Part of the debate – Senedd Cymru am 4:48 pm ar 18 Ebrill 2018.
Fel y dywedodd David Rees eisoes, yr addewid yn ystod y refferendwm oedd na fyddem yn waeth ein byd pe baem yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, a mater i Senedd y DU yw sicrhau bod pa fargen bynnag a gytunir gan Mrs May, ac y daw â hi'n ôl i Senedd y DU, yn bodloni'r meini prawf hynny. Fel arall, dylent wybod beth i'w wneud â'r fargen honno. Ein gwaith ni yw mynegi anghenion Cymru a sut nad yw Cymru'n mynd i oddef colli ei phwerau datganoledig o ganlyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Rydym eisoes wedi trafod y problemau sy'n ymwneud â'r gyfraith sy'n deillio o'r Undeb Ewropeaidd a'r cyfeiriad i'r Goruchaf Lys, felly dyma drafodaeth sy'n mynd i barhau. Ond credaf fod angen inni fod yn ddoeth yn wyneb y rhethreg sydd ynghlwm wrth hyn yn erbyn y realiti.
Pan ymwelodd aelodau'r pwyllgor â Toyota yng Nglannau Dyfrdwy ym mis Chwefror, dywedwyd yn glir iawn wrthym y byddai'n drychineb pe bai'r nwyddau mewn union bryd y maent yn eu mewnforio i Felixstowe yn mynd i gael eu dal yn ôl o ganlyniad i'r ffaith na fyddai gennym drefniant marchnad sengl bellach, a phe bai gwiriadau tollau ychwanegol yn Felixstowe, byddai'n amlwg yn codi cwestiwn ynglŷn ag a fyddai Toyota yn parhau yn y DU ai peidio. Felly roedd hi'n braf iawn gweld bod Toyota wedi cytuno i adeiladu'r injan ddiweddaraf ar Lannau Dyfrdwy, cyhoeddiad a wnaed ar ôl ein hymweliad.
Credaf mai un o'r problemau i mi yw nid yn unig yr amser y mae'r holl ymenyddiau mawr yn Llywodraeth Cymru yn gorfod ei dreulio ar y pwnc hwn pan allem fod yn ymdrin â materion eraill mwy taer fel dileu tlodi neu ddatrys digartrefedd, ond hefyd y gallai'r gost o adael yr UE fod yn enfawr. Yn ei haraith Mansion House, er enghraifft, nododd Mrs May nifer o asiantaethau'r UE yr oedd am i'r DU barhau i gymryd rhan ynddynt fel aelod cyswllt. Soniodd am yr Asiantaeth Feddyginiaethau Ewropeaidd, yr Asiantaeth Gemegion Ewropeaidd ac Asiantaeth Diogelwch Hedfan Ewrop fel rhai a oedd ganddi mewn golwg.
Gwnaeth ein trafodaethau â rhanddeiliaid hi'n glir fod y tair asiantaeth honno'n bwysig iawn i weithrediad parhaus sefydliadau Cymreig. Rhybuddiodd maes awyr Caerdydd os na fyddent yn rhan o Asiantaeth Diogelwch Hedfan Ewrop, y byddai'n effeithio'n sylweddol ar eu gallu i gystadlu â meysydd awyr Ewropeaidd eraill a byddai'n sicr yn creu costau newydd ac oedi newydd i'w gweithrediadau. Roedd Cydffederasiwn y GIG, y Coleg Nyrsio Brenhinol a Chymdeithas Feddygol Prydain oll yn glir fod angen inni fod yn rhan o'r Ganolfan Ewropeaidd ar gyfer Atal a Rheoli Clefydau yn ogystal â'r Asiantaeth Feddyginiaethau Ewropeaidd. Mae Leanne Wood eisoes wedi cyfeirio at y ffaith y byddwn yng nghefn y ciw o ran cael meddyginiaethau newydd os nad ydym yn rhan o'r Asiantaeth Feddyginiaethau Ewropeaidd, gan na fydd gennym economi ddigon mawr mwyach i'w gwneud hi'n werth rhoi blaenoriaeth i feddyginiaethau newydd yn ein gwlad, felly mae hynny'n amlwg yn fater difrifol iawn.
Un o'r bobl a welsom pan oeddem ym Mrwsel ddiwedd y mis diwethaf oedd Mr Stanislav Todorov, cynrychiolydd parhaol Bwlgaria, sy'n ffigur eithriadol o bwysig ar hyn o bryd, oherwydd mai Bwlgaria sy'n dal llywyddiaeth yr Undeb Ewropeaidd, felly mae'r hyn a oedd ganddo i'w ddweud yn bwysig iawn. Roedd yn berffaith glir gyda ni—roedd yn braf ei weld yn bod mor glir a gonest gyda ni mewn gwirionedd—ynglŷn â'r disgwyliadau sy'n cael eu codi gan Mrs May ac eraill. Dywedodd hyn: 'Edrychwch, nod yr asiantaethau hyn i gyd yw cryfhau'r farchnad sengl, ac os nad yw'r DU yn rhan o'r farchnad sengl, nid ydynt yn mynd i fod yn aelodau o'r asiantaethau hyn.' Yn amlwg, gallwn negodi rhyw fath o statws sylwedydd, ond nid yw'n edrych yn addawol iawn os yw'r ymagwedd ddiwyro a fabwysiadwyd gan Fwlgaria yn cael ei hailadrodd ar draws gweddill yr UE. Felly, mae'n rhaid inni ofyn beth fydd y gost o sefydlu cyrff rheoleiddio tebyg yn y DU, sef arian na fydd gennym, felly, i'w wario ar bethau eraill fel inswleiddio ein holl gartrefi.
Felly, credaf fod yna duedd wirioneddol i fod eisiau ei chael hi bod ffordd yn hyn o beth, ond rwy'n gobeithio bod yr adroddiad hwn yn grynodeb defnyddiol o rai o'r materion y mae angen inni barhau i fynd ar eu trywydd er mwyn diogelu buddiannau Cymru.