6. A wnaiff Arweinydd y Tŷ ddatganiad am gyswllt band eang i gymunedau gwledig ym Môn? OAQ51810

Mae 32,081 o safleoedd wedi cael mynediad at fand eang cyflym ar Ynys Môn yn sgil prosiect Cyflymu Cymru, sy'n cyfateb i 91 y cant o safleoedd cymwys.

Diolch yn fawr iawn i chi. Mae fy nghwestiwn i heddiw yn dod yn uniongyrchol gan glerc cyngor Bodedern. Rwy'n ei ofyn achos mae'n berthnasol i gymaint o'n cymunedau gwledig ni ac rwy'n ddiolchgar i'r clerc am gysylltu â mi. Mi ddarllenaf i:

Mae problemau sylweddol gyda chyswllt broadband yn bodoli mewn sawl safle yn y gymuned, sy'n cael effaith negyddol iawn ar lawer o unigolion, teuluoedd a busnesau. Er esiampl, mae llawer o ffermwyr yn gorfod gyrru eu hawliau am grantiau ar-lein, ond rwy'n ymwybodol o sawl ffermwr sy'n methu â gwneud hyn oherwydd eu cysylltiad broadband, ac oherwydd hyn maent yn dioddef anfantais. Maen nhw wedi mynychu sesiynau agored i fynegi pryderon, ond hyd yn hyn dim ond wedi derbyn ymateb fod eu pryderon wedi'u cofnodi, a heb dderbyn unrhyw gynnig o welliant neu awgrym o gynllun ar gyfer y dyfodol.

Yna, mae cwestiwn i fi, ond rwy'n ei basio ymlaen i chi: a allwch chi gadarnhau beth ydych chi'n awgrymu dylai gael ei wneud i helpu cymunedau gwledig sydd yn dioddef o'r effeithiau negyddol yma?

Nid wyf yn rhy siŵr beth yw'r broblem benodol yno, ond rwy'n fwy na pharod i edrych i weld beth ydyw. Rydym yn ymwybodol fod rhai problemau gyda chysylltiad ffeibr i'r adeilad ar Ynys Môn a rhai rhannau o ogledd-orllewin Cymru. Efallai eich bod wedi cael eich dal yn un o'r rheini, ond mae arnaf ofn nad oes gennyf y wybodaeth honno wrth law, felly rwy'n hapus iawn i ohebu â chi.

Byddaf ar Ynys Môn yn y dyfodol agos, felly os bydd gennyf amser, buaswn yn hoffi dod draw i'r gymuned a gweld drosof fy hun beth yw'r problemau a chael un o'n timau datblygu i edrych yn benodol i weld a allwn ddatrys y problemau hynny. Fel rwy'n dweud, mae gan Ynys Môn ganran dda iawn o ran cysylltedd, felly rwy'n synnu gweld bod cymaint o broblem â hynny. Rwy'n tybio bod yn rhaid i ni edrych ar fater penodol iawn yno.

Canfu dadansoddiad a gyhoeddwyd gan Which? ym mis Mehefin y llynedd mai Ynys Môn oedd y trydydd ar ddeg o'r 20 man gwaethaf ar gyfer band eang yn y DU, ar ôl Powys a Sir Fynwy yn unig yng Nghymru. Ar 30 Ionawr, fe gyhoeddwyd manylion cyntaf eich strategaeth newydd i helpu i sicrhau bod band eang cyflym a dibynadwy ar gael i bob eiddo yng Nghymru, gyda thair lot yn mynd allan i dendr. Mae'r ddogfen dendro gysylltiedig bellach ar gael ar-lein, gan ddatgan yn unig mai'r nod yw darparu gwasanaethau band eang cyflym iawn i gymaint o adeiladau â phosibl yng Nghymru. Felly, pryd fydd y tendr ar gyfer gogledd-orllewin Cymru—tendr lot 1 ar gyfer gogledd-orllewin Cymru—yn agor ac yn cau? A pham fod y targed ar gyfer pob eiddo yng Nghymru wedi cael ei ddiddymu?

Yr hyn rydym yn ceisio ei wneud yw ceisio profi'r farchnad i weld—. Mae hyn bob amser yn golygu cydbwysedd rhwng niferoedd a chyrraedd cymunedau sydd ag angen penodol a gofnodwyd. Rwyf wedi dweud hyn sawl gwaith o'r blaen: mae'n gydbwysedd go iawn i ni wybod a ddylem ei gyflwyno mewn cynifer o adeiladau ag y bo modd, pa un a yw'r bobl hynny wedi cysylltu â ni i ddweud eu bod ei eisiau ai peidio, neu pa un a ddylem fod yn edrych ar unigolion penodol a grwpiau bach o bobl sydd wedi nodi eu bod yn daer eisiau'r cysylltiad oherwydd ei fod yn anghyson ledled Cymru.

Rhan o broses y tendr yw gweld beth sydd ar gael am ba bris. Rydym wedi gofyn i'r farchnad ddweud wrthym beth y gallant ei wneud, ac yna gallwn ddod o hyd i atebion penodol pwrpasol ar gyfer lleoedd sydd eisoes wedi dangos eu bod eisiau hynny neu sydd wedi eu gadael allan o gyfrifiad y farchnad. Felly, mae arnaf ofn ei bod yn broses gaffael eithaf cymhleth i'w chynnal.

Rydym hefyd yn edrych i weld beth y gallwn ei wneud gyda phartneriaid awdurdod lleol i ddatrys rhai o'r problemau yn rhai o'u hardaloedd. Felly, nid oes un ateb syml i'r cwestiwn, ond yn y bôn, rydym yn ceisio cyrraedd cymaint o bobl â phosibl gyda'r arian sydd ar gael i ni.