Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, ac rydw i'n galw ar arweinydd y tŷ i wneud ei datganiad—Julie James.

Diolch, Llywydd. Mae un newid i agenda heddiw. Yn ddiweddarach y prynhawn yma byddaf yn gwneud datganiad ar yr adolygiad o gydraddoldeb rhwng y rhywiau. Fel arall mae busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y'i dangosir ar y datganiad a chyhoeddiad busnes y gellir eu gweld ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar yr adroddiad gan Centre for Cities sy'n dweud y dylai canol dinasoedd sy'n ei chael hi'n anodd roi diwedd ar eu dibyniaeth ar fanwerthu drwy newid siopau i swyddfeydd a thai? Yn ôl yr adroddiad hwn, mae swyddfeydd yng nghanol dinasoedd llwyddiannus fel Bryste a Manceinion yn ddwy ran o dair o'r gofod masnachol sydd ar gael, ac roedd manwerthu yn 18 y cant o hynny. Yng nghanol dinas Casnewydd, roedd 54 y cant o ofod masnachol yn lleoedd manwerthu, ac mae 28 y cant o'r siopau yn wag. Hefyd, mae nifer y bobl sy'n byw yng nghanol dinas Caerdydd wedi cynyddu gan 88 y cant rhwng 2002 a 2015. Canol dinas Abertawe, 63 y cant yn ystod yr un cyfnod. Yng Nghasnewydd, cynnydd o 20 y cant yn unig, Gweinidog.

A gawn ni ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar ganfyddiadau'r adroddiad hwn, ac ar sut y gallwn ni roi bywyd yn ôl i ddinasoedd a threfi fel Casnewydd, os gwelwch yn dda?

Ie, adroddiad diddorol iawn, ac mae llawer o waith wedi'i wneud ar y ffordd y mae natur canol dinasoedd yn newid. Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi gwneud nifer o gyfraniadau at y ddadl honno, ac rydym ni wedi bod yn gweithio'n galed iawn gyda phartneriaid ar y bargeinion dinesig er mwyn ystyried yr hyn y mae'r Aelod yn ei amlinellu, sef y newid sylfaenol yn y ffordd y mae pobl yn siopa, yn amlwg, effaith siopa ar y rhyngrwyd ar ofod manwerthu, a'r hyn y mae angen ei wneud i sicrhau bod y lleoedd bywiog hynny y mae pobl eisiau mynd iddyn nhw yn rhywbeth heblaw profiad manwerthu. Mae'r Aelod wedi pwysleisio'n helaeth ar ganfyddiadau'r adroddiad. Gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol iawn ohonyn nhw.

Yn gyntaf oll, arweinydd y tŷ, a gaf i ddweud fy mod i'n synnu braidd nad ydym ni wedi cael datganiad llafar ar yr ymgynghoriad ar reoli'r defnydd o dir a dyfodol taliadau'r polisi amaethyddol cyffredin, sy'n mynd i fod yn eithriadol o bwysig dros yr haf? Rwy'n deall ei fod yn ymgynghoriad hir, ond bydd hyn yn rhan bwysig o sioeau'r haf. Rwy'n credu y byddai datganiad llafar wedi bod yn addas ar gyfer ymgynghoriad o'r fath, a byddaf yn sicr yn dod yn ôl at hyn yfory pan mae Ysgrifennydd y Cabinet i fod i ateb cwestiynau. Ond rwyf i'n credu ei fod yn haeddu sesiwn arbennig yn y Siambr hon, i edrych ar yr ymgynghoriad hwnnw a'i archwilio.

A gaf i ofyn am ddau ddatganiad posibl arall? Yn gyntaf, a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu gwneud datganiad ar ddŵr rywbryd yn ystod yr wythnos neu ddwy nesaf? Nid ydym ni mewn sefyllfa o sychder yng Nghymru eto—dim ond er mwyn sicrhau ein bod yn glir iawn ynglŷn â hyn—fodd bynnag, mae gennym ni sefyllfa lle yr ydym ni'n dechrau edrych ar y sefyllfa a allai godi oherwydd sychder. Mae dau fis olynol o lawer llai o law llawer na'r cyfartaledd yn un o'r trothwyon o ran nodi sychder—rydym ni bron â chyrraedd hynny. Rydym ni'n fwy parod o lawer nag yn haf 1976, rwy'n credu y gall y ddau ohonom ni ei gofio, ond mae'n sicr yn wir bod rhywfaint o bryder erbyn hyn ynghylch defnyddio dŵr yng Nghymru—prinder dŵr posibl—ac, wrth gwrs, byddwn ni ar doriad dros yr haf, felly os yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu cefnogi unrhyw fath o gyfyngiadau ar ddefnyddio dŵr, neu fod angen gwneud hynny, gan y gallem yn wir gael glaw, ond os na fydd digon ohono, gallai problemau barhau i fodoli ym mis Awst—. Felly, a fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud datganiad, ac yn benodol, a fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud datganiad ar ddefnyddio pwerau newydd Deddf Cymru 2017 ar y cyd â Llywodraeth y DU ynghylch adnoddau dŵr yng Nghymru? Rwy'n gwbl fodlon bod ein dŵr yn cael ei rannu ledled y Deyrnas Unedig; rwy'n credu ei bod yn iawn a phriodol bod adnodd cyffredin yn cael ei rannu. Ond rwy'n credu hefyd ei bod yn iawn a phriodol i dalu'r pris cywir am ddefnyddio adnoddau. Rwy'n credu y byddai'n anodd iawn yn wleidyddol pe byddem ni'n gweld unrhyw gyfyngiadau sychder yng Nghymru a bod dŵr yn llifo, dyweder, drwy ffatrïoedd a threfi Lloegr heb fod gennym delerau cyfatebol. Mae angen yn syml i ni ddeall pryd y caiff pwerau newydd Llywodraeth Cymru o dan Ddeddf Cymru eu defnyddio i gael trafodaethau â Llywodraeth y DU ynghylch rheoli ar y cyd, a rheoli adnoddau dŵr yng Nghymru yn briodol.

