1. A wnaiff y Prif Weinidog gadarnhau ar ôl cyrraedd pa gost y bydd Llywodraeth Cymru'n edrych ar ddewisiadau amgen i gynlluniau arfaethedig presennol ar gyfer ffordd liniaru'r M4? OAQ51826

Mae ymchwiliad cyhoeddus wedi cael ei gynnal dros y flwyddyn ddiwethaf i graffu ar bob agwedd ar y prosiect, gan gynnwys costau a dewisiadau amgen awgrymedig. Bydd adroddiad yr arolygwyr annibynnol a'r achos busnes yn llywio penderfyniad terfynol eleni ar ba un a ddylid bwrw ymlaen â'r cynllun.

Dywedodd y Prif Weinidog wrthym yn 2015 y byddai'r prosiect yn costio, a dyfynnaf, 'ddim yn agos at £1 biliwn.' Mae'n debyg, mewn un ystyr, bod hynny'n gywir gan y nodwyd bod y gost tua £1.4 biliwn erbyn hyn. Os bydd y Cynulliad yn cefnogi'r llwybr du yn y bleidlais yr ydym ni'n mynd i'w chael nawr, sut gallwn ni ymddiried yn Llywodraeth Cymru i'w ddarparu am gost dderbyniol pan nad ydych chi wedi dangos unrhyw allu i wneud hynny hyd yn hyn, a bod y costau ar ffordd Blaenau'r Cymoedd allan o reolaeth? A ydych chi'n gofyn i'r Cynulliad ysgrifennu siec gwag i chi?

Na, dim o gwbl. Nid wyf i'n mynd i wneud sylwadau ar rinweddau'r prosiect oherwydd y ffaith nad yw'r penderfyniad terfynol statudol wedi ei wneud eto, ac mae'n gwbl eglur bod amrywiaeth eang o safbwyntiau ar y buddsoddiad sylweddol posibl hwn mewn seilwaith, ac mae'n hynod briodol bod y safbwyntiau hyn i gyd yn cael eu clywed yn yr ymchwiliad ac y dylid eu cymryd i ystyriaeth. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth wedi datgan yn eglur yn y Siambr hon ei fod wedi cyfarwyddo'r ymchwiliad i fod yn gynhwysfawr a rhoi prawf ar yr angen am y cynllun yng ngoleuni'r cynigion diweddaraf ar gyfer metro de Cymru, ac ystyried dewisiadau eraill, ac, yn wir, ystyried y costau sy'n gysylltiedig â hynny. Unwaith y bydd canlyniad yr ymchwiliad yn hysbys, bydd hynny'n hysbysu penderfyniad terfynol ar ba un a ddylid bwrw ymlaen â'r gwaith adeiladu, a bydd hynny'n cynnwys, yn amlwg, cynllun busnes, a fydd yn cael ei roi ar waith wedyn.

Roeddwn i'n 13 oed pan soniwyd gyntaf am ffordd liniaru i'r M4 o amgylch Casnewydd ym 1991. [Chwerthin.] Nid wyf i wedi heneiddio. [Chwerthin.] Yr ymchwiliad cyhoeddus lleol presennol yw'r ymchwiliad hiraf a mwyaf trwyadl yn hanes Cymru, profi saith llwybr posibl, gan gynnwys y dewis o wneud dim. Mae fy etholwyr yn edrych ymlaen yn eiddgar at yr ymchwiliad cyhoeddus annibynnol, ac mae'n gwbl iawn a phriodol edrych yn fanwl ar y canfyddiadau pan fyddant yn cael eu cyhoeddi yn ddiweddarach eleni. Mae'r dewis o wneud dim, neu mwy o oedi cyn cael penderfyniad, yn gostus i nifer o fusnesau, ymwelwyr, cymudwyr ac etholwyr. Amcangyfrifir bod yr M4 yn brif wythïen allweddol i 70 y cant o boblogaeth ac economi Cymru. A wnaiff arweinydd y tŷ gyfleu i Ysgrifennydd y Cabinet a'r Prif Weinidog pa mor hollbwysig yw cael ateb buan ar ôl i'r arolygydd annibynnol adrodd, yn enwedig yn sgil dileu tollau pontydd Hafren, a fydd yn cynyddu traffig a thagfeydd ar y rhan honno o'r ffordd?

Ie, rwy'n credu bod yr Aelod yn gwneud pwynt teg. Yn anffodus, roeddwn i ychydig yn hŷn na 13 oed ar ddechrau hyn. Nid fawr yn hŷn, yn amlwg. [Chwerthin.] Ceir nifer fawr o oblygiadau cyfreithiol sy'n gysylltiedig ag ystyriaethau'r ymchwiliad cyhoeddus, a bydd angen i ni ystyried dewisiadau ar ôl i ni gael canlyniad yr ymchwiliad, a bydd yn rhaid i hynny gynnwys amseriad y penderfyniad hefyd, y costau a'r cynllun busnes, fel y dywedais. Ond, yn sicr, rydym ni i gyd yn ymwybodol o'r problemau difrifol ar yr M4 o amgylch Casnewydd, ac mae Ysgrifennydd y Cabinet yma yn gwrando ar eich sylwadau, ac rwy'n siŵr ei fod wedi eu clywed.

Rwy'n siŵr nad ydych chi'n mynd i achub y blaen ar yr ymchwiliad cyhoeddus, fel y dywedasoch yn eglur iawn, ond rwy'n siŵr y byddech chi hefyd yn cytuno nad ydym ni yn y Senedd hon wedi rhoi gwerth £2 biliwn o wariant cyhoeddus, neu gostau cyfle buddsoddi amgen mewn trafnidiaeth ffyrdd amgen, a dulliau trafnidiaeth amgen, ar gontract allanol i ymchwiliad cyhoeddus. Ni yw'r Cynulliad etholedig ac, yn y pen draw, ni ddylai wneud y penderfyniad hwnnw. Rwy'n croesawu'r llythyr heddiw gan Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud y bydd pleidlais wirioneddol yn y Cynulliad, ac i wneud honno'n bleidlais hyd yn oed mwy hanfodol a gwirioneddol, a wnewch chi nawr, wrth ddirprwyo ar ran y Prif Weinidog ac fel arweinydd y tŷ, a chi yw'r prif chwip, ei gwneud yn bleidlais rydd i'ch grŵp?

Rwy'n falch dros ben o gadarnhau y byddwn yn cyflwyno dadl yn amser y Llywodraeth ar brosiect coridor yr M4 o amgylch Casnewydd yn dilyn casgliad yr ymchwiliad lleol cyhoeddus. O ystyried y goblygiadau cyfreithiol, rydym wrthi'n ystyried dewisiadau o ran amseriad a fformat hwnnw, a byddaf yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad am y cynlluniau hynny fel fi fy hun, ar wahân i ddirprwyo ar ran y Prif Weinidog. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth newydd ysgrifennu at bob grŵp plaid yn y Cynulliad, ond bydd yn trefnu sesiwn briffio technegol gyda swyddogion tîm y prosiect ar y sefyllfa bresennol, i sicrhau bod yr Aelodau'n gwbl ymwybodol o'r holl ffeithiau yn ymwneud â'r cynllun ymlaen llaw. Felly, clywaf yr hyn y mae'r Aelod yn ei ddweud ac rwy'n derbyn y pwynt y mae'n ei wneud, ond byddwn yn ystyried hynny cyn gynted ag y byddwn yn gwybod beth yw canlyniad yr ymchwiliad.