3. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid: Y Wybodaeth Ddiweddaraf am y Trefniadau Pontio Ewropeaidd

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:50 pm ar 18 Medi 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:50, 18 Medi 2018

(Cyfieithwyd)

Mae'r gwahaniaeth hwnnw, wrth gwrs, yn mynd yn gwbl groes i'r pedwar rhyddid, y mae'r UE yn eu hystyried yn anwahanadwy. Ond ni fydd y gwahaniaeth hwn yn gweithio yn y byd go iawn. Mae pobl sy'n prynu nwyddau hefyd yn prynu gwasanaethau ochr yn ochr â nhw. Rydych chi'n prynu car a phecyn cyllid i'w ariannu. Mae pobl sy'n gwerthu nwyddau yn gwerthu gwasanaethau gyda nhw hefyd. Yn y sector awyrofod, mae gwasanaethu'r peiriant—contract gwasanaeth—yn rhan annatod o'r pecyn gwerthiant ac o fwy o werth na gwerthu'r peiriant ei hun.

Ac, yn olaf, a'r elfen fwyaf anhydrin o blith y cwbl, yw nad yw Chequers eto yn datrys cwestiwn ffin Iwerddon. Mae cymaint â hyn, o leiaf, yn glir, Llywydd: allwch chi ddim cael tri o'r pethau y mae Llywodraeth y DU yn eu dymuno ar yr un pryd. Ni allwch chi gael polisi masnach annibynnol, dim ffin ar ynys Iwerddon a dim ffin ym Môr Iwerddon, i gyd ar yr un pryd.

Llywydd, mae'r problemau polisi hyn yn rai gwirioneddol, ond weithiau maent yn ddibwys o'u gymharu â'r heriau gwleidyddol y mae Papur Gwyn Chequers wedi eu cyflwyno i Brif Weinidog y DU. Mae hi wedi ei dal rhwng Scylla a Charybdis y Blaid Geidwadol. Pob milimetr mae hi'n troedio tuag at y tir y mae hi angen ei feddiannu i sicrhau bargen gyda'r UE, mae hi'n cymell ffrwd o enllibion gan y gwrthwynebwyr yn y grŵp diwygio Ewropeaidd. Bob tro mae hi'n gwneud cyfaddawd anobeithiol â'r adain honno o'i phalid sy'n ddrwgdybus o Ewrop, mae'n gwarantu ei bod hi yn colli cefnogaeth y Torïaid hynny sydd eisiau aros yn rhan ohoni ac y mae hi angen eu cymorth er mwyn cael bargen yn seiliedig ar Chequers drwy Dŷ'r Cyffredin. Does dim rhyfedd, felly, bod cymaint o'i haf wedi'i draflyncu gan ddadl ynghylch sut i ymdrin â sefyllfa diddatrys mewn Tŷ Cyffredin sy'n anfodlon ac yn analluog i gymeradwyo unrhyw fargen y gallai Prif Weinidog y DU ei chynnig. 

Eglurwyd safbwynt Llywodraeth Cymru yn glir gan Brif Weinidog Cymru yn ei ddarlith i Sefydliad y Llywodraeth yr wythnos diwethaf. Os na all Llywodraeth y DU sicrhau pleidlais yn Nhŷ'r Cyffredin o blaid y fargen y bu'n ei thrafod, yna bydd yn rhaid trosglwyddo'r penderfyniad i'r bobl. Ein dymuniad ni fel Llywodraeth yw datrys y penderfyniad hwn drwy etholiad cyffredinol. Os na all y Tŷ Cyffredin presennol benderfynu ar bethau, mae angen un arall arnom ni sy'n gallu. Os caiff rheolau presennol y Senedd eu camddefnyddio i atal etholiad, yna mae'r achos dros ail refferendwm yn cryfhau. Naill ffordd neu'r llall, mae'n rhaid i'r bobl benderfynu. Ac yn gefndir i'r penderfyniad hwnnw, Llywydd, fydd thema fawr olaf yr haf: paratoi ar gyfer Brexit 'dim bargen'.

Gadewch imi ddweud hyn eto: i Gymru, mae 'dim bargen' yn beryg bywyd ac yn anymarferol. Mae'r hysbysiadau technegol a gyhoeddwyd hyd yma yn dangos yn yr eglurder llymaf posibl beth fyddai canlyniad Brexit di-fargen i ddinasyddion a busnesau Cymru, er bod rhai o'r materion mwyaf anodd eto i gael sylw yn yr hysbysiadau hynny. I ddinasyddion, er enghraifft, mae'n golygu trwyddedau gyrru na fyddant bellach yn ddilys yn Ewrop, oedi gyda bagiau ym mhob man croesi, diwedd ar y sicrwydd o ddefnyddio ffôn symudol am ddim tâl ychwanegol yn yr UE, a phasbortau na ellir eu defnyddio chwe mis cyn eu dyddiad dod i ben. I gwmnïau yng Nghymru, mae'n golygu beichiau newydd, cymhleth pryd bynnag maen nhw eisiau allforio i'r cyfandir. Yn hytrach na rheolau sengl sy'n cwmpasu holl aelod wladwriaethau'r UE, byddai'n rhaid i fusnesau Cymru ddeall a chydymffurfio â'r rheolau perthnasol, ar wahân, a'r rheini yn wahanol ar bob ffin.