Y sefyllfa arall yr hoffwn i ofyn am ddatganiad arni yn benodol, neu efallai y byddai llythyr oddi wrth Ysgrifennydd y Cabinet yn briodol, yw sefyllfa deintyddiaeth yng Nghymru, ac yn enwedig deintyddiaeth ar lefel dan arweiniad deintyddion ymgynghorol. Mae gennyf i etholwr sy'n hapus i mi ei enwi, Mr Boff, sydd wedi bod yn aros am ddwy flynedd a hanner i gael deintyddiaeth adferol, ar ôl colli ei ddannedd i gyd. Nid yw'n gallu cael hynny wedi ei wneud gan ddeintydd adferol yn Betsi Cadwaladr, oherwydd nad ydyn nhw erioed wedi llwyddo i gadw deintydd adferol, ond dydyn nhw ddim yn fodlon, ychwaith, talu am iddo gael hyn wedi ei wneud ym mhle yr aeth eu deintydd adferol blaenorol, sef yng ngorllewin canolbarth Lloegr. Felly, dydyn nhw ddim yn fodlon talu am iddo fynd yno, ond nid oes ganddyn nhw ddeintydd a allai ei wneud yn ardal y bwrdd iechyd, ac anfonwyd £1 miliwn yn ôl i Lywodraeth Cymru ganddynt ar gyfer deintyddiaeth y llynedd, oherwydd nad oedden nhw'n gallu gwario'r arian. Yn y cyfamser, mae fy etholwr a dweud y gwir wedi ei rybuddio gan ei feddyg teulu ei fod bellach yn wynebu diffyg maeth oherwydd nad oes ganddo yn llythrennol y dannedd i fwyta yn briodol.

Mae hyn yn rhywbeth y byddai mor hawdd ei ddatrys mor pe byddai gan y byrddau iechyd ffordd o ddefnyddio adnoddau y maen nhw wedi eu cael gan Lywodraeth Cymru i'w gwario y tu allan i'w hardal, i wneud yn siŵr bod ein hetholwyr yn cael y gofal iechyd sydd ei angen arnynt. Nawr, y tro diwethaf—gallaf ddarllen hyn yn uchel; mae gennyf i restr hir iawn o gyfathrebiadau ar hyn, ac mae llawer o bobl wedi cyfranogi—ond y tro diwethaf, y tro diweddaraf, ychydig wythnosau yn ôl, roedd ymateb oddi wrth Ysgrifennydd y Cabinet yn dangos ychydig o frys a sylweddiad na all y bwrdd iechyd barhau i anfon llythyrau ateb dros dro ataf i—ychydig wythnosau yn ôl—ar y mater hwn, a bod Mr Boff angen ei driniaeth lawn. Byddwn i'n gwerthfawrogi rhyw ymateb cyn y toriad o ran beth sy'n cael ei wneud i adfer y gwasanaeth hwn, y mae'n rhaid ei fod yn effeithio ar etholwyr eraill, oherwydd ni fu gan Betsi ddeintydd adferol ers o leiaf blwyddyn erbyn hyn, ac nid yw'n gallu darparu gwasanaeth hanfodol iawn.

Llywydd, yn ôl yr arfer traddodiadol, gan fynd o'r diwedd at yn ôl, byddaf yn gwneud yn siŵr bod Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o'r mater, ac yn canfod ar ran yr Aelod sut y mae o arni o ran ei ymateb i bryderon ei etholwr.

