2. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus – Senedd Cymru ar 13 Mehefin 2018.
5. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i wella mynediad trigolion yn Nhrefynwy at wasanaethau cyhoeddus? OAQ52303
Rydym yn parhau i ddarparu cefnogaeth sylweddol i wasanaethau cyhoeddus yn sir Fynwy.
Rwy'n falch o glywed hynny, Ysgrifennydd y Cabinet. Gwrandewais gyda diddordeb ar eich trafodaeth gyda fy nghyd-Aelod Janet Finch-Saunders yn gynharach. Cefais fy nharo ein bod wedi cael y ddadl a gawsoch sawl gwaith o'r blaen. Rhaid imi ddweud fy mod yn cytuno â'ch sylw y dylech fod—fel rwy'n ei wneud yn aml, mewn gwirionedd; ar y pethau mawr yn unig yr ydym yn anghytuno. [Torri ar draws.] Rwy'n cyrraedd yno. [Chwerthin.] Nid wyf yn gyfarwydd â chael fy heclo gan fy ochr fy hun. [Chwerthin.] Dylem ddatganoli pwerau i ganolfannau democratiaeth leol effeithiol, sef, rwy'n meddwl, yr ymadrodd a ddefnyddiwyd gennych. Hefyd, credaf eich bod yn iawn i ddweud eich bod chi, fel Llywodraeth Cymru, angen perthynas ystyrlon â llywodraeth leol. Credaf y byddai llywodraeth leol wrth eu bodd yn cael perthynas ystyrlon gyda Llywodraeth Cymru yn ogystal. A chredaf y ceir dwy ochr i'r geiniog hon.
Rwy'n credu mai lle rydym yn anghytuno, Ysgrifennydd y Cabinet, yw, er bod pob un ohonom yn derbyn y dylai fod newid organig dros amser, a diwygio llywodraeth leol a strwythurau darparu gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru—mae gennym y dinas-ranbarthau fel enghraifft glasurol o sut y mae pethau yn newid—yr hyn sy'n rhaid ei wneud yw rhoi'r dinesydd ynghanol hyn. Lle mae ein hochr ni yn wahanol i'ch un chi yw ein bod yn teimlo eich bod yn rhoi'r strwythur yn gyntaf, ac mae hynny'n anghywir. Nid yw hynny wedi gweithio yn y gorffennol ac ni fydd yn gweithio yn y dyfodol. Felly, a wnewch chi ailfeddwl, cael trafodaethau gyda'ch cydweithwyr llywodraeth leol, gobeithio, neu bwy bynnag y mae angen i chi gael y trafodaethau hynny â hwy, ond dychwelyd â chynigion ar gyfer sut rydych yn mynd i roi'r dinesydd yn y canol a chael system sydd o ddifrif yn darparu'r math o newid trawsffurfiol, adfywiol mewn llywodraeth leol y mae pawb ohonom am ei weld yn ddirfawr, ond newid nad yw'n aberthu popeth ar allor ad-drefnu?
Ac mae'n cytuno â chi.
Roeddwn i'n credu hynny hefyd. Mae yna wahaniaeth o ran cywair a geiriau, onid oes? Gadewch imi ddweud hyn: clywaf yr hyn sydd gan fy nghyfaill a fy nghymydog etholaeth i'w ddweud, a deallaf y pwynt y mae'n ei wneud. Ac rwy'n cytuno, er y perygl ofnadwy i mi fy hun o bosibl, nad yw rhoi'r dinesydd ynghanol ein democratiaeth a'r modd yr ydym yn darparu gwasanaethau yn dibynnu'n unig ar strwythurau. Cytunaf â hynny, fel mae'n digwydd. Ond rhaid inni allu cael strwythurau sy'n gadarn ac yn gynaliadwy er mwyn datganoli'r cyfrifoldebau a'r gwasanaethau iddynt. Rydym angen hynny ac nid oes gennym hynny ar hyn o bryd, ac mae llywodraeth leol yn derbyn hynny. Felly, mae angen inni ddod o hyd i strwythur a fydd yn ein galluogi i ddatganoli'r pwerau, ac i sicrhau bod y cyfrifoldebau hynny'n bodoli ar lefel fwy lleol, ac rwy'n hapus i gael y sgwrs honno. Rwyf wedi dweud ar sawl achlysur nad wyf yn gaeth i unrhyw fap penodol ac nid wyf yn gaeth i unrhyw strwythur penodol. Ond yr hyn rwy'n gaeth iddo yw cynaliadwyedd. Rwy'n ymrwymedig i warchod y gweithlu. Rwy'n ymrwymedig i wasanaethau o ansawdd uchel, ac rwy'n ymrwymedig i atebolrwydd democrataidd effeithiol.
Yr hyn na allwch ei ddweud yw eich bod eisiau'r holl amcanion hyn ond nad ydych yn barod i dderbyn unrhyw fodd o'i wneud. Felly, mae angen cael sgwrs ddifrifol am hynny, ac rwy'n croesawu'n fawr y cyfraniad o sir Fynwy ar y mater hwn, ond rwyf am ddweud wrtho yn ddifrifol iawn fod yn rhaid i'r sgwrs, er mwyn cyflawni'r pethau hynny, symud ymlaen o'r ddadl ynglŷn â map a dadl ynglŷn â llinellau ar fap. Mae'r hyn a ddisgrifiodd yn debyg iawn i'r math o uchelgais sydd gennyf fi, un sy'n mynnu newid; nid yw'n galw am aros fel yr ydym. Aros fel yr ydym yw'r ateb gwaethaf posibl i lywodraeth leol yng Nghymru, oherwydd bydd hynny'n golygu, dros y blynyddoedd nesaf, y bydd pwy bynnag sy'n eistedd yn y sedd hon a phwy bynnag sy'n eistedd yn y lle hwn yn rheoli dirywiad ac nid ehangiad. Rwyf am weld dadeni llywodraeth leol yng Nghymru; nid wyf am fod yn gyfrifol am ei ddirywiad.