1. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o gyflwyno credyd cynhwysol yng Nghymru? OAQ52616

Wel, rwy'n dal i fod yn bryderus iawn am ddiffygion sylfaenol credyd cynhwysol. Rwy'n siomedig bod Llywodraeth y DU yn mynnu ei gyflwyno. Mae canfyddiadau'r Swyddfa Archwilio Genedlaethol ar gredyd cynhwysol yn tynnu sylw at lawer o broblemau yr ydym ninnau hefyd wedi eu codi dro ar ôl tro gyda Llywodraeth y DU.

Diolch am hynna. Trefnais sesiwn bord gron ar dlodi yn ystod yr haf yn Sir Gaerfyrddin, ac roedd cynrychiolwyr yn y sesiwn bord gron honno o Ymddiriedolaeth Trussell. Dywedasant wrthyf bod galw am barseli bwyd wedi cynyddu 52 y cant lle mae credyd cynhwysol wedi ei gyflwyno. Bu cynnydd o 13 y cant yn Sir Gaerfyrddin yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yn unig. Rydym ni i gyd yn gwybod bod un o bob pedwar o hawlwyr yn mynd i ddyled oherwydd nad ydynt wedi derbyn eu taliad cyntaf yn brydlon, a bod pedwar o bob 10 o hawlwyr yn cael anhawster i dalu'r dreth gyngor, rhent a biliau. Ac mae Disability Rights UK wedi dweud, o ystyried cyflwr enbyd y system credyd cynhwysol, ei bod nhw'n ei chael hi'n anghredadwy y byddai Llywodraeth gyfrifol yn parhau i symud pobl i mewn i system y mae'n amlwg nad yw'n gweithio. O ystyried hynny i gyd, ac rwy'n siŵr eich bod chi'n cytuno â'r rhan fwyaf ohono, yn y cyfamser, beth mae'r Llywodraeth—y Llywodraeth hon—yn ei wneud i gynorthwyo fy etholwyr i sydd eisoes yn derbyn credyd cynhwysol a'r rhai a fydd yn canfod eu hunain yn y sefyllfa honno yn fuan iawn?

Wel, rydym ni wedi ymrwymo i sicrhau bod gan y bobl fwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas fynediad at gyngor annibynnol rhad ac am ddim ar faterion cyfraith lles cymdeithasol, gan gynnwys dyled, lles a rheoli arian. Trwy ein gwaith cynhwysiant ariannol, rydym ni'n darparu tua £6 miliwn y flwyddyn, a ddefnyddir i ariannu prosiectau sy'n darparu gwasanaethau cyngor ym mhob un o'r 22 o ardaloedd awdurdod lleol, ac rydym ni'n gwybod bod y cyllid yn gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl. Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf—rhwng Ebrill 2017 a Mawrth 2018, mewn geiriau eraill—cynorthwyodd y cyllid dros 73,000 o bobl, gan eu helpu i gael mynediad at dros £53 miliwn o incwm budd-dal lles i bobl a gynorthwywyd. A gwn fod digwyddiadau cynghori ar gredyd cynhwysol wedi eu cynnal ar draws sawl ardal ledled Cymru.

Fel y gwyddoch efallai, mae'r Adran Gwaith a Phensiynau wedi recriwtio timau partner cymunedol o blith pobl sydd â phrofiad o fyw gydag anabledd o gyrff allanol, cyrff trydydd sector yn bennaf, ar brosiect 12 mis i lunio'r cymorth ar gyfer pobl anabl a phobl â chyflyrau iechyd. Ddydd Gwener diwethaf, yng nghyfarfod grŵp awtistiaeth trawsbleidiol y Cynulliad a gynhaliwyd yn Wrecsam, cafwyd cyflwyniad gan dîm partneriaeth cymunedol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar gyfer y gogledd a'r canolbarth—unwaith eto, nid gweision sifil; pobl sy'n gweithio yn y sector anabledd yw'r rhain, ac mae rhai ohonynt yn anabl eu hunain. Dywedasant wrthym eu bod yn cynnig cyngor a hyfforddiant i hyfforddwyr swyddi mewn canolfannau gwaith i alluogi gwell dealltwriaeth a chymorth, ond dim ond prosiect 12 mis yw hwn—2018 i 2019. Pa gyfranogiad neu oruchwyliaeth, os o gwbl, y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cael yn y rhaglen hon, ac a wnewch chi ymuno â'r grŵp awtistiaeth trawsbleidiol i ystyried galw i'r rhaglen 12 mis honno gael ei hymestyn?

Wel, nid yw'n eglur pa un a yw'r rhaglen honno yn un yr ydym ni wedi ei hariannu yn uniongyrchol trwy awdurdodau lleol, ond bydd yr Aelod wedi clywed yr ateb a roddais yn gynharach. Gallaf ddweud y bydd tua £3 miliwn y flwyddyn o gyllid cyngor ar ddyled a weinyddir gan y Gwasanaeth Cynghori Ariannol ar hyn o bryd drwy'r ardoll ariannol yn cael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru pan fydd y corff cyfarwyddyd ariannol unigol yn cael ei sefydlu. Rydym ni'n disgwyl i hynny ddigwydd ym mis Ionawr y flwyddyn nesaf. A bydd hynny, wrth gwrs, yn ein cynorthwyo i wneud yn siŵr bod gennym ni'r lefel briodol o gymorth ar waith.

Mewn gohebiaeth â Llywodraeth y DU ym mis Gorffennaf, ysgrifennodd y Gweinidog tai ac adfywio at Lywodraeth y DU yn mynegi pryderon am gredyd cynhwysol, a galwodd y Gweinidog yn y llythyr hwnnw, er enghraifft, am fwy o gymorth i'r rhai sy'n llai ddigidol lythrennog. Byddwn yn dweud bod hynny'n rhywbeth a allai fod wedi cael ei wneud yn rhwydd pe byddech chi wedi pasio'r Bil cynhwysiant ariannol yr oeddwn i wedi ei gyflwyno. Codwyd pryderon eraill, fel bod yn gyson o ran trefniadau talu amgen. Mae'r rhain, yn y bôn, yn newidiadau gweinyddol y gallai'r Llywodraeth hon eu gwneud i'r bobl agored i niwed hynny, pe byddech yn dewis gwneud hynny. Felly, pam, dro ar ôl tro, ydych chi'n gwrthod cymryd cyfrifoldeb am fod eisiau i Lywodraeth Cymru gymryd cyfrifoldeb am y newidiadau gweinyddol hynny pryd y gallech chi fod yn helpu'r rhai mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas? Mae'n amlwg y dylem ni gymryd unrhyw beth a ddywedwch am gredyd cynhwysol gyda phinsiad o halen.

Ond ar gost, oherwydd daw cost gyda gweinyddiaeth bob amser, ac mae'r costau'n sylweddol fel rheol. Byddai'n well gen i weld y problemau'n cael eu datrys fel hyn—yn hytrach na chostau yn mynd ar weinyddiaeth, bod yr arian hwnnw'n cael ei roi i hawlwyr credyd cynhwysol, ac yn ail, wrth gwrs, gweld Llywodraeth Lafur yn cael ei hethol yn Llundain a fydd yn datrys y sefyllfa'n briodol.