O ran dŵr, nid ydym ni eto wedi cyrraedd y sefyllfa y mae rhai ohonom ni yn ei chofio o haf hir, poeth 1976. Mae'n rhaid i mi ddweud, nad oedd llawer o fy nghyd-Aelodau yn y Cabinet, wrth gwrs, wedi eu geni bryd hynny, ond, yn anffodus, mi roeddwn i. Ond rydym ni'n cadw—maddeuwch y gair mwys—llygad tywydd arno ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn cyflwyno datganiad os byddwn ni'n cyrraedd sefyllfa pan fydd angen gwneud rhywbeth. Nid wyf i eisiau amharu ar y tywydd hyfryd, Llywydd, gan fod gennyf briodas deuluol bwysig, ac rwy'n gobeithio'n fawr iawn y bydd yn para tan hynny, yn union ar ôl toriad yr haf.

O ran rheoli tir, yn amlwg rydym ni mewn ymgynghoriad, a bydd Ysgrifennydd y Cabinet, ar ôl i ni gael yr ymgynghoriad, yn dod yn ôl ac yn rhoi amlinelliad o'r ymgynghoriad hwnnw. Nododd yr Aelod ei hun y bydd nifer o ddigwyddiadau yn ystod yr haf pryd y caiff ei drafod yn fanwl, a'r amser i ddod â datganiad ymlaen fydd pan fo gennym ni ganlyniadau'r ymgynghoriad.

Arweinydd y tŷ, rwy'n arbennig o bryderus i ddiogelu fy etholwyr yn rhan orllewinol Bro Morgannwg, lle ceir arfer hirsefydlog o ddefnyddio gwasanaethau ysbyty Tywysoges Cymru. A wnewch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y newid arfaethedig i ffin y Bwrdd Iechyd ym Mhen-y-bont ar Ogwr?

Yn ail, byddwn i'n ddiolchgar pe gallai arweinydd y tŷ gadarnhau y bydd Llywodraeth Cymru yn ymateb, fel mater o frys, i adroddiad gan yr adolygiad annibynnol o ddiogelwch meddyginiaethau a dyfeisiau meddygol, sydd wedi dod i'r casgliad bod yn rhaid rhoi'r gorau i ddefnyddio rhwyll lawfeddygol i drin anymataliad wrinol straen ar unwaith. Byddwch chi'n gwybod y cynhaliais gyfarfod yr wythnos diwethaf y grŵp goroeswyr rhwyll Cymru. A yw hyn yn gydnaws â datganiad a wnaethpwyd gan Ysgrifennydd y Cabinet, Vaughan Gething, ar 8 Mai, pan dynnodd sylw at ei gefnogaeth ar gyfer canllawiau newydd y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal ym mis Rhagfyr y llynedd, sy'n datgan na ddylid atgyweirio prolaps wal y wain â rhwyll drwy'r wain ond yng nghyd-destun ymchwil? A hefyd, yn ei ddatganiad, dywedodd ei fod yn cefnogi argymhelliad y gweithgor bod y GIG yn cefnogi menywod sydd â phroblemau iechyd pelfis, gan symud i ganolbwyntio ar atal a therapïau ceidwadol, gydag ymyrraeth lawfeddygol fel dewis olaf.

Mae'n fater pwysig iawn, ac fel y dywedodd Jane Hutt yn gywir, mae Ysgrifennydd y Cabinet eisoes wedi gwneud rhai sylwadau ar hynny. Rydym ni'n argymell y GIG i gyfyngu ar y defnydd o rwyll y wain yng Nghymru, gan sicrhau bod hyn yn parhau i gael ei ddefnyddio dim ond ar gyfer y rhai hynny sydd ag angen penodol iawn ac sy'n deall y risgiau yn llwyr. Mae hynny'n unol ag argymhellion diweddar yr adroddiad gan y panel adolygu, y mae Jane Hutt newydd ei grybwyll, ac mae Prif Swyddog Meddygol Cymru wedi ysgrifennu at gyfarwyddwyr meddygol yn ailadrodd y cyngor hwnnw.

Rydym ni'n disgwyl bod lefelau digonol o lywodraethu clinigol, cydsyniad, archwilio ac ymchwil ar waith mewn byrddau iechyd i sicrhau y gall pob menyw fod yn ffyddiog fod y mesurau diogelwch priodol ar waith. Mae gennym ni dystiolaeth o ostyngiad sylweddol yn nifer y triniaethau rhwyll y wain yng Nghymru. Felly, mae hyn yn awgrymu i raddau helaeth, Llywydd, bod pwyllo eisoes ar waith, wedi ei ysgogi gan y newid o ran gwneud penderfyniadau clinigol yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Fodd bynnag, ein disgwyliad ni yw y bydd hynny'n parhau i fod yn wir nes bod y gofynion ar gyfer gwell drefniadau diogelu wedi eu bodloni. Felly, rwy'n credu bod cyhoeddi gwaharddiad ar unwaith yn Lloegr yn adlewyrchu sefyllfa Cymru i raddau helaeth. Felly, yn y bôn, maen nhw'n dilyn ein harweiniad ni wrth weithredu'r mesurau diogelu hynny.

