Diolch, Dirprwy Lywydd. Ym mis Tachwedd 2016, comisiynodd y Gweinidog Gwasanaethau Cymdeithasol ac Iechyd y Cyhoedd ar y pryd, Rebecca Evans, Iechyd Cyhoeddus Cymru i gynnal adolygiad cynhwysfawr o wasanaethau iechyd rhywiol yng Nghymru. Cynhaliwyd yr adolygiad am flwyddyn gan ymgynghori ag amrywiaeth eang o randdeiliaid, o dan oruchwyliaeth bwrdd rhaglenni iechyd rhywiol, gyda'r prif swyddog meddygol yn cadeirio. Cyhoeddwyd yr adroddiad terfynol heddiw, a hoffwn ddiolch i Iechyd Cyhoeddus Cymru am y ffordd gydweithredol y maent wedi cynnal yr adolygiad, ac, wrth gwrs, i’r holl bobl hynny a gyfrannodd at yr adolygiad.

Mae Llywodraeth Cymru yn dal i fod yn ymrwymedig i wella iechyd a lles rhywiol yng Nghymru yn barhaus, ac i ddarparu gwasanaethau sy'n diwallu anghenion ein poblogaeth. Yma yng Nghymru, rydym ni wedi gwneud cynnydd aruthrol yn y blynyddoedd diwethaf i leihau beichiogrwydd ymysg pobl ifanc yn eu harddegau. Bu gostyngiad o 50 y cant rhwng 2010 a 2016, o 2,081 beichiogrwydd yn yr arddegau yn 2010 i 1,061 yn 2016. Ond mae nifer yr heintiau a drosglwyddir yn rhywiol yng Nghymru yn dal i fod yn sylweddol. Yn 2016, rhoddwyd diagnosis o haint i dros 12,000 o’r 64,000 o bobl a geisiodd ofal.

Clamydia yw’r haint mwyaf cyffredin o hyd, er ein bod yn parhau i weld siffilis a'r hadlif mewn pobl sy'n cymryd rhan mewn gweithgarwch rhywiol peryglus. Mae gwasanaethau iechyd rhywiol yng Nghymru hefyd yn parhau i wneud diagnosisau o achosion newydd o HIV. Roedd y nifer uchaf o ddiagnosisau newydd o HIV mewn unrhyw un flwyddyn yn 2014 pan nodwyd 186 o achosion newydd. Erbyn 2016, roedd y nifer o achosion newydd yn 141. Mae angen i’r duedd ar i lawr barhau. Y llynedd, penderfynais ddechrau arbrawf cenedlaethol yng Nghymru i ddarparu proffylacsis cyn dod i gysylltiad â HIV. Mae hwn wedi bod yn llwyddiannus iawn hyd yma, ac ni fu dim achosion newydd o HIV ymysg y bobl a gafodd y PrEP.

Mae astudiaethau’n dangos y gellir atal y rhan fwyaf o heintiau a drosglwyddir yn rhywiol. Drwy eu hatal neu eu trin yn gynnar, gellir lleihau'r siawns o broblemau meddygol yn fawr. Er mwyn sicrhau'r canlyniadau iach hynny, rhaid bod gwasanaethau ymatebol ar gael i bob unigolyn. Mae adroddiad Iechyd Cyhoeddus Cymru yn cydnabod cyfraniad sylweddol gwasanaethau iechyd rhywiol yng Nghymru at atal a thrin heintiau a drosglwyddir yn rhywiol, ac at ddarparu offer atal cenhedlu. Mae’r gweithlu iechyd rhywiol yng Nghymru yn ymroddedig i ddarparu gwasanaethau rhagorol i ateb galw sy’n cynyddu. Mae cyflwyno PrEP yn llwyddiannus yn ddiweddar yng Nghymru yn deyrnged bellach i broffesiynoldeb ac ymroddiad y gweithlu hwnnw.

