Part of the debate – Senedd Cymru am 6:35 pm ar 31 Ionawr 2018.
Mae'r deisebwyr wedi rhoi syniad o ba wybodaeth y dylai'r sgoriau allu ei chyfleu. Mae gennyf rai syniadau i'w hychwanegu at hynny, a dof atynt mewn ychydig eiliadau, ond maent yn awgrymu y bydd yn rhaid i safle, er mwyn cyflawni sgôr o 5, fod yn hygyrch i gadeiriau olwyn, a hefyd yn gwbl gynhwysol ar gyfer pobl â nam ar eu clyw neu eu golwg, a dealltwriaeth gan y staff o bobl ag anableddau dysgu. Mae cael bwyty gyda staff sy'n gallu defnyddio iaith arwyddion neu fwydlenni Braille yn gallu gwneud gwahaniaeth enfawr a rhoi profiad llawer haws a llai o straen wrth wneud pethau bob dydd y bydd y rhan fwyaf ohonom yn eu cymryd yn ganiataol.
Syniad arall a gyflwynwyd ganddynt, yn ogystal â chael sgôr 5 i 0, yw cael symbolau ychwanegol islaw i ddangos a oes gan safle fynediad llawn i gadeiriau olwyn, toiled hygyrch, gwybodaeth mewn Braille, staff a all ddefnyddio iaith arwyddion ac a yw'r safle—i ddyfynnu'r ddeiseb—yn 'ystyried awtistiaeth'.
Nid wyf am gael fy rhwydo gan y manylion ar y cam hwn. Byddai'n rhy hawdd diystyru'r ddeiseb a'r syniad oherwydd termau amwys fel 'ystyried awtistiaeth' neu 'ystyriol o anabledd'. Gwn y byddai'n amhosibl rhagweld yr ymateb unigol, er enghraifft, ac felly, anghenion mynediad pob unigolyn â chyflwr ar y sbectrwm awtistig. Fy hun, buaswn yn dweud mai'r gofyniad sylfaenol i gael sgôr ar hynny fyddai bod aelodau allweddol o'r staff wedi cael hyfforddiant ymwybyddiaeth, ond dyna beth yw diben ymgynghori ac nid ydym yn brin o unigolion a chyrff i ymgynghori â hwy yma yng Nghymru.
Mae rhai ohonynt eisoes wedi cynnig eu cefnogaeth i gynigion y gynghrair. Mae Cymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth Cymru, er enghraifft, wedi dweud:
Ar gyfer anableddau cudd megis awtistiaeth, yn aml gallai mynediad at nwyddau a gwasanaethau ymwneud yn aml â gwneud newidiadau i'r amgylchedd ffisegol ond mae bod yn ymwybodol o gyflyrau gwahanol yn allweddol hefyd. Byddai Cymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth Cymru yn croesawu hyfforddiant ymwybyddiaeth o anabledd, gan gynnwys awtistiaeth, ar gyfer staff sy'n rhyngweithio gyda'r cyhoedd fel nad yw pobl awtistig yn teimlo wedi'u hynysu'n gymdeithasol ac yn methu defnyddio siopau a gwasanaethau.
Mae Cŵn Tywys Cymru, yn eu hadroddiad, 'Access to food premises for guide dog owners and other blind and partially sighted people', yn diffinio'r problemau a brofir gan rai o'r 100,000 o bobl Cymru sydd wedi colli'u golwg. Y pum math o le sy'n fwyaf tebygol o wrthod mynediad i berchnogion cŵn tywys yw tacsis, bwytai, siopau papurau newydd a siopau cyfleustra, caffis a siopau stryd fawr er mai bwytai a siopau stryd fawr, fel arall hefyd, sy'n rhoi'r gwasanaeth gorau pan gaiff ei gynnig. Rwy'n credu bod hynny'n dangos mai'r elfen sydd ar goll i rai busnesau yw meddwl am hygyrchedd yn y lle cyntaf.
Mae Cŵn Tywys Cymru yn dweud:
I bobl ddall a rhannol ddall, byddai'r ddeiseb yn helpu mewn dwy ffordd. Yn gyntaf, byddai'n codi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd mynediad i adeiladau. Mae adeiladau hygyrch yn cynyddu'r cyfle i bobl ddall a rhannol ddall, a'r holl bobl sy'n anabl, i fyw'n annibynnol yn y gymuned. Mae mynediad gwael i adeilad yn ffactor pwysig wrth benderfynu a yw'n bosibl defnyddio canolfan hamdden, llyfrgell, bwyty neu feddygfa heb gymorth. Yn ail, drwy godi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd mynediad i adeiladau, mae gobaith y byddai gwell gwybodaeth am y pwnc ar ran darparwyr gwasanaethau yn arwain at ostyngiadau yn nifer y penderfyniadau i wrthod mynediad.
Cyn i mi droi at yr agweddau ymarferol, hoffwn sôn am y tri syniad arall sydd gennyf y credaf y gellid eu cynnwys yn hyn. Yn gyntaf oll, system sgorio neu wybodaeth i ddangos ymwybyddiaeth o ddementia mewn busnes. Os ydym o ddifrif yn awyddus i gael cymunedau sy'n deall dementia, gadewch inni gynnwys hyn. Yn ail, anawsterau cyfathrebu—clywsom ddoe gan David Melding y bydd Afasic Cymru yn cau eu swyddfeydd yng Nghymru, ond nid yw hynny'n golygu bod hwn yn fater caeedig. Yn drydydd—wel, mae'n debyg na fydd hyn yn syndod—sgiliau achub bywyd mewn argyfwng a diffibrilwyr. Efallai y bydd yr Aelodau'n cofio eu cefnogaeth i fy nghynigion deddfwriaethol i helpu i greu cenedl o achubwyr bywyd yn y flwyddyn ddiwethaf o'r Cynulliad presennol. Ymhlith y rheini roedd cynigion i gynyddu argaeledd diffibrilwyr ar gyfer y cyhoedd a chynyddu nifer y staff sy'n gweithio mewn adeiladau a ddefnyddir gan y cyhoedd sy'n meddu ar sgiliau achub bywyd mewn argyfwng, fel y gallai aelodau o'r cyhoedd elwa ar eu harbenigedd, nid y gweithlu yn yr adeilad hwnnw'n unig.