O ran ffiniau'r byrddau iechyd, rwy'n gwybod bod—Llywydd, yn amlwg, mae fy etholaeth i yn un o'r rhai yr effeithir arnynt, dim ond i atgoffa Aelodau am hynny—cadeiryddion y byrddau iechyd wedi cyhoeddi datganiad ar y cyd ar y newid hwn ac wedi gwahodd yr holl aelodau etholedig i godi unrhyw bryderon uniongyrchol â nhw. Os nad ydych chi wedi cael hwnnw, byddaf yn sicrhau bod gennych chi gopi a bod y gwahoddiad wedi ei estyn i chi, os nad yw hynny wedi digwydd. Does dim bwriad i newid gwasanaethau iechyd rheng flaen yn ardal awdurdod lleol Pen-y-bont ar Ogwr. Rydym ni'n amlwg yn awyddus iawn i leihau dyblygu a biwrocratiaeth, ac i annog symlrwydd. Bwriedir i'r cynigion ar gyfer ail-gyfochri ffiniau byrddau iechyd gynnig cyfleoedd o'r fath, gan rymuso llywodraeth leol i fod yn gryf ac yn fedrus ac i wneud penderfyniadau lleol yn seiliedig ar linellau atebolrwydd clir a gweithio'n effeithiol gyda chyfres gyson o bartneriaid, felly mae'n ailosod y ffiniau,a gwn fod Jane Hutt eisoes yn ymwybodol o hynny.

Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i weithio gyda byrddau iechyd a phartneriaid eraill wrth i baratoadau ddatblygu ar gyfer y newid i'r ffin, a chaiff y ddeddfwriaeth berthnasol ei chyflwyno maes o law. Yn amlwg, bydd unrhyw gynigion pellach i newid gwasanaeth iechyd yn destun ymgysylltiad cyhoeddus ar wahân a, phan fo hynny'n briodol, yn destun ymgynghori yn unol â gweithdrefnau arferol ar gyfer ystyried ffiniau o'r fath. Felly, nid yw hyn yn arwydd o gyfres arall o newidiadau i ddod.

Rwy'n cefnogi'r alwad am ddatganiad ar weithrediadau rhwyll. Nid yw Lloegr wedi dilyn Cymru. Mae'r GIG yn Lloegr wedi cyhoeddi terfyn i driniaethau'r GIG—yn bendant iawn. Yn y cyd-destun hwnnw, byddwn i'n croesawu datganiad.

Yn ail, byddwn i'n croesawu datganiad ar y cyfraniad y gall rheilffyrdd treftadaeth ei wneud ac y gall ei wneud ymhellach i Gymru ac i'n heconomïau lleol a rhanbarthol. Yr wythnos diwethaf, cynhaliodd yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas ddigwyddiad â Chwmni Anrhydeddus Lifrai Cymru gyda'r Ensemble Cymru godidog o Brifysgol Bangor yn perfformio yn Venue Cymru, Llandudno, a chlywsom yn y digwyddiad hwnnw fod Cadeirydd y Cwmni Anrhydeddus yn perthyn i'r teulu a achubodd reilffordd yr Wyddfa. Ddydd Gwener diwethaf, yng Ngwobrau Tywysog Cymru PRIME Cymru yn Llandudno, roeddwn yn sgwrsio â chynrychiolydd Rheilffordd Ffestiniog ac Ucheldir Cymru. Ddydd Sadwrn diwethaf, gwelsom Channel 4 yn dangos y bumed bennod, a'r olaf, o'r gyfres Great Rail Restorations, gan yrru'r trên amser ar Reilffordd Llangollen, gan hyrwyddo'r lleoliad rheilffyrdd gwych rhwng Llangollen a Charrog, ond sydd wrth gwrs erbyn hyn yn mynd i Gorwen hefyd, yn ogystal â'u gallu i weithredu'r trên treftadaeth, ac ymdrechion pawb sy'n gysylltiedig. Ers blynyddoedd lawer, rydym ni wedi bod yn clywed am gefnogaeth Llywodraeth Cymru i rai rheilffyrdd treftadaeth, dathliad o reilffyrdd treftadaeth Cymru, ond mae arnom angen swyddog twristiaeth cydgysylltiedig i werthu tocynnau cyffredinol, gan alluogi ymwelwyr rhanbarthol i ymestyn eu harhosiad yma a chael yr amser gwych yr ydym ni'n gwybod y gallan nhw ei gael. Felly, rwy'n galw am ddatganiad yn unol â hynny.

