1. Pa drafodaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cael gydag Arla yn dilyn ei benderfyniad i gau'r safle yn Llandyrnog? OAQ52324

Wel, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig wedi ysgrifennu at reolwr-gyfarwyddwr Arla i ofyn am gyfarfod brys i drafod unrhyw gyfleoedd y mae’r cwmni’n eu hystyried a gweld sut y gallai Llywodraeth Cymru helpu.

Wel, diolch i chi am eich ateb. Rydw i'n gwybod ei bod hi'n ddyddiau cynnar, ond byddwn i yn licio gofyn a fyddai'r Llywodraeth yn barod i ystyried macsimeiddio potensial y safle yna, drwy efallai edrych ar ddenu eraill i ddod mewn i weithredu o'r safle yna yn y dyfodol. Oherwydd y gofid yw, wrth gwrs, os ydy'r safle yn cael ei 'mothball-io', mae'n cau pawb arall allan, o safbwynt y cyfle i brosesu llaeth yn yr ardal yna, ac nid ydym eisiau sefyllfa fel y gwelwyd yn Hendy Gwyn, yn ne-orllewin Cymru, flynyddoedd yn ôl, lle roedd y safle'n wag am flynyddoedd mawr, a hynny yn ei dro yn golygu nad oedd yn bosib prosesu llaeth yn yr ardal honno. Ac mae hynny'n bwysig, wrth gwrs, nid yn unig oherwydd ein bod ni angen capasiti prosesu yng Nghymru, am yr holl resymau rydw i wedi eu rhestru yn flaenorol yn fy nghwestiwn i Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth yr wythnos diwethaf, ond hefyd, wrth gwrs, mae yna ymrwymiad gan Arla ar hyn o bryd i ddal i gymryd llaeth gan y ffermwyr yn y gogledd-ddwyrain. Ond, wrth gwrs, am ba hyd y byddan nhw'n barod i drosglwyddo hwnnw i'r Alban ac i Ddyfnaint heb, yn y pen draw, benderfynu nad yw e yn gost effeithiol?

Wel, rwy'n deall bod yr Ysgrifennydd Cabinet wedi cael cyfarfod dros y ffôn hefyd y prynhawn yma. Un o'r pethau a oedd yn cael ei ystyried oedd pa gyfleoedd sydd i'r safle yn y pen draw. Rwy'n cofio pa mor anodd oedd hi i sicrhau bod y tir yn cael ei ryddhau yn Hendy Gwyn; fi oedd y Gweinidog ar y pryd a wnaeth sicrhau bod hynny'n digwydd. Roedd hynny wedi sefyll yna fel carreg fedd, mewn ffordd, am flynyddoedd yn y dref, ac roedd hynny'n rhywbeth roedd pobl eisiau ei weld yn cael ei ddatrys a hefyd y tir yn cael ei ddefnyddio am rywbeth arall. Felly, mae yna ddau beth: yn gyntaf, edrych ar gyfleoedd i'r safle ei hunan, ac, yn ail, wrth gwrs, sicrhau bod yna gefnogaeth ar gael i'r bobl sydd yn gweithio yna, a bydd honno ar gael, wrth gwrs, drwy'r cynllun ReAct. A hefyd mae Busnes Cymru yn gweithio gyda'r cwmni er mwyn gweld pa gyfleoedd sydd yna yn y pen draw.

Yr wythnos diwethaf, wrth ymateb i mi, cyfeiriodd Ysgrifennydd y Cabinet at ddatganiad Undeb Amaethwyr Cymru bod Arla yn bwriadu cadw'r safle tra bod cyfleoedd posibl ar gyfer cynhyrchion eraill yn cael eu harchwilio, ac y byddai'n trafod â nhw ymhellach. Fe'm hysbyswyd ers hynny gan un ffynhonnell mai'r cwbl y mae 'cyfleoedd eraill ar gyfer y safle' yn cyfeirio ato yw ailddechrau cynhyrchu pe byddai tariffau yn cael eu cyflwyno ar fewnforion caws ar ôl Brexit. Ond gwelsom hefyd, dros y penwythnos, adroddiadau bod Starbucks wedi taro bargen drwyddedu 21 mlynedd gydag Arla i weithgynhyrchu, dosbarthu a marchnata ei amrywiaeth o goffi llaeth parod i'w yfed premiwm ledled Ewrop, y dwyrain canol ac Asia, sydd o bosibl yn creu cyfleoedd ehangach. Efallai na fyddwch chi'n gallu dweud wrthym ni tan y byddwch wedi siarad gydag Ysgrifennydd y Cabinet, ar ôl ei drafodaeth, ond a wnewch chi hysbysu'r Cynulliad pa drafodaethau a gynhaliwyd, yn y cyd-destun hwnnw, ac a yw hyn wedi ei gyfyngu i dariffau ar ôl Brexit yn unig, neu a oes cyfleoedd newydd yn gysylltiedig â'r contractau newydd a hysbysebwyd gyda thrydydd partïon?

Wel, mae'n gynnar eto, ond yn sicr byddwn yn archwilio unrhyw bosibilrwydd a fydd yn arwain at ganlyniad cadarnhaol i'r ardal. Ac mae hynny'n rhywbeth y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn parhau i'w wneud, ynghyd â swyddogion.

Prif Weinidog, pa gamau wnaeth Llywodraeth Cymru eu cymryd, cyn i Arla gyhoeddi y byddai'r safle'n cau, i geisio eu darbwyllo i beidio â chau'r gwaith yn Sir Ddinbych?

Wel, mae'r cyhoeddiadau hyn yn aml yn dod gydag ychydig neu ddim rhybudd. Yr hyn yr ydym ni'n ei wneud wrth gwrs o dan yr amgylchiadau hynny yw dau beth: yn gyntaf oll, gwneud yn siŵr bod Busnes Cymru yn ceisio trafod y dyfodol gyda'r cwmni, ac, yn ail, wrth gwrs, darparu cymorth i'r gweithwyr yr effeithir arnynt, gan gynnwys trwy gynllun ReAct, er mwyn eu helpu nhw i nodi ffynonellau cyflogaeth eraill. Nid yw bob amser yn wir, lle mae achosion o gau safleoedd yn cael eu cyhoeddi, neu eu cynnig—gan ei fod yn destun ymgynghoriad ar hyn o bryd—ein bod ni'n cael rhybudd sylweddol, neu weithiau, unrhyw rybudd o gwbl.