwn.

Fel y dywedais, daw hyn yn ôl o ddifrif at sut y mae'r Llywodraeth yn gosod blaenoriaethau ac yn galluogi Cyfoeth Naturiol Cymru a'u tebyg i gyflawni eu dyletswyddau statudol yn effeithiol, ac mae Cyngor Cefn Gwlad Cymru wedi dweud yn y gorffennol eu bod yn ceisio mwy o arweiniad gan Lywodraeth Cymru mewn perthynas â rheoli ardaloedd morol gwarchodedig. Gadewch i mi ddyfynnu un person, yr Athro Warren, o Aberystwyth, a ddywedodd nad yw Llywodraeth Cymru, yn ddigon cryf yn ei syniadau—

Credaf fod hynny'n wirioneddol allweddol yma— o ran yr hyn y mae ei eisiau ar hyn o bryd er mwyn gallu rhoi arweiniad i bobl.

Felly, unwaith eto, rwy'n gobeithio mai dyna yw amcan y cynllun rydych wedi'i gyflwyno.

A gaf fi orffen drwy sôn yn fyr am adnoddau? Mae'r pwyllgor wedi bod yn bryderus ynglŷn â graddau cyfrifoldebau statudol cyfredol Cyfoeth Naturiol Cymru ac mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi awgrymu, rwy'n credu, eu bod wedi'u hestyn yn llawn ar hyn o bryd. Credaf fod angen i ni fod yn fodlon fod ganddynt allu i sicrhau eu bod yn cyflawni o ran monitro ac adrodd yn effeithiol a rheoli ardaloedd morol gwarchodedig yn awr, oherwydd nid yw hynny wedi cael ei wneud yn y gorffennol a dyna beth sydd angen i ni ei unioni. Diolch i chi, Ddirprwy Lywydd.