Mae'r Aelod yn amlygu rhan wirioneddol wych o dreftadaeth Cymru, ac rwy'n falch iawn o ddweud fy mod i wedi bod yn Llangollen yn ddiweddar ar gyfer eu digwyddiad rheilffordd treftadaeth yno, ac roedd wir yn hwyl gweld hynny, ac roedd hefyd yn wych gweld brwdfrydedd yr holl dyrfa a ddaeth i gyfarch y trên. Rwy'n gwybod bod y Gweinidog wir o ddifrif ynglŷn â hyn, a byddaf yn ystyried sut y gallwn ni gydgysylltu'r gwasanaethau hynny orau i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud ein gorau i fanteisio ar y cynnig sydd gennym. Rwy'n gwybod bod yr Aelod yn frwdfrydig iawn dros y rheilffyrdd hynny, fel yr wyf innau. Mae'n ddrwg gennyf ddweud nad wyf wedi bod ar reilffordd yr Wyddfa yn ddiweddar iawn, ond rwy'n gobeithio newid hynny yn ystod yr haf. Felly, byddaf yn siarad â'r Gweinidog ynghylch y ffordd orau i sicrhau bod pryderon yr Aelod yn cael eu hamlygu yn briodol.

O ran rhwyll y wain, fel y dywedais eisoes, nid oes gennyf mewn gwirionedd unrhyw beth i'w ychwanegu, Llywydd, at yr hyn a ddywedais yn gynharach am fater y rhwyll. Yn amlwg, rydym ni'n ymwybodol iawn o'r materion y mae'r Aelod yn eu codi.

Arweinydd y tŷ, fe fyddwch yn ymwybodol o ymchwil ddiweddar y Cyngor Prydeinig sy'n cymharu grym meddal is-genedlaethol gwledydd a rhanbarthau, ac yn archwilio sut y gallan nhw adeiladu eu proffil rhyngwladol. Roedd cyfarfod yma yn ddiweddar a oedd yn cynnwys Rhun ap Iorwerth. Edrychodd yr ymchwil ar bobl, brandiau, gwerthoedd gwleidyddol, diwylliant a chwaraeon yng Nghymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon yn ogystal â saith rhanbarth a gwlad arall sy'n debyg yn fras. O ran canlyniadau cyffredinol, daeth yr Alban yn ail ar ôl Québec, a Chymru yn y chweched safle.

Nawr, yn amlwg, mae canfyddiad a brandio yn bwysig i'n sector twristiaeth o ran denu ymwelwyr rhyngwladol. Y llynedd, cafodd holl genhedloedd y DU brofiad o gynnydd yn nifer y teithiau rhyngwladol, ond dangosodd yr Alban a Llundain ganlyniad arbennig o gryf. Er bod nifer y teithiau i Gymru wedi cynyddu hefyd, cafwyd gostyngiad o 8 y cant mewn gwariant yng Nghymru yn ystod yr un cyfnod, mewn cyferbyniad â thwf gwariant ar draws gweddill y Deyrnas Unedig o ryw 11 y cant. Felly, er gwaethaf ymdrechion Llywodraeth Cymru, mae'n amlwg y gellir gwneud mwy i gynyddu proffil a nifer yr ymwelwyr rhyngwladol sy'n dod i Gymru, ac felly, byddwn i'n ddiolchgar pe byddai'r Gweinidog twristiaeth yn cyflwyno datganiad ar y gwaith sy'n mynd rhagddo yn y maes hwn, ei ymateb i adroddiad y Cyngor Prydeinig, sy'n nodi'r heriau a'r cyfleoedd posibl, a hefyd i nodi ei weledigaeth o sut y mae'n gweld y strategaeth twristiaeth ryngwladol yn datblygu dros y blynyddoedd nesaf.

Ie, roeddem ni'n falch iawn o weld y cynnydd yn nifer yr ymwelwyr, ac roeddwn i'n arbennig o falch gyda'r trefniadau llongau mordeithio yn Ynys Môn, yr ydym ni'n gobeithio, yn fawr iawn, y byddwn ni'n gallu eu dyblygu mewn mannau eraill yng Nghymru. Mae'r Gweinidog yn dangos i mi y bydd yn fwy na pharod i gyflwyno datganiad i'r perwyl hwnnw, felly byddaf yn cysylltu ag ef ynghylch yr amseru gorau ar gyfer hynny.

