Part of the debate – Senedd Cymru am 4:56 pm ar 18 Ebrill 2018.
Nodwyd yr ymateb gan y Llywodraeth i saith argymhelliad yr adroddiad gan y Prif Weinidog ar 12 Ebrill, ac mae'r cyd-destun hwn yn dylanwadu arnynt. Mae Cadeirydd y pwyllgor wedi dwyn rhan o fy araith drwy fynd drwy bob un o'r saith argymhelliad, ond bu'n ddadl eang ei chwmpas, Ddirprwy Lywydd, a chyffyrddodd ar gyfres o faterion pwysig iawn. Cytunaf yn llwyr â'r hyn a ddywedodd Mick Antoniw ar weithrediad y cyd-bwyllgor Gweinidogion a'r angen am brosesau rhynglywodraethol llawer cryfach i'r Deyrnas Unedig allu ffynnu ar yr ochr draw i'n haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd.
Mae Jane Hutt ac eraill yn tynnu sylw at y gronfa ffyniant gyffredin. Gadewch imi ei gwneud yn gwbl glir unwaith eto, Ddirprwy Lywydd: mae Llywodraeth Cymru yn gwrthwynebu'r gronfa ffyniant gyffredin yn llwyr. Mae'n enghraifft arall eto o gipio pŵer yn ôl i San Steffan. Yma y mae'r cyfrifoldeb dros ddatblygu economaidd rhanbarthol yn perthyn, ac mae pawb sydd wedi adrodd yn ei gylch yn annibynnol yn dadlau'r un fath. Mae'n hanfodol bwysig fod datblygu economaidd rhanbarthol yn cyd-fynd â'r sefydliadau sydd â phresenoldeb ar lawr gwlad yma yng Nghymru, sy'n gallu ymateb i'n partneriaid, yn gallu darparu'r gwasanaethau y mae datblygu economaidd yn dibynnu arnynt, ac mae cronfa ffyniant gyffredin a roddwyd mewn maniffesto na chafwyd mwyafrif o'i phlaid mewn etholiad, a lle'r aeth y Llywodraeth a'i cynigiodd tuag yn ôl yn gyflym yma yng Nghymru, yn brin o gydlyniad deallusol a mandad democrataidd.
Aeth Jenny Rathbone at wraidd cyfres o faterion yn ymwneud â pharodrwydd ar gyfer Brexit mewn perthynas â rhwystrau masnach y bydd busnesau Cymru yn eu hwynebu os ydym y tu hwnt i gymryd rhan lawn yn y farchnad sengl a'r tu allan i undeb tollau. Nododd hi a Leanne Wood gyfres o bwyntiau penodol yn y fan honno: hedfan—y posibilrwydd real na fyddwn yn gallu hedfan allan o'r wlad hon yn y ffordd y gallwn ei wneud heddiw; mynediad at feddyginiaethau newydd a niwclear—trefniadau iechyd cyhoeddus hanfodol. Rydym yn rhan o gyfres ar draws Ewrop o drefniadau sy'n diogelu iechyd pobl yma yng Nghymru bob dydd, ac os nad oes gennym fynediad at yr arolygiaeth honno, y wybodaeth honno, i'r bygythiadau i iechyd y cyhoedd y gwyddom y gallant ddigwydd yn unrhyw le ar draws y cyfandir, byddwn yn dlotach o ganlyniad.
