6. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Adolygiad Iechyd Cyhoeddus Cymru o Wasanaethau Iechyd Rhywiol

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:02 pm ar 17 Ebrill 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 6:02, 17 Ebrill 2018

(Cyfieithwyd)

Ynglŷn â'r mater cyntaf y soniwyd amdano, hoffwn gael sicrwydd nad oes dim i’n rhwystro rhag gallu gwneud y cynnydd yr wyf wedi dweud yr hoffwn ei wneud. Felly, mae'n fater o 'sut' a 'pa mor gyflym' yn hytrach nag 'os', o'm safbwynt i, ac rwy'n cydnabod yr hyn yr ydych wedi'i ddweud; rwy’n credu ei bod hi'n ddefnyddiol ei gwneud hi'n glir nad ydym yn sôn am newid triniaeth. Rydym yn sôn am y lle y darperir y driniaeth honno, ac mae eisoes yn digwydd, fel y dywedwch, ar gyfer camesgoriad anghyflawn, gellir gwneud hyn gartref. Ac felly, rwy’n cydnabod y bydd rhai pobl bob amser yn gwrthwynebu unrhyw fath o ddarpariaeth erthylu, ond mae hyn yn fater o geisio gwneud y peth iawn, sef gallu gwneud y dewis cywir mor gyflym ag y gallwn ni. Rwy’n cydnabod yr hyn yr ydych yn ei ddweud am feichiogrwydd ymysg pobl ifanc yn eu harddegau. Mae gostyngiad o 50 y cant, wrth gwrs, i’w groesawu, ond mae mwy i'w wneud a does dim cuddio rhag hynny.

Wnes i ddim clywed yn iawn yr holl sylwadau a wnaethoch chi am yr her o ran hwylustod triniaeth i’ch myfyrwyr a gofal sylfaenol. Efallai bod hynny'n rhywbeth y gallem gael sgwrs hwy amdano, ac rwy’n hapus i gwrdd â chi a/neu ag etholwyr i wrando ar eu barn bresennol ynghylch yr hyn sy'n digwydd a sut yr hoffent weld y ddarpariaeth honno’n gwella. Oherwydd, yn gyffredinol, mewn mannau trefol, mewn mannau dinas, mae hi'n haws manteisio ar wasanaethau ac nid dyna’r her yr ydym yn arbennig o bryderus amdani ac y mae'r adroddiad yn ei hamlygu. Ond os ydych yn meddwl bod her benodol yn eich etholaeth chi, byddwn yn hapus i drafod hynny ymhellach gyda chi i weld beth y gallem ac y dylem ei wneud.

Ac ynglŷn â'r sylwadau ehangach am fferyllfeydd, wrth gwrs, mae gwell contractau'n bodoli ar gyfer darparu gwasanaethau. Un o'r pethau y mae'r adolygiad yn eu hargymell, fodd bynnag, yw defnyddio fferyllfeydd nid ar gontract gwell, ond mewn gwirionedd i edrych ar ddarpariaeth reolaidd o ddulliau atal cenhedlu geneuol rheolaidd. Felly, gellir gwneud hynny hefyd mewn amrywiaeth o wahanol ffyrdd i wneud gwasanaethau'n fwy hygyrch, a dylai hynny olygu hefyd y dylai fod yn haws i feddygon teulu, gan fod maes galw ychwanegol yn cael ei gymryd oddi arnynt, rhywbeth y mae awduron yr adroddiad o’r farn bod ein fferyllfeydd cymunedol yn lle perffaith ddigonol i’w wneud ac yn gallu ei wneud, a bydd hyn yn gwneud gwasanaethau'n fwy hygyrch i bobl.

Un sylw ofal ynghylch PrEP: y canlyniadau cychwynnol yw bod PrEP yn hynod effeithiol. Y rheswm pam yr ydym ni'n cynnal arbrawf tair blynedd yw yr hoffem ni gael sicrwydd dros gyfnod hwy bod hynny’n dal i fod yn wir, ac mae hefyd yn fater o weld nid yn unig darpariaeth PrEP, ond newidiadau i ymddygiad hefyd. Felly, rydym ni'n edrych ar bob agwedd ar hynny er mwyn ceisio gweld gwelliant cynaliadwy ac ymarferol. Yna, wrth gwrs, bydd yn rhaid i bwy bynnag sydd yn y swyddogaeth ffodus hon—fi neu rywun arall yn y dyfodol—wneud dewisiadau ynglŷn â'r ddarpariaeth fwy hirdymor. Ond mae'r canlyniadau hyd yma yn arwyddocaol ac yn galonogol. Rwy’n edrych ymlaen at allu adrodd yn ôl ar ddiwedd yr arbrawf tair blynedd, nid yn unig am ganlyniadau’r arbrawf, ond am y dewis mwy hirdymor yr ydym oll yn ei wneud, yma yng Nghymru.