Arweinydd y tŷ, bob chwe munud mae rhywun yn y DU yn dioddef ataliad sydyn ar y galon ac mae ei siawns o oroesi yn llai na 10 y cant. Yng Nghymru, mae hyn yn llai na 3 y cant, ond mewn llawer o wledydd eraill ar draws y byd byddai gan y person hwnnw siawns o 50 y cant i fyw. Yn anffodus, gall plant a phobl ifanc ddioddef ataliad sydyn ar y galon yn ogystal â'r genhedlaeth hŷn. Mae arbenigwyr meddygol yn credu y gellid achub llawer o blant pe byddai diffibriliwr yn cael ei ddefnyddio o fewn munudau ar ôl y llewyg. Rwy'n gwybod bod elusen Calonnau Cymru wedi gweithio gydag Undeb Rygbi Cymru i geisio gosod diffibrilwyr ym mhob un clwb rygbi ledled Cymru, sy'n fenter wych, a gwn fod yr aelod gyferbyn yn y Siambr, Suzy Davies, wedi gwneud rhywfaint o waith yn y gorffennol ar y mater hwn. Ond a gawn ni ddiweddariad arall, gan ein bod ni wedi cael diweddariad defnyddiol iawn gan Ysgrifennydd y Cabinet ym mis Rhagfyr 2016? Ond a gawn ni ddiweddariad arall ar y mater hynod bwysig hwn?

A hefyd, a gaf i ofyn am ail ddiweddariad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ar wasanaethau iechyd meddwl mewn ysgolion? Mae bron i flwyddyn wedi mynd heibio ers i Lywodraeth Cymru gyhoeddi ei buddsoddiad o £1.4 miliwn i gryfhau cefnogaeth i ysgolion gan wasanaethau arbenigol ar gyfer iechyd meddwl plant a'r glasoed, a byddai'n ddefnyddiol tu hwnt eto i gael diweddariad ar ba waith sy'n cael ei wneud i wella'r gwasanaethau o fewn ein system ysgolion.

Mae Jack Sargeant yn codi dau fater pwysig iawn. Nid oes rhaglen benodol ar gyfer ysgolion yn gallu cael gafael ar ddiffibriliwr fel y cyfryw, ond wrth gwrs, dylai fod, ym mhob ysgol, drefniadau ar waith ar gyfer ymdrin â sefyllfaoedd brys. Yn rhan o'r cynllun ar gyfer ataliad y galon y tu allan i'r ysbyty, a gyhoeddwyd gennym ni ym mis Mehefin 2017, mae gwaith ar y gweill gyda phartneriaid i fapio'r sefydliadau sy'n darparu hyfforddiant adfywio cardio-pwlmonaidd o fewn cymunedau ledled Cymru. Mae gennym ni drefniadau gweithio mewn partneriaeth effeithiol, a fydd yn golygu bod pobl o bob oedran yng Nghymru yn cael pob cyfle i oroesi ataliad y galon, ond darperir hefyd y sgiliau a'r adnoddau CPR iddyn nhw, fel diffibrilwyr, i'w galluogi i helpu i achub bywyd. Ac, fel y dywedodd Jack Sargeant nawr, mae darparu diffibrilwyr mewn mannau cyhoeddus priodol, gan gynnwys clybiau rygbi, ynghyd â buddsoddi mewn hyfforddi ymatebwr cyntaf ar gyfer adfywio cardio-pwlmonaidd, a sicrhau'r amseroedd ymateb ambiwlans cyflymaf posibl, yn cynyddu'n sylweddol y siawns o oroesi a gwella ar ôl ataliad y galon y tu allan i'r ysbyty.

Mae gwasanaeth ambiwlans Cymru a'r trydydd sector yn gweithio gydag ysgolion ledled Cymru i hyrwyddo CPR a defnyddio'r diffibrilwyr drwy fentrau megis Shocktober a Diwrnod Adfywio Calon. Cymerodd 53 ysgolion uwchradd ran yn y Diwrnod Adfywio Calon y llynedd, a chafodd 10,622 o ddisgyblion ysgol uwchradd eu hyfforddi mewn CPR. Cymerodd 32 o ysgolion cynradd ran yn Shocktober 2017, ac addysgwyd CPR i 2,146 o ddisgyblion o ganlyniad i hynny. Roedd hyn hefyd yn cynnwys pryd i ffonio 999 a beth i'w wneud mewn argyfwng megis mygu hefyd. Felly, mae'n fater pwysig iawn ac rydym ni'n edrych ymlaen at weld ymestyn hynny eleni yn rhan o'r ymgyrch.

