Rwy'n ddiolchgar am y cyfle i gymryd rhan yn y ddadl hon, a byddaf yn canolbwyntio fy nghyfraniad ar yr effeithiau y gallai unrhyw ddiwygio llywodraeth leol eu cael ar fy ardal i.

Ni fydd yr Aelodau'n synnu fy mod yn parhau i wrthwynebu'n llwyr y cynigion ar gyfer diwygio llywodraeth leol yn Sir Benfro, a fyddai'n arwain at weld gorllewin Cymru i gyd yn dychwelyd at fodel Dyfed o lywodraethu. Yn fy marn i, ni fydd unrhyw gynigion ar gyfer uno Sir Benfro gyda Sir Gaerfyrddin a Cheredigion yn arwain at ddarparu gwasanaethau cyhoeddus yng ngorllewin Cymru yn fwy effeithiol. Wrth gwrs, mae pobl gorllewin Cymru wedi byw o dan fodel Dyfed o lywodraethu o'r blaen a diddymwyd y model hwnnw yn 1996. A pham y digwyddodd hynny? Wel, roedd yn eithaf clir fod maint daearyddol ac amrywiaeth ardal Dyfed gyfan yn creu heriau sylweddol i'r awdurdod ac o ganlyniad, câi Cyngor Sir Dyfed ei weld yn anghysbell ac amhoblogaidd gan lawer o gymunedau lleol. Felly, yn fy marn i, ni fydd cynigion presennol Llywodraeth Cymru ond yn mynd â gorllewin Cymru yn ôl at awdurdod hen ffasiwn, amhoblogaidd nad yw'n gallu ymdopi â'r heriau yr oedd eisoes wedi methu eu datrys yn y gorffennol.

Nawr, wrth ddadansoddi diwygio llywodraeth leol, cydnabu comisiwn Williams y byddai dychwelyd at fodel Dyfed, ac rwy'n dyfynnu,

'yn cwmpasu'r ardal fwyaf o holl awdurdodau unedol DU y tu allan i'r rhannau mwyaf gwledig ac anghysbell o'r Alban er bod ganddi boblogaeth gryn dipyn yn uwch nag unrhyw un o'r ardaloedd hynny'.

Roedd yr adroddiad hefyd yn cydnabod mai ardaloedd cyngor yr Alban yr Ucheldiroedd, Argyll a Bute, Dumfries a Galloway a Swydd Aberdeen yn unig sy'n fwy yn ddaearyddol na'r model arfaethedig ar gyfer awdurdod Dyfed, ond mae gan bob un o'r ardaloedd cyngor hyn yn yr Alban boblogaeth lawer iawn yn llai na'r model arfaethedig ar gyfer Dyfed. Felly, pe bai Llywodraeth Cymru yn ymrwymo i ddychwelyd at fodel Dyfed, bydd yn rhaid iddo reoli daearyddiaeth debyg i un yr awdurdodau cyngor hynny yn yr Alban yn ogystal â phoblogaeth sydd gryn dipyn yn fwy. Felly, wrth ymateb i'r ddadl heddiw, efallai y gallai Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau pam y mae model Dyfed o dan ystyriaeth hyd yn oed ar hyn o bryd, yn enwedig o gofio bod y cynigion yn cadarnhau y byddai Powys yn parhau i fod yn awdurdod ar ei ben ei hun, oherwydd ei ddaearyddiaeth a'i boblogaeth mae'n debyg.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn gwybod fy mod yn credu nad yw creu awdurdodau mwy o faint yn golygu gwasanaethau gwell ac yn y pen draw mae'n dileu'r 'lleol' o lywodraeth leol. Yn sicr, byddai'n llawer mwy priodol inni drafod pa wasanaethau penodol yr ydym am i'n hawdurdodau lleol eu darparu yn y dyfodol cyn penderfynu ar strwythur.

Nawr, mae pobl Sir Benfro eisoes wedi gweld effaith canoli gwasanaethau ar eu cymunedau, ar ôl yr israddio parhaus a diddymu gwasanaethau o ysbyty Llwynhelyg. Mae'r agenda ganoli wedi cael effaith niweidiol ar gymunedau lleol ac ofnaf y byddem ni yn Sir Benfro yn gweld yr un peth gyda gwasanaethau cyngor os ydym yn caniatáu i'r cynigion hyn fynd rhagddynt.

Yn fy etholaeth i, ceir pryderon difrifol iawn hefyd ynglŷn ag effaith y cynigion hyn ar frand Sir Benfro. Y mis diwethaf yn unig, enwodd cylchgrawn Countryfile Sir Benfro yn 'gyrchfan y flwyddyn', i gydnabod ansawdd ei harddwch naturiol a'i bywyd gwyllt. O ystyried ei harfordir a'i phorthladdoedd, mae Sir Benfro yn prysur ddod yn arweinydd byd ym marchnad ynni'r môr, fel cynhyrchydd ynni ac fel allforiwr gwybodaeth ynni morol. Ac yn olaf ond nid yn lleiaf mae Sir Benfro yn enwog am ei bwyd a'i diod o'r radd flaenaf, fel tyrcwn Capestone, caws Sir Benfro a thatws Sir Benfro. Mae pob un o'r newidynnau hyn yn cyfrannu at greu enw da byd-eang cryf ac unigryw i Sir Benfro, ac rwy'n credu bod yr enw da hwnnw mewn perygl os yw'r Sir yn mynd i foddi mewn awdurdod ehangach o dan fodel Dyfed.

Fodd bynnag, efallai mai'r ystyriaeth bwysicaf oll yw'r bobl y bydd yn rhaid iddynt fyw o dan yr awdurdod arfaethedig hwn. Dair blynedd yn ôl, pleidleisiodd Cyngor Sir Penfro—cynghorwyr Llafur, ynghyd ag eraill—o blaid cynnig sy'n cydnabod na fydd y cynigion hyn yn helpu'n economaidd, yn gymdeithasol nac yn darparu gwasanaethau gwell yn lleol. Felly, efallai y gall Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthym mewn ymateb i'r ddadl hon a yw'n cytuno â'i gydweithwyr Llafur ar y mater hwn.

I gloi, Ddirprwy Lywydd, fy marn i yw y bydd uno rhwng Sir Benfro, Sir Gaerfyrddin a Cheredigion yn arwain at ddychwelyd at adeg pan oedd Llywodraeth Leol yn bell ac yn anghynrychioladol. Nid oes unrhyw awydd ymhlith y cyhoedd i greu'r awdurdod mawr newydd hwn. Yn wir, mae'n ymddangos mai dyma'r unig uchelgais ar gyfer diwygio llywodraeth leol yng ngorllewin Cymru, yn hytrach na thrafodaeth ar bŵer cymhwysedd cyffredinol i awdurdodau lleol a pha wasanaethau yr hoffem eu gweld yn cael eu darparu ar lefel leol.

Dywedodd CLlLC, yn eu tystiolaeth i gomisiwn Williams, ac rwy'n dyfynnu:

Mae Cymru yn genedl o gymunedau ac mae hunaniaeth a theyrngarwch cymunedol yn nodweddion pwerus sy'n ysgogi ac yn uno a rhaid i Gymru geisio manteisio ar y rhain yn y cyfnod sydd i ddod.

Felly, rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi ein cynnig a helpu i warchod y cymunedau a'r hunaniaethau lleol hynny.