Part of the debate – Senedd Cymru am 6:58 pm ar 26 Mehefin 2018.
Diolch i'r Gweinidog am ei datganiad ac am gyhoeddi cyllid newydd. Rwy'n sylweddoli bod tai, iechyd a gofal cymdeithasol, i raddau helaeth, i gyd yn gydgysylltiedig a bod angen eu hystyried gyda'i gilydd, sef prif fyrdwn y datganiad heddiw. Felly, rydym yn gwerthfawrogi'r farn honno, ac rydym yn cydnabod yr angen i wahanol adrannau weithio gyda'i gilydd i gyflawni'r nodau hyn yr ydych chi wedi'u nodi, yn hytrach na gweithio mewn seilos. Rwy'n credu felly, fod hynny'n wir ar lefel Llywodraeth, pan fo'n rhaid i chi weithio ochr yn ochr â dau Weinidog arall, o bosibl, er mwyn cyflawni'r nodau hyn, a hefyd ar lefel fwy rhanbarthol. Felly, rwy'n credu ei bod yn syniad da i gynnwys anghenion tai yn y byrddau partneriaeth rhanbarthol fel rhwymedigaeth statudol.
Un mater sylfaenol ynghylch y tri maes integredig hyn yw: a ydym ni'n adeiladu digon o fyngalos yng Nghymru? Gwnaeth Angela Burns grybwyll hyn. Cododd y mater o fyngalos, ond cododd Angela nifer o bwyntiau dilys a doeddwn i ddim yn siŵr mewn gwirionedd eich bod chi wedi ateb y cwestiwn sylfaenol hanfodol hwn. Gwnaethoch chi ateb llawer o bwyntiau, ond mae gen i ddiddordeb yn eich barn chi ar y mater syml o nifer y byngalos sy'n cael eu hadeiladu.
Mae yna amrywiaeth o addasiadau i'r cartref y gellir eu darparu i wneud cartrefi'n fwy addas i fyw ynddyn nhw i bobl sydd wedi datblygu problemau corfforol neu feddyliol, neu bobl sydd wedi heneiddio. Wrth gwrs, mae yna gwestiwn o flaenoriaeth. Fe wnaethoch chi gyfeirio at wahanol grwpiau, ond wnaethoch chi ddim sôn am gyn-filwyr, felly a ydyn nhw'n rhan o raglen y gronfa gofal integredig, neu a ydyn nhw'n dod o dan gynllun arall? Hoffwn i beth eglurhad ar y mater hwnnw. Ond, yn amlwg, fe geir y broblem hon o flaenoriaeth. Mae yna lawer o wahanol grwpiau. Fe wnaethoch chi ddweud bod canrannau penodol o gyllid a fydd yn cael eu dyrannu mewn gwahanol ffyrdd. Mae'n debyg mai un mater sylfaenol yw: a fydd yna system gydlynol o flaenoriaethau sy'n hawdd ei deall i'r ymgeiswyr sy'n gwneud cais am grantiau ar gyfer pethau fel addasiadau yn y cartref?
Gellir defnyddio technoleg newydd weithiau er budd bywydau pobl sy'n weddol gaeth i'r cartref. Er enghraifft, mae llawer o ganolfannau dydd wedi cau yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Efallai nad yw pobl sy'n byw mewn ardaloedd gwledig yn byw yn agos at ganolfan dydd beth bynnag, felly mae unigrwydd ac arwahanrwydd yn broblem fawr erbyn hyn. A gawn ni ymchwilio i addasiadau mewn cartrefi sy'n caniatáu i bobl hŷn gael mynediad at gyfleusterau fel Skype neu rywbeth tebyg, neu hyd yn oed hyfforddiant i'r rhai hynny sydd â diddordeb mewn cael mynediad at y rhyngrwyd? A allai hynny fod yn rhan gost-effeithiol o addasu cartrefi? Yn amlwg, mae angen inni gael band eang yn yr ardaloedd hynny yn gyntaf.
Roedd yn ddiddorol clywed gweledigaeth Dai Lloyd, ac mae'n un da yn fy marn i—y syniad hwn y gall pobl hŷn weithiau fyw mewn ffurfiau lled-gymunedol o fyw a fydd yn aml yn fwy buddiol i lawer ohonynt. Mae yna rywbeth hefyd o'r enw therapi hel atgofion, a all fod o fudd i bobl sy'n cael anawsterau o ran eu hatgofion. Gellir ymgorffori hyn yn y math o bentref yr oedd Dai yn cyfeirio ato yn un o'i bwyntiau. Felly, tybed a ellir ymgorffori hyn mewn rhyw ffordd yn rhaglen y Llywodraeth. Diolch.