Arweinydd y tŷ, a gaf i alw am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig ar y cathod mawr gwyllt a welwyd yng Nghymru? Efallai y bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol bod cath fawr wedi ei gweld erbyn hyn yn y gogledd ychydig dros 10 diwrnod yn ôl ar yr A5, ac mae hyn yn ogystal, wrth gwrs, â 10 hysbysiad o weld cath fawr a wnaed i Heddlu Gogledd Cymru rhwng 2011 a 2016—ac mae nifer o'r rhain wedi eu cofnodi gan Lywodraeth Cymru. Rwy'n siŵr y byddwch chi'n cytuno â mi bod angen i ni wybod pa un a oes poblogaeth o gathod mawr gwyllt yng nghefn gwlad Cymru. Bu adroddiadau o weld cath fawr yn fy etholaeth i fy hun yng nghoedwig Clocaenog a'r cyffiniau ac, wrth gwrs, mae llawer o ffermwyr yn poeni am ddiogelwch eu da byw yn sgil yr anifeiliaid hyn, pe bydden nhw yng nghefn gwlad Cymru. Felly, tybed a all Llywodraeth Cymru wneud datganiad ar ba un a fydd yn comisiynu unrhyw ymchwil arall i'r pwnc hwn, fel y gallwn ni gadarnhau pa un a oes poblogaeth o'r cathod hyn yng Nghymru a pha risg y gallen nhw ei achosi i dda byw ac i'r cyhoedd.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn dangos ei bod, yn amlwg, wedi ateb cwestiwn gennych chi, ac yn disgwyl y bydd llythyr oddi wrthi atoch chi yn eich cyrraedd yn fuan iawn.

A gawn ni ddatganiad ar fater pensiynau Dur Prydain, y cafodd gweithwyr eu twyllo ohonynt gan Celtic Wealth Management a'u partneriaid? Rwyf wedi codi hyn gyda'r Prif Weinidog, ond ymddengys ei fod yn osgoi ymateb. Rydym ni'n gwybod nad yw Celtic yn gwmni cyngor ariannol, felly nid ydynt yn cael eu rheoleiddio gan yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol, ac felly nid yw ceisio honni bod yr FCA yn archwilio i'r mater hwn yn rhywbeth yr wyf yn ei dderbyn. Rydym ni'n gwybod bod y cwmni wedi bod yn cynnig tocynnau chwaraeon i ddeiliaid pensiwn, i'w perswadio i gymryd eu pensiwn o gynllun pensiwn Dur Prydain a'r Gronfa Diogelu Pensiynau. Ac mae angen ymchwiliad gan Lywodraeth Cymru i sut y rhoddwyd y grant hwn, ar ba sail y'i rhoddwyd, ac, ers mis Tachwedd, rydych chi'n gwybod am y problemau sydd wedi deillio o'r o'r cwmni penodol hwn, a hoffwn i weld ymchwiliad yn cael ei gynnal gan Lywodraeth Cymru cyn i ni fod yn disgwyl mwy o broblemau ddeillio ynglŷn â deiliaid pensiwn eraill yn ardal Port Talbot.

Hefyd, hoffwn i ofyn am ddatganiad arall, yn ymwneud â'ch cyfathrebu â'r heddlu o ran marwolaeth dyn Swdanaidd ifanc yng Nghasnewydd yr wythnos diwethaf—sef Mustafa. Yn amlwg, rwy'n deall bod angen i'r gyfraith gael eu gorfodi, ond pan fo digwyddiad difrifol fel hyn, sy'n arwain at farwolaeth, ar ôl neu yn ystod gweithrediad gorfodi, mae angen i ni fod yn drylwyr, ac mae angen i ni sicrhau, yn y dyfodol, nad yw achosion fel hyn yn digwydd eto. Nid ydym ni eisiau gweld neb yn marw yn y modd hwn. Er na wyddom ei statws mewnfudo, roedd y dyn hwn yn gyflogedig a daeth i'r wlad hon i gael bywyd gwell, ac ni ddylai fod wedi dod i ben gyda'i farwolaeth. Rwy'n gwybod nad yw mewnfudo o fewn cyfyngiadau pwerau Llywodraeth Cymru, ond byddwn i wir yn eich annog i roi sicrwydd i boblogaeth Cymru, sydd wedi cysylltu â mi, sydd eisiau gwybod beth sy'n digwydd yn hyn o beth, er mwyn i ni beidio â gweld pethau fel hyn yn digwydd eto.

Mae hwnna'n fater pwysig iawn. Mewn gwirionedd, hoffwn i roi sicrwydd i'r Aelod fy mod wedi gofyn am fwy o fanylion fy hun, fel y Gweinidog cydraddoldeb, i ganfod yn union beth a ddigwyddodd yno. Pan fydd gennyf y manylion hynny, byddaf yn hapus i—byddaf mwy na thebyg yn ysgrifennu at holl Aelodau'r Cynulliad pan fyddan nhw gennym. Rwyf wrthi'n cael y sgwrs honno ar hyn o bryd.

Ac o ran pensiynau Dur Prydain, os oes gan yr Aelod unrhyw wybodaeth ychwanegol—gwybodaeth benodol—yr hoffai ef ei rhannu â mi, byddaf yn gwneud yn siŵr ein bod yn rhoi sylw o ddifrif i hynny.

