Part of the debate – Senedd Cymru am 5:24 pm ar 1 Mai 2018.
Diolch i'r Gweinidog am y datganiad heddiw. Rwy'n siŵr y byddai pob un ohonom ni'n cydnabod bod problem fawr yn wynebu'r genhedlaeth iau heddiw, sy'n ceisio cael troed ar yr ysgol dai, sef, i lawer o bobl, nad yw tai yn fforddiadwy. Un broblem fawr yw nad yw codiadau cyflog yn cadw'n wastad â'r cynnydd mewn prisiau tai, sy'n creu amgylchedd heriol os ydym ni'n ceisio gwella cyfraddau perchentyaeth.
Roedd eich datganiad heddiw yn canolbwyntio cryn dipyn ar gynlluniau rhanberchenogaeth. Rwy'n credu, i ryw raddau, ei bod yn dda i geisio bod yn arloesol i helpu pobl i godi cyllid i gael troed ar yr ysgol dai. Rwy'n gwerthfawrogi bod yna wahanol fathau o gynlluniau—dau yn benodol y gwnaethoch chi sôn amdanyn nhw heddiw—ond, yn anffodus, nid yw rhanberchenogaeth bob amser yn ateb ymarferol. Yn aml iawn, mae cynlluniau rhanberchenogaeth, hyd yn oed, allan o gyrraedd llawer o weithwyr. Ni all llawer o bobl sydd mewn swyddi sy'n talu llawer mwy na'r isafswm cyflog gael eu cymeradwyo ar gyfer morgeisi mewn cynlluniau rhanberchenogaeth. Un o ganlyniadau anffodus hyn yw bod yr union bobl hyn yna'n aml yn y pen draw yn gwario hyd yn oed mwy o arian nag y byddai'r taliadau morgais wedi bod ar eu rhent misol.
Mae perygl posibl o'i gwneud yn haws i bobl gael eu cymeradwyo ar gyfer morgeisi, oherwydd mae'n rhaid i'r cynlluniau fod yn gynaliadwy ar gyfer y bobl hynny; nid dim ond y blaendal, fel rwy'n siŵr eich bod yn gwerthfawrogi. Yr hyn nad ydym ni ei eisiau yw pobl yn ymdopi â blaendal cychwynnol ond wedyn yn cael trafferthion i gadw at eu taliadau misol, ac yn y pen draw yn diffygdalu ar eu morgeisi. Felly, mae yna lawer o faterion yn ymwneud â rhanberchenogaeth. Ceir cryn dipyn o dystiolaeth nad yw rhanberchenogaeth yn troi'n awtomatig ac yn hawdd i berchenogaeth lawn. Felly, a ydych chi'n cydnabod bod yna anhawster mawr wrth ymateb i'r her hon a chyrraedd eich targedau? A yw cynlluniau tai cost isel yn darparu gwerth am arian i'r pwrs cyhoeddus, yn eich barn chi? A yw'r gwiriadau cymhwysedd a fforddiadwyedd yn ddigon cadarn?
Problem arall yw'r farchnad lafur gyfnewidiol. Os bydd perchnogion cartrefi yn colli eu swyddi gallant wynebu anawsterau, gan nad ydynt yn gymwys yn awtomatig am fudd-dal tai. Nid yw hwn yn faes datganoledig—rwy'n deall hynny—ond mae gennym weithle yn awr lle na fydd gan lawer o bobl swydd am oes. Gall pobl â CV da, hyd yn oed, wynebu cyfnodau o ddiweithdra, dros dro, gobeithio. Os ydyn nhw wedi cymryd morgais, nid oes gan bawb yswiriant. Nid yw rhai pobl hyd yn oed yn ymwybodol o'r broblem hon pan fyddan nhw'n cymryd morgais yn y lle cyntaf. Felly, mae'n debyg bod hwn yn achos arall dros gynnwys addysg ariannol yn y cwricwlwm ysgol. Cwestiwn arall sy'n deillio o hynny, Gweinidog, yw: a ydych chi'n cydgysylltu'n effeithiol â'r Gweinidog Addysg ar y mater hwn o ddarparu'r math hwn o addysg ariannol i ddisgyblion ysgol?
Roedd yn galonogol eich clywed yn sôn am gartrefi hunanadeiladu yn y datganiad heddiw. Bu arolygon yn awgrymu y byddai llawer o bobl yn y DU, gan gynnwys yng Nghymru, yn ystyried adeiladu eu cartref eu hunain pe byddai cyfle iddynt wneud hynny. Yn ddiweddar, ar un o wefannau blaenllaw y DU ar gyfer dod o hyd i lain, roedd hysbysebion 'ei heisiau ar hyn o bryd' ar gyfer cartrefi hunanadeiladu yng Nghymru. Mae gennym gyfradd is o lawer o hunanadeiladu yn y DU yn gyffredinol nag mewn llawer o wledydd Ewropeaidd eraill. Ar y mater pwysig o gyllid, mae benthycwyr yn tueddu yn gyffredinol i ystyried benthyciadau hunanadeiladu yn rhai risg uwch, ac ni chredaf fod unrhyw grant ar gael gan Lywodraeth Cymru, ar hyn o bryd, i bobl sydd eisiau hunanadeiladu. Rwy'n gwerthfawrogi eich bod yn dweud eich bod yn ystyried hyn ar hyn o bryd, felly mae hyn yn rhywbeth yr ydych chi'n edrych arno. Gwn hefyd fod Llywodraeth Cymru wedi gwanhau rhai gofynion cynllunio er mwyn galluogi datblygiad Lammas, sef eco-bentref gwledig yng Ngogledd Sir Benfro. Felly dangoswyd rhywfaint o hyblygrwydd yn y maes hwn yn y gorffennol. Tybed os oes gennych chi fwy o wybodaeth heddiw am unrhyw gynigion ar gyfer cynlluniau hunanadeiladu Llywodraeth Cymru. Diolch.