Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 28 Chwefror 2018.
Rwyf am gloi gyda phwynt ehangach am god y gweinidogion a'i berthynas, neu ei ddiffyg perthynas mewn gwirionedd, â'r cod ymddygiad ar gyfer Aelodau'r Cynulliad a rôl y comisiynydd safonau. Mae wedi cael ei ddweud o'r blaen: mae llawer ohonom yn teimlo nad yw'n iawn fod y Prif Weinidog yn farnwr, rheithgor a dienyddiwr mewn perthynas â chod y gweinidogion. Fy ofn ynglŷn â hyn yw y bydd gennych elfen o wleidyddiaeth a'r personol bob tro y bydd gennych rywun sy'n gwneud penderfyniadau ar ddyfodol swyddi pobl yn ei reoli a gallai hynny fod yn rhwystr i rai o'r prosesau hyn. Nid wyf yn dweud bod hynny'n digwydd drwy'r amser, nid wyf yn dweud ei fod yn flaenllaw yn yr ystyriaethau hynny, ond mae yno. Efallai ymhell yn y cefndir, efallai yn yr isymwybod, mae risg—ac mae'n risg go iawn—ei fod yno. Felly, mae gennym ddwy gyfundrefn cyfochrog, un y llywyddir drosti, fel rwy'n dweud, gan y sawl sy'n gwneud penderfyniadau am swyddi pobl, sy'n rhwym o gynnwys peth o'r cyd-destun personol hwnnw a'r cyd-destun gwleidyddol, ac un arall sy'n gwbl annibynnol, sef ein cod ymddygiad ein hunain fel Aelodau'r Cynulliad a'r comisiynydd safonau. Byddai'n llawer gwell gennyf pe bai gennym un gyfundrefn safonau i bawb ohonom.
Mae'r pwyllgor safonau yn ailystyried y cod ymddygiad yn dilyn digwyddiadau diweddar ac rydym eisoes, ar ôl un sesiwn dystiolaeth yn unig, yn cael neges glir gan nifer o sefydliadau allanol a rhanddeiliaid sydd â diddordeb fod y dirwedd bresennol yn ddryslyd, yn gymhleth. At bwy y trowch? A ydych yn troi at y comisiynydd safonau? A yw'n ymwneud â'r cod ymddygiad? A ydych yn troi at swyddfa'r Prif Weinidog? A yw'n ymwneud â chod y gweinidogion? A yw'n fater gwleidyddol? Mae'r disgwyl i achwynwyr lywio eu ffordd drwy hynny i gyd, wrth gwrs, yn ei gwneud yn llawer llai tebygol fod y bobl sydd â phryderon a chwynion go iawn yn mynd ar eu trywydd mewn gwirionedd. Dyna'r peth olaf y byddem ei eisiau, rwy'n siŵr. Felly, pa neges y mae atal yr adroddiad hwn yn ei rhoi i'r bobl hynny a phobl eraill? A yw'n iawn fod gennym gyfundrefn lle mae'r Prif Weinidog yn gofyn y cwestiynau ac yn ateb ei gwestiynau ei hun i bob pwrpas? Nid wyf yn credu hynny. Os nad oes gan Carwyn Jones ddim i'w guddio ni ddylai fod ganddo ddim i'w ofni o gyhoeddi'r adroddiad hwnnw.