Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 17 Ebrill 2018.
Diolch i'r Aelod am ei gyfraniad. Os yw fy naearyddiaeth yn iawn, rwy'n credu yr oeddwn i yng Nghwm Tawe isaf ddydd Sadwrn, os mentraf ddweud, i weld yr unig dîm sydd o Gymru sydd yn yr uwch gynghrair, ond mae'n rhaid imi ychwanegu cafeat: roeddwn i yno yn cefnogi'r gwrthwynebwyr. Gêm gyfartal oedd hi, felly fe symudaf ymlaen yn gyflym.
O ran rhywogaethau anfrodorol, rwy'n gwybod na wnaethoch chi ofyn cwestiwn, ond rydych chi'n iawn i godi clymog Japan a'r bygythiad gwirioneddol gan rywogaethau anfrodorol eraill. Roedd hyn yn rhywbeth a oedd yn uchel ar yr agenda yn y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig diwethaf fis diwethaf o ran sut y gallwn ni weithio ledled y DU ac Iwerddon i fynd i'r afael â hynny fel mater nad yw'n parchu ffiniau ac sy'n mynd ar draws arfordiroedd hefyd.
Credaf efallai ichi ddweud rhywbeth am gynyddu gorchudd coed trefol. Rydych chi'n iawn, nid yw hyn yn ymwneud â choetiroedd mewn ardaloedd mwy gwledig yn unig neu lle y byddem ni'n credu y byddai caiff wedi'i leoli. Mewn gwirionedd, mae'n ymwneud â'r holl bethau arloesol gwahanol y gallwn ni ei wneud o ran y seilwaith gwyrdd, ac mewn gwirionedd mae i hynny werth ychwanegol lle mae pawb ar eu hennill o wella'r amgylchedd lleol, a hynny o ran golwg a balchder yn y gymuned, ond gall ein helpu ni hefyd i fynd i'r afael â phethau fel llifogydd ac ansawdd aer.
Os edrychwch chi ar enghreifftiau nad ydynt nepell oddi yma, gyda phartneriaeth Grangetown Werddach rhwng Cyngor Caerdydd, Dŵr Cymru a Cyfoeth Naturiol Cymru. Buddsoddwyd £2 filiwn yn Grangetown Werddach, sydd mewn gwirionedd yn dal ac yn cyfeirio dŵr glaw glân yn uniongyrchol i Afon Taf yn hytrach na'i bwmpio wyth milltir i ffwrdd i'r môr. Yn rhan o hynny, maen nhw hefyd wedi ailblannu miloedd o lwyni a phlanhigion. Os ewch chi yno nawr, gallwch weld y gwahaniaeth gweledol y mae hynny wedi'i wneud i'r gymuned. Credaf fod hynny'n rhywbeth y gallwn ni ddysgu ohono, fel partneriaeth waith gyda'r gwahanol sefydliadau a chyrff cyhoeddus, i weld cynlluniau fel hwnnw yn cael eu cyflwyno ledled Cymru. Ceir Glawlif Llanelli hefyd.
Un peth yr wyf i'n credu sy'n wirioneddol allweddol yn y mentrau hyn—ac mae'n mynd yn ôl at y cwestiwn o ansawdd aer a thopograffi a'r mater o ba mor agos y gallech chi fod, plant ifanc yn arbennig, os ydych chi'n agos at y ffordd a'r pibelli ecsôst, a cheir yn aros â'r injan ymlaen y tu allan ysgolion. Mewn gwirionedd, yr hyn sy'n allweddol yn rhan o hyn hefyd yw dechrau gyda newid dros genedlaethau a chynnwys plant, oherwydd mae pŵer plagio yn rymus. Rwyf wedi dweud hynny o'r blaen ac fe ddywedaf hynny dro ar ôl tro: mae yn cael effaith drwy gywilyddio oedolion i weithredu a newid eu hymddygiad. Mae'n un o'r pethau yn y prosiect Eco-ysgolion. Rydym ni'n rhoi cynnig arno mewn 35 o ysgolion lle bydd plant yn cymryd rhan yn y gwaith o fonitro ansawdd aer, ac wedyn o'r canlyniadau hynny byddant yn cychwyn eu hymgyrchoedd newid ymddygiad eu hunain, a gallai hynny gynnwys bysiau cerdded, dod ar sgwter i'r ysgol neu bolisi 'dim aros â'r injan ymlaen'. Felly, gallaf weld ar ryw bwynt, os yw car yn aros y tu allan i'r ysgol â'r injan yn rhedeg, y bydd plentyn chwe blwydd oed yn dod i gnocio ar y ffenest a dweud wrtho i ddiffodd ei injan.
Ond o ddifrif, o ran mynd i'r afael ag ansawdd aer—yn amlwg, fe af i fwy o fanylion yr wythnos nesaf—cododd yr Aelod rai pwyntiau dilys ynghylch effaith ein topograffi ac, mewn gwirionedd, rydyn ni'n gwybod bod yna rai lleoedd sydd mewn sefyllfa waeth yng Nghymru a fydd ei angen, a dyna ddiben arddel ymagwedd sy'n seiliedig ar le. Rydym ni'n credu os ydym ni'n edrych ar gynlluniau aer glân neu barthau aer glân, yna mae'n rhaid iddyn nhw mewn gwirionedd—. Nid yw un dull ar gyfer pawb yn mynd i weithio, ac mae angen inni wneud y pethau hynny sy'n ateb yr heriau mewn gwirionedd a gweithredu mewn modd sy'n addas ar gyfer yr ardaloedd hynny.