Ddirprwy Lywydd, hoffwn ganolbwyntio ychydig am funud ar un thema allweddol yn argymhellion y Pwyllgor—y cynllunio senarios. Eisoes, rydym wedi cynhyrchu costau perthnasol cynllunio senarios i economi Cymru, canlyniadau gweithdai cynllunio senarios y grŵp bwrdd crwn Brexit, y senarios gwahaniaethol a gyhoeddwyd gennym ar gyfer dyfodol y diwydiant pysgota, y papur manwl yn nodi posibiliadau ar gyfer dyfodol datblygu economaidd rhanbarthol, gwaith dadansoddi opsiynau gwahanol ôl-Brexit Ysgol Fusnes Caerdydd ar gyfer cwmnïau mawr a chanolig yng Nghymru, gwaith Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru ar oblygiadau Brexit i amaethyddiaeth, ardaloedd gwledig a defnydd tir yng Nghymru—mae hyn i gyd yn dangos ein penderfyniad i barhau i gynllunio, paratoi a llunio'r dyfodol, dyfodol a wynebwn ar yr ochr draw i'n haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd. Ond fel y dywedais ar y dechrau, Ddirprwy Lywydd, ceir cyfyngiadau gwirioneddol ar y cyngor dibynadwy a phendant y gellir ei ddarparu pan fo cymaint o ansicrwydd yn parhau. Mae'r adroddiad yn gofyn i Lywodraeth Cymru gyhoeddi canllawiau clir a hygyrch ar oblygiadau senarios Brexit amrywiol. Y broblem yw bod cyn lleied o eglurder yn bodoli.
Dychmygwch pe bawn wedi cynhyrchu canllawiau o'r fath ar sail araith Lancaster House y Prif Weinidog ym mis Ionawr y llynedd. Byddem wedi dweud wrth y nifer yr oedd yr adroddiad yn ymwneud â'u buddiannau i gynllunio ar gyfer Brexit yn seiliedig ar na i gyfnod pontio; na i dalu unrhyw fil ymadael; na i unrhyw rôl ar gyfer Llys Cyfiawnder Ewrop; na i barhau i gymryd rhan yn sefydliadau'r UE, a na i fargen dros hawliau dinasyddiaeth. Erbyn diwedd yr un flwyddyn, a'r cytundeb yn y Cyngor Ewropeaidd ym mis Rhagfyr, byddem yn cyhoeddi set hollol wahanol o ganllawiau. Bellach, byddwn yn dweud wrth rai sydd â buddiannau yng Nghymru i baratoi ar gyfer cyfnod pontio, ar gyfer dyfodol ariannol, a byddwn, yn gwbl briodol, yn talu ein biliau mewn biliynau o bunnoedd, sy'n mynd i bara hyd at 2064. Byddwn yn dweud wrth bobl am baratoi ar gyfer rôl warantedig ar gyfer Llys Cyfiawnder Ewrop, heb ei lleihau drwy'r cyfnod pontio ac i barhau ymhell y tu hwnt iddo. Byddwn yn dweud wrthynt am baratoi ar gyfer parhau i ymwneud â sefydliadau allweddol lle y gallwn berswadio'r UE 27 i ganiatáu i hynny ddigwydd, a chyfres o hawliau dinasyddiaeth sydd, diolch byth, yn mynd ymhell y tu hwnt i ddim yr oedd Mrs May yn barod i'w ystyried lai na blwyddyn yn gynharach. Nid yw'n fawr o syndod fod gweithwyr proffesiynol iechyd Caerllion wedi dweud wrth Mr Isherwood fod cynllunio senarios yn achosi problemau.
Y pwynt rwy'n ei wneud, Lywydd, yw hwn: wrth gwrs ein bod am y cyngor gorau posibl i ddinasyddion yng Nghymru, ond rhaid inni wneud hynny mewn amgylchiadau sy'n anorfod yn ansicr. Ni ellir cynllunio'n syml i gael gwared ar Brexit 'dim bargen', ni waeth pa mor soffistigedig yw'r dadansoddiad neu ba mor ronynnog yw'r treiddgarwch sectoraidd. Dyna pam yr ydym yn benderfynol o barhau i weithio gydag eraill yma yng Nghymru, gan ddilyn gwaith a chyngor y pwyllgor yn agos, fel ein bod yn paratoi gyda'n gilydd ar gyfer dyfodol gwahanol iawn a dyfodol sy'n gweithio i Gymru.