A gaf i gefnogi'r sylwadau a wnaed gan Jack Sargeant yn gynharach? Rwy'n credu bod hwn yn fater pwysig iawn y mae wedi ei godi, ac rwyf yn falch eich bod chi wedi ei gymryd mor gadarnhaol. Yn y ffigurau a roesoch i ni, fodd bynnag, ni welais unrhyw beth am ail-benodi myfyrwyr dros gyfnod nid yw ymgyrch untro yn mynd i greu cenedl o achubwyr bywyd, mae arna i ofn. Felly, os oes datganiad i ddod ar ben-blwydd hwyr erbyn hyn y cynllun ataliad y galon o'r tu allan i'r ysbyty, yna efallai y gellid cynnwys yr wybodaeth honno ynddo.

A gaf i ofyn am ddatganiad, os gwelwch yn dda—gan y Gweinidog Twristiaeth mae'n debyg—wel, diweddariad mewn gwirionedd ar sefyllfa twristiaeth mordeithio, yn benodol, o fewn y darlun yng Nghymru ar hyn o bryd? Rydym ni wedi clywed llawer am hyn yn y Cynulliad diwethaf, ond nid wyf i'n credu fy mod i wedi clywed amdano o gwbl yn y Cynulliad hwn. Ac nid dim ond niferoedd ymwelwyr y mae gennyf i ddiddordeb ynddynt, ond hefyd datblygiad busnesau lleol, a darpariaeth leol—ansawdd y darparwyr, ac ati—i fodloni disgwyliadau teithwyr mordeithio, sy'n amlwg yn eithaf uchel, a pha fath o fuddsoddiad y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud yn y maes hwnnw o weithgarwch, yn ogystal â marchnata Cymru i gwmnïau mordeithiau. Diolch.

Mae'n bwynt pwysig iawn. Fel y dywedais, rwy'n gwybod y bu cynnydd mawr mewn mordeithiau sy'n ymweld ag Ynys Môn. Mae Suzy Davies yn iawn wrth gwrs: fe glywsom lawer am dwristiaeth mordeithio yn y Cynulliad diwethaf. Rwy'n gwybod bod y Gweinidog wedi bod yn gweithio'n galed iawn i wneud yn siŵr y gallem ni gael man cychwyn yng Nghymru, a dyna fyddai greal sanctaidd y diwydiant mordeithio. Pan fydd y sgyrsiau hynny wedi eu datblygu, byddaf yn gwneud yn siŵr fy mod i'n helpu'r Gweinidog i roi diweddariad i'r Cynulliad ar y trafodaethau hynny.

Ac o ran y diffibrilwyr, fy nealltwriaeth i yw mai rhaglen dreigl yw hon. Os wyf i'n anghywir yn hynny o beth, byddaf yn gwneud yn siŵr fy mod yn rhoi gwybod i'r Aelod.

Arweinydd y tŷ, rydych chi eisoes wedi crybwyll enw'r Gweinidog diwylliant heddiw, neu a ddylwn i ddweud mai Aelod arall wnaeth hynny. Roeddwn i'n falch iawn o groesawu'r Gweinidog i'm hetholaeth ar gyfer cyfarfod â Cadw a'r trigolion lleol yng nghastell Rhaglan yr wythnos diwethaf. Roedd y cyfarfod yn ymwneud yn bennaf ag olynydd cynllun tocyn trigolion Cadw, ond trodd y sylw yn gyflym at y peryglon i drigolion lleol wrth groesi'r A40 brysur o'r pentref i'r castell, gan fod terfyn cyflymder cymharol uchel, ac heb groesfan na phont, nac unrhyw fodd o groesi'n ddiogel yn y man hwnnw. A fyddai'n bosibl i Lywodraeth Cymru gyflwyno datganiad ar gael adolygiad o bosib o ran mynediad i safleoedd Cadw ledled Cymru, cyn gynted â phosib? Rwy'n siŵr nad castell Rhaglan yw'r unig safle Cadw yr effeithir arno gan faterion tebyg. Mae'n wych, ar y naill law, i adolygu cynllun mynediad i drigolion a chynyddu gallu trigolion lleol, ac yn wir, trigolion o ardaloedd eraill, i gael mynediad i safleoedd Cadw, ond os yw'r mynediad corfforol i'r safleoedd hynny yn gyfyngedig i gerddwyr, yna rydych chi naill ai'n gofyn am drwbl, gyda'r tebygolrwydd cynyddol o ddamweiniau, neu ni fydd pobl yn gallu cyrraedd yno yn y lle cyntaf er mwyn cael mynediad i'r safleoedd a'r mannau treftadaeth a diddordeb bendigedig hyn sydd i'w gweld ledled Cymru.

Ie, mae hwnnw'n bwynt da iawn. Mae llawer o sôn yn wir am y Gweinidog heddiw. Rwy'n siŵr na fydd ganddo unrhyw broblem â hynny o gwbl, ac mae yntau hefyd yn nodio'n hapus i ddangos ei fod yn edrych ar y mater hwnnw ac y bydd yn cyflwyno rhywbeth maes o law.

Diolch i arweinydd y tŷ.