5. Pa asesiad y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i wneud o bwerau cyfreithiol Llywodraeth Cymru i gefnogi model newydd ar gyfer morlyn llanw bae Abertawe? OAQ52446

Diolch i Mike Hedges am y cwestiwn hwnnw. Dylwn ddweud, er nad yw yn fy etholaeth, y byddai etholwyr Castell-nedd yn elwa o unrhyw ddatblygiad o'r math hwn, felly rwyf am ddatgan buddiant o ran hynny.

Mae Llywodraeth Cymru yn barod i ystyried sut y gallai ddefnyddio ei phwerau i gefnogi modelau cyflawni amgen a allai ddeillio o uwchgynhadledd ynni'r môr ac o'r trafodaethau parhaus gydag arweinwyr rhanbarthol, y cyfeirir atynt yn natganiad Ysgrifennydd y Cabinet ar 26 Mehefin.

A gaf fi ddiolch i chi am yr ymateb hwnnw? Mae unfrydedd wedi bod ymysg y rhai ohonom sy'n cynrychioli'r rhanbarth cyfan hwnnw yn ne-orllewin Cymru, gan ddechrau efallai gyda fy nghyd-Aelod a fy nghymydog gyda'r hanner arall ohono, David Rees, ond hefyd yr Aelodau rhanbarthol ar draws y pleidiau sydd wedi dangos eu cefnogaeth yn llawn. Felly, nid yw hwn yn sylw gwleidyddiaeth plaid fel y cyfryw. Ond mae model newydd ar gyfer y morlyn yn cael ei drafod, nad yw'n seiliedig ar y contract gwahaniaeth, gyda Llywodraeth y DU. Felly, ni fyddai'r model newydd yn cynnwys y pwerau a gadwyd yn ôl gan San Steffan. A oes gan Lywodraeth Cymru hyblygrwydd ychwanegol i gefnogi'r dull hwn o ariannu'r morlyn?

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn atodol. Mae'n iawn i ddweud, yn amlwg, fod yna gefnogaeth drawsbleidiol gref yn y Cynulliad hwn ac ar draws Cymru i'r morlyn, a dyna pam ein bod mor siomedig fod Llywodraeth y DU wedi gwneud y penderfyniad a wnaeth. Fel y mae'n awgrymu'n briodol yn ei gwestiwn, roedd ymwneud Llywodraeth y DU wedi'i ysgogi'n rhannol gan yr angen am gontract gwahaniaeth, nad yw, yn amlwg, wedi'i ddatganoli i Gymru, ac nid oes gennym gymhwysedd yn y Cynulliad i sefydlu trefn debyg i gyfundrefn y contract gwahaniaeth.

Rwy'n ymwybodol, fel yntau, o'r trafodaethau sydd wedi bod yn digwydd, a'r sylw yn y wasg yn benodol, ynglŷn â model amgen a allai gynnwys mecanwaith heblaw dull contract gwahaniaeth ar gyfer cyflawni. Yn amlwg, pe bai hynny'n wir, byddai pwerau Llywodraeth Cymru yn wahanol i fodel lle mae angen contract gwahaniaeth. Ac yn amodol ar nifer fawr o gwestiynau ynglŷn ag adnoddau, a chwestiynau ehangach, mae'n amlwg fod gan Weinidogion Cymru bwerau gweithredol eang a chyffredinol i hwyluso creu swyddi a datblygu economaidd, gan gynnwys drwy gyfrwng benthyciadau a gwarantau a grantiau ac ati. Yn wir, y pwerau hynny oedd sail y cynnig a wnaeth Prif Weinidog Cymru i gefnogi'r cynnig cyfredol ar gyfer y morlyn llanw. Byddai'n rhaid edrych ar y rheini yng nghyd-destun cynnig penodol pe bai'n cael ei gyflwyno, cynnig pendant, ac yn amlwg unwaith eto, yng nghyd-destun rheolau cymorth gwladwriaethol. Yn amlwg, byddai angen inni sefydlu nad oedd unrhyw gymorth gwladwriaethol neu fod y cymorth yn gydnaws â'r fframwaith yn y ddeddfwriaeth. Fel y dywedaf, nid oes cynnig pendant i'w werthuso ar hyn o bryd, ond dylai fod yn dawel ei feddwl y bydd y Llywodraeth yn edrych ar ei holl bwerau ac yn eu hystyried yn y cyd-destun hwnnw pe bai'r cynnig yn cael ei gyflwyno.

Fel y bydd y Cwnsler Cyffredinol yn gwybod, mae mater y morlyn llanw yn fater byw iawn o hyd, ac yn amlwg, mae yna nifer o opsiynau posibl yn cael eu crybwyll ar hyn o bryd o ran sut yn y byd y gallwn achub y sefyllfa hon. Nawr, mae Plaid Cymru wedi dadlau ers tro y dylid sefydlu cwmni ynni cenedlaethol ar gyfer Cymru, gydag adnoddau naturiol Cymru yn cael eu defnyddio i ddarparu cyflenwad ynni cynaliadwy a fforddiadwy. Yn amlwg, mae'r model cenedlaethol yn un opsiwn. Mae yna opsiynau eraill. Un awgrym o'r fath yw model cyflawni lleol, wedi'i arwain, o bosibl, gan ddinas a sir Abertawe, ond ceir opsiynau rhanbarthol eraill hefyd. Felly, o ystyried yr amrywiaeth o opsiynau cyflawni posibl, sydd angen eu harchwilio, i ba raddau rydych yn cynorthwyo Llywodraeth Cymru i drafod y materion cyfreithiol a'r materion ariannol sy'n gysylltiedig â llywodraeth leol, cyrff cyhoeddus a rhanddeiliaid eraill yng Nghymru, a phryd y gallwn ddisgwyl i Lywodraeth Cymru gyflwyno datganiad ar y mater hwn?

Diolch i'r Aelod am ei gwestiwn, ac am ein hatgoffa am ei gefnogaeth i gwmni ynni cenedlaethol, dielw rwy'n credu. Fel y dywedais wrth Mike Hedges yn awr, mae'n amlwg, fel y bydd rhywun yn gwybod o'r hyn a welir yn y wasg a'r trafodaethau sy'n mynd rhagddynt, fod yna bobl sy'n edrych yn greadigol ar ba opsiynau amgen a allai fod ar gael i gadarnhau'r cyfle sy'n bodoli yng Nghymru—ledled Cymru, mewn gwirionedd—i ddefnyddio ein capasiti llanw i gynhyrchu ynni adnewyddadwy. Fel rwyf newydd ei ddweud, o'm rhan i'n bersonol, fy rôl i fydd cynghori ar y pwerau cyfreithiol sydd gan Lywodraeth Cymru, ond yn amlwg, bydd y sgyrsiau hynny, fel y byddwch wedi'i gasglu o'r hyn a ddywedais yn fy ymateb cynharach—rwy'n mynd ar drywydd y trafodaethau hynny.