Nid oes unrhyw beth, Llywydd, yn yr hysbysiadau technegol hyn a fydd yn gwneud bywyd yn well neu'n haws i fusnesau Cymru. Maent yn dangos yn hytrach yr amharu a'r difrod a wneir i'n heconomi a'n swyddi, a fyddai'n deillio o'r methiant trychinebus i gytuno ar fargen gyda'r Undeb Ewropeaidd. Yn fwy hir-dymor, byddai amodau o'r fath yn anghymhelliad anferth i gwmnïau amlwladol gyda chadwyni cyflenwi cymhleth i fuddsoddi yma, a gallai 'dim bargen' arwain yn hawdd iawn at nifer o gwmnïau llai o faint sy'n allforio dim ond i'r Undeb Ewropeaidd ar hyn o bryd i beidio ag allforio o gwbl.

Nawr, Llywydd, oherwydd god y cloc yn wir yn tician  ac oherwydd bod Llywodraeth y DU yn diffygio mewn anawsterau o'i gwneuthuriad ei hun, rydym ni wedi bod yn gwneud lllawer iawn mwy o gynllunio wrth gefn yma yng Nghymru dros gyfnod yr haf. Rydym ni wedi dyrannu peth o'r £50 miliwn sydd yng nghronfa bontio'r UE, rydym ni ar fin lansio porth busnes Brexit, rydym ni wedi anfon cyngor atodol ar yr hysbysiadau technegol i sefydliadau, ac rydym ni wrthi'n trafod goblygiadau argyfyngau sifil posib gyda Llywodraeth y DU a phartneriaid yng Nghymru. Rwy'n ailadrodd yr hyn y mae Prif Weinidog Cymru wedi'i ddweud mor aml yn y fan yma: Nid oes unrhyw fodd o leihau 'dim bargen' i fod yn ddim amgenach na phwynt arall ar sbectrwm Brexit, lle gall cynllunio da ei droi i'r fuddugoliaeth honno sydd yn nychymyg anniddig y Brexitwyr. Pa bynnag liniaru sy'n bosib, fodd bynnag, byddwn yn gwneud hynny i ymateb i'r trychineb y mae 'dim bargen' yn ei olygu i Gymru.

Yn olaf ac yn fyr, Llywydd, trof at fanylion cyfnod yr haf. Mae gwaith ymgysylltu gweinidogol â Llywodraeth y DU wedi parhau a dwysau. Mae'r Fforwm Gweinidogol, Y Cyd-bwyllgor Gweinidogion ar negodiadau yr Undeb Ewropeaidd a'r grŵp rhyng-weinidogol ble'r oedd fy nghyd-Aelod, Lesley Griffiths, yn bresenol, wedi cyfarfod yn ffurfiol mwy na dwsin o weithiau yn Llundain, Caerdydd a Chaeredin.

Ar lefel swyddogol, mae gwaith rhynglywodraethol ar fframweithiau cyffredin yn dwysau, ac un o'r agweddau cyntaf yn hyn o beth i ddwyn ffrwyth yw'r cyhoeddiad na fydd angen o gwbl bellach i rewi rheoliadau o dan adran 12 o'r Ddeddf ymadael o ran cyllido amaethyddiaeth. Buom yn trafod â rhanddeiliaid drwy gydol yr haf. Bydd y grŵp cynghori Ewropeaidd yn cyfarfod eto ddydd Iau yr wythnos hon. Mae Gweinidogion wedi cynnal trafodaethau wyneb yn wyneb â chynrychiolwyr allweddol o fyd busnes, addysg uwch, y gwasanaeth iechyd, yr economi wledig ac eraill i barhau i sicrhau bod ein dull o weithio yn adlewyrchu orau y cyngor a roddir gan y rhai yr effeithir arnynt yn fwyaf uniongyrchol gan Brexit. Mae Prif Weinidog Cymru wedi agor ein swyddfa newydd yn Berlin, y diweddaraf mewn cyfres o ffynonellau newydd o gefnogaeth i fusnesau a gwasanaethau cyhoeddus Cymru, wrth inni gyflawni ein penderfyniad y bydd Cymru'n aros yn agored i'r byd.

Dros yr haf, rydym ni hefyd wedi parhau i gyhoeddi papurau polisi Brexit, yn fwyaf diweddar am effaith ariannol Brexit, oedd ynddo'i hun yn dilyn datganiad o bwys o ran sut y byddwn ni'n ymdrin â'r economi wledig. Ac yn olaf, Llywydd, mae ymdrech enfawr yn parhau er mwyn darganfod diffygion yn y llyfr statud cyfredol y bydd angen eu cywiro o ganlyniad i Brexit, sy'n cynnwys cannoedd o ddarnau o ddeddfwriaeth.

Rwy'n ddiolchgar iawn i gadeiryddion y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol a'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ac i Gomisiwn y Cynulliad am eu trafodaethau agos â'r Llywodraeth dros yr haf ynglŷn â'r trefniadau ymarferol y bydd eu hangen arnom ni er mwyn cael llyfr statud cydlynol ac ymarferol i Gymru, a hynny mewn ffordd sy'n diogelu swyddogaeth graffu y Cynulliad Cenedlaethol.

Llywydd, yn yr wythnosau i ddod byddwn yn gweld penllanw'r canlyniadau'r penderfyniad a wnaed yn refferendwm mis Mehefin 2016. Bydd yr hyn sy'n digwydd yn cael effaith barhaol ar ein ffyniant, ein diogelwch a'n dylanwad yn y byd yn y dyfodol. Rwyf yn ddiolchgar am y cyfle i roi hyn o ddiweddariad i aelodau, fel y mae ein tymor newydd ein hunain yn dechrau.