Fy ngweledigaeth i ar gyfer gwasanaethau iechyd rhywiol yng Nghymru yw bod gwasanaethau modern yn diwallu anghenion yr holl ddefnyddwyr. Mae'r adolygiad yn nodi nifer o feysydd i’w gwella ymhellach, a fydd yn helpu i gyflawni hyn, yn enwedig o ran mynediad ac anghydraddoldeb. Ac mae'r adolygiad yn cydnabod anghenion grwpiau penodol a sut y maent yn cael mynediad at wasanaethau. Mae hefyd yn dangos yr amrywiad o ran rhwyddineb mynediad at wasanaethau ac o ran rhai o’r gwasanaethau a ddarperir ledled Cymru. Mae rhai cymunedau o dan anfantais oherwydd diffyg darpariaeth gwasanaethau, yn enwedig cymunedau gwledig a charcharorion, ac mae’r gwasanaethau terfynu beichiogrwydd a ddarperir yn anwastad. Mae'r adroddiad yn argymell, fel mater o flaenoriaeth, y dylai fod gan fyrddau iechyd yng Nghymru ddealltwriaeth gadarn o anghenion eu poblogaeth ac o systemau, ac y dylent ddarparu adnoddau i ddarparu gwasanaethau i grwpiau ymylol ac agored i niwed yn fwy eang.

Hefyd, bydd pob bwrdd iechyd yn dymuno deall, a byddwn i’n disgwyl iddynt ddeall, sut y gallai llwybrau cleifion a thechnolegau newydd—er enghraifft, brysbennu ar-lein, hunan-brofi a phrofion pwynt gofal—gyfrannu at wella profiad y claf a lleihau rhywfaint o'r pwysau sydd ar ein gwasanaethau ar hyn o bryd. Mae'r adroddiad hefyd yn cyfeirio at yr angen am well systemau gwyliadwriaeth sy'n ategu casglu data ar sail Cymru gyfan drwy sefydlu cyfrwng TG cyffredin i gefnogi gwasanaethau iechyd rhywiol arbenigol.

Un elfen bwysig o'r adolygiad oedd ystyried y trefniadau presennol ar gyfer rhannu cofnodion iechyd rhywiol cleifion rhwng clinigwyr iechyd rhywiol a darparwyr gofal iechyd ehangach. Casgliad yr adolygiad yw y dylid rhannu gwybodaeth berthnasol ymysg y gweithwyr gofal iechyd proffesiynol sydd â pherthynas â’r claf unigol ac y dylid ystyried adolygu neu ddisodli'r ddeddfwriaeth bresennol sy’n ymwneud â rhannu gwybodaeth.

Er bod amrywiaeth eang o grwpiau a phartneriaid sydd â rhan i'w chwarae i wella iechyd rhywiol, mae'r adroddiad yn nodi'r potensial i ehangu cyfraniad gofal sylfaenol a fferyllfeydd cymunedol o ran darpariaeth iechyd rhywiol. Un esiampl bosibl fyddai drwy ddarparu dulliau atal cenhedlu geneuol dros y cownter ac ymestyn darpariaeth dulliau atal cenhedlu amharhaol hirdymor.

Rwyf wedi gwrando'n astud iawn ar farn clinigwyr, grwpiau menywod a phob rhan o’r Siambr hon. Rwyf wedi cyfarwyddo swyddogion i ddechrau gweithio ar unwaith ar sut y gallwn ni newid y fframwaith cyfreithiol i ganiatáu cynnal triniaeth terfynu beichiogrwydd yn y cartref, yn unol ag argymhelliad 7. Mae terfynu beichiogrwydd yn hawl gyfreithiol gofal iechyd yng Nghymru a rhaid parchu hawl menyw i ddewis a gwella mynediad at wasanaethau.

Bydd fy swyddogion nawr yn gweithio gyda rhanddeiliaid i ddatblygu cynllun gweithredu wedi'i amserlennu a'i gostio'n llawn. Bydd y bwrdd rhaglenni iechyd rhywiol, a gadeirir gan y prif swyddog meddygol, yn parhau i gefnogi a goruchwylio'r gwaith o roi’r argymhellion gwella gwasanaeth ar waith dros gyfnod o ddwy flynedd. Byddaf wrth gwrs yn sicrhau bod Aelodau yn cael eu diweddaru'n rheolaidd o ran gweithredu'r agweddau hynny.