5. A wnaiff y Prif Weinidog amlinellu sut y gall Llywodraeth Cymru wella sicrwydd ariannol ar gyfer pobl yng Nghymru? OAQ51579

Mae ein cynllun cyflenwi ar gyfer cynhwysiant ariannol yn amlinellu ein gwaith gyda sefydliadau partner. Mae hwn yn gwella mynediad at gredyd fforddiadwy, gwasanaethau a gwybodaeth ariannol, ac yn gwella galluedd ariannol yng Nghymru.

Diolch. Mae marchnad fwy eang ar gyfer undebau credyd mewn gwledydd datblygedig eraill. Rŷm ni'n edrych ar Iwerddon: 77 y cant y flwyddyn diwethaf; a 50 y cant yn yr Unol Daleithiau. Mae'r ffigurau i Gymru o ran aelodaeth undebau credyd: 69,000 o aelodau yma, ond 561,000 yng Ngogledd Iwerddon ynddo'i hun. Tybed a fedrai Llywodraeth Cymru wneud mwy i hwyluso datblygiad undebau credyd yng Nghymru, o feddwl bod banciau mawr yn tynnu eu hunain allan o gymunedau lleol? A oes modd creu rhwydwaith cenedlaethol o undebau credyd  llwyddiannus a fyddai'n gallu cymryd lle y ffaith bod y banciau yn tynnu yn ôl o'n cymunedau, er mwyn sicrhau bod y gwasanaethau yno o hyd iddyn nhw?

Rwy'n cydymdeimlo'n fawr iawn gyda beth sydd gan yr Aelod i'w ddweud. A gaf i dalu teyrnged iddi hi am y gwaith y mae hi wedi'i wneud er mwyn sicrhau bod pobl yn cael yr help sydd ei eisiau arnynt—

Mae tro cyntaf i bopeth.

—a ddim, wrth gwrs, mewn sefyllfa lle maen nhw'n gorfod benthyg arian oddi wrth bobl sy'n mynd i tsiarjo lot fawr o arian iddyn nhw i fenthyg yr arian hwnnw?

Mae yna mwy o botensial, rwy'n credu, ynglŷn ag undebau credyd. Mae'n wir i ddweud, yn Iwerddon—er eu bod wedi bod yn Iwerddon llawer yn hirach nag yng Nghymru—fod undebau credyd yn gallu benthyg arian mawr, o gymharu ag undebau credyd Cymru. Mae pobl yn cael morgeisi, er enghraifft, gan undebau credyd yn Iwerddon. Ynglŷn â chael rhwydwaith o undebau credyd, mae hynny'n rhywbeth rwy'n credu sy'n werth ei ystyried. Byddaf yn sicrhau bod y Gweinidog yn cyfathrebu gyda hi er mwyn sicrhau ym mha ffordd y gallwn ni gryfhau presenoldeb undebau credyd yng nghymunedau Cymru, o gofio'r ffaith bod banciau yn gadael siẁd gymaint o gymunedau, er mwyn rhoi cyfle i bobl reoli eu bywydau ariannol mewn ffordd sy'n dda iddyn nhw.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Er bod plant sy'n ennill profiad o gyllidebu, gwario a chynilo o oedran cynnar yn fwy tebygol o allu rheoli eu harian wrth iddyn nhw ysgwyddo cyfrifoldebau ariannol pan fyddan nhw'n tyfu'n hŷn, canfu gwaith ymchwil gan y Gwasanaeth Cynghori Ariannol ar allu ariannol plant, pobl ifanc a rhieni yng Nghymru, a lansiwyd yn ystod Wythnos Gallu Ariannol fis Tachwedd diwethaf, nad yw llawer o bobl ifanc sydd ar fin troi'n 18 oed yng Nghymru wedi eu paratoi'n ddigonol ar gyfer ymdrin â chyfrifoldebau ariannol oedolion. Dim ond 35 y cant o blant rhwng saith a 17 oed oedd wedi dysgu am reoli arian yn yr ysgol a dim ond 7 y cant oedd wedi trafod arian gyda'u hathrawon.

A wnewch chi annog eich Llywodraeth felly i ailystyried argymhellion adroddiad 2010 y Pwyllgor Cymunedau a Diwylliant ar gynhwysiant ariannol ac effaith addysg ariannol, a wnaeth argymhellion eglur yn y meysydd hyn? A allwch chi hefyd gadarnhau pa swyddogaeth, os o gwbl, y bydd Llywodraeth Cymru yn ei chyflawni yng nghynigion Llywodraeth y DU ar gyfer cynllun cyfle i anadlu, i gynnig hyd at 6 wythnos i unigolion mewn dyled yn rhydd o ffioedd llog a gorfodaeth i roi amser iddyn nhw gael cyngor ariannol, gobeithio—ac rwy'n datgan buddiant—gan gyrff trydydd sector annibynnol, fel y rhai y mae dwy o'm merched yn gweithio iddynt, yn darparu'r cyngor diduedd hwn i bobl?

Yn gyntaf, rwy'n cytuno'n llwyr ag ef am yr angen i bobl ifanc gael addysg ariannol. Rwy'n credu mai rhan o'r broblem yw ei bod hi'n ymddangos bod arian, er gwaethaf yr hyn a ddigwyddodd yn 2008, yn dal i fod ar gael yn rhwydd mewn ffordd nad oedd pan oeddwn i'n iau, pan nad oedd benthyciadau ar gael mor rhwydd ag y maen nhw nawr. Yn y dyddiau pan—wel, roedd gan fy menthyciad car cyntaf gyfradd llog o 29 y cant; rwy'n cofio hynny'n eglur iawn, ac yn boenus. I lawer o bobl, roedden nhw'n ei chael hi'n anodd iawn ymdopi—nid oedd neb wedi dangos iddyn nhw sut i ymdopi; weithiau mae pobl yn dysgu trwy eu teuluoedd, weithiau nid yw'r gallu hwnnw i ddysgu gan bobl, ac nid oes ganddyn nhw esiampl y gallan nhw ei dilyn. Mae'n rhan, rwy'n deall, o'r cwricwlwm, y cwricwlwm newydd, felly bydd yno, i alluogi pobl ifanc i reoli eu—i'w helpu nhw i reoli eu—cyllid yn y dyfodol. Oherwydd mae'r pwynt yn cael ei wneud yn dda: sut ydych chi fel person ifanc yn ymdopi â'r holl—? Yn aml iawn, mae arian yn cael ei daflu atoch chi—neu ddyledion yn cael eu taflu atoch chi, i lawer iawn o bobl—heb unrhyw fath o gymorth ar gael i chi. Mae'r pwynt hwnnw wedi ei wneud yn dda, ac mae wedi ei gynnwys yn y cwricwlwm.

O ran cyfle i anadlu, gwn fod hyn yn rhywbeth sydd wedi cael ei godi. Mae'n rhywbeth y mae angen i ni ei ystyried, o ran sut yr ydym ni'n—os edrychwn ni ar fwrw ymlaen ag ef, sut i fwrw ymlaen ag ef, boed ar sail Cymru neu'n gweithio gyda gwledydd eraill yn y DU. Ond, yn fy marn i, mae'n rhaid i unrhyw beth sy'n galluogi pobl i gael seibiant o ddyled, a dyled barhaus yn arbennig, y mae pobl yn aml yn canfod eu bod yn ei hysgwyddo, fod yn rhywbeth i'w groesawu.

Cwestiwn 6—o na, mae'n ddrwg gen i. Rhianon Passmore.

Diolch. Prif Weinidog, yn dilyn cyllideb wag Llywodraeth Dorïaidd y DU ddiwedd y flwyddyn ddiwethaf, bydd cyllideb Llywodraeth Cymru yn is unwaith eto, mewn termau real, yn 2019-20 nag yr oedd yn 2010-11. Mae Llywodraeth Lafur Cymru wedi mynegi dro ar ôl tro, er mwyn i economi Cymru dyfu, a fydd o ganlyniad yn gwella diogelwch ariannol i bobl Cymru, ei bod hi'n hanfodol bwysig bod Llywodraeth y DU yn ymrwymo i brosiectau seilwaith pwysig yng Nghymru. Prif Weinidog, pa sylwadau mae Llywodraeth Cymru wedi eu gwneud a pha gamau y mae wedi eu cymryd i sicrhau bod prosiectau fel morlyn llanw bae Abertawe, trydaneiddio'r rheilffordd o Lundain Paddington i Abertawe, a'r buddsoddiad pellach y mae wir ei angen yn ein seilwaith rheilffyrdd, yn dod yn realiti?

Wel, rydym ni wedi gwneud sylwadau cryf iawn. Rydym ni'n cael 1.5 y cant o fuddsoddiad seilwaith rheilffordd—1.5 y cant. Byddai dros 6 y cant ar sail cyfran gytbwys, ond nid dyna yr ydym ni'n ei gael. Ac fe wnaeth Llywodraeth y DU barhau i wrthod datganoli seilwaith rheilffyrdd yn ogystal â chyfran Barnett o'r gwariant hwnnw i ni. Nid ydym ni wedi cael unrhyw benderfyniad am y morlyn llanw o hyd. Gwnaed y pwynt gennym yr wythnos diwethaf. Rydym ni wedi rhoi ein cardiau ar y bwrdd fel Llywodraeth Cymru. Rydym ni wedi dweud ein bod ni'n barod i wneud cyfraniad ariannol, i gymryd cyfran yn y morlyn. Nid ydym yn ymddiheuro am hynny. Distawrwydd cyn belled ag y mae Llywodraeth y DU yn y cwestiwn, distawrwydd o feinciau'r Ceidwadwyr—distawrwydd o feinciau'r Ceidwadwyr. Mae hwn yn brosiect mawr—[Torri ar draws.] Mae hwn yn brosiect mawr, sydd angen penderfyniad. Mae blwyddyn wedi mynd heibio ers cychwyn yr adolygiad i asesu pa un a ddylai'r prosiect hwn fynd yn ei flaen. Mae wedi dweud y dylai'r prosiect fynd yn ei flaen; ac eto rydym ni'n dal i fod heb gael unrhyw ymateb o gwbl. [Torri ar draws.] O, mae Darren Millar yn dweud wrthyf nad yw fy agwedd i'n helpu, fel pe byddwn i'n fachgen ysgol. Fi yw Prif Weinidog Cymru; mae gen i bob cyfle a hawl i gynrychioli pobl Cymru o ran Llywodraeth y DU, ac nid yw Llywodraeth y DU yn gwneud unrhyw gynnydd mewn gwirionedd. [Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gen i, rydym ni wedi cael 12 mis o resymoldeb, ac ni ddarparwyd dim. Mae'n hen bryd i ni weld yr ymrwymiad gan Lywodraeth y DU y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud, ac ymrwymiad a wneir i greu hyd at 1,000 o swyddi yng Nghymru a sector ynni gwyrdd cynaliadwy. Rydym ni'n sefyll yn barod i weithio gyda Llywodraeth y DU, ond rydym ni angen i Lywodraeth y DU, a Phlaid Geidwadol Cymru, i fod yn uchel eu cloch o ran cefnogi'r morlyn.

Nawr cwestiwn 6—Leanne Wood.