Part of the debate – Senedd Cymru am 2:58 pm ar 18 Medi 2018.
A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am y copi ymlaen llaw o'i ddatganiad a gefais y prynhawn yma? Ond mae'n rhaid imi ddweud nad wyf i fymryn callach ynghylch pam mae mewn gwirionedd wedi gwneud hynny, oherwydd, wrth gwrs, ni fu'n ddim ond ailadroddiad o'r math o ymosodiad yr ydym ni wedi dod i ddisgwyl ei glywed yn y misoedd diwethaf, yn enwedig wrth i'r etholiad am arweinyddiaeth Llafur fagu stêm ac inni ddynesu at fis Rhagfyr. Rwy'n credu ei bod hi'n werth atgoffa pawb yn y Siambr hon, yn enwedig y rhai sy'n gweiddi o'u seddi, fod Cymru wedi pleidleisio i adael yr UE a gadael yr UE yw'r union beth y mae'n rhaid i ni ei wneud.
Nawr, clywais lawer o ddarogan gwae gan Ysgrifennydd y Cabinet yn ei ddatganiad: darogan gwae ynghylch trwyddedau gyrru—trwyddedau gyrru y gallwn ni eu defnyddio y tu allan i'r UE bellach heb unrhyw broblemau o gwbl; darogan problemau am oedi gyda bagiau—wel, a dweud y gwir, nid oes gennym ni broblem o ran oedi gyda bagiau wrth gyrraedd Prydain o'r tu allan i'r UE, neu wrth fynd i wledydd y tu allan i'r UE yn awr, felly pam fyddai yn y dyfodol? Gordaliadau ffôn symudol. Rwy'n gwybod beth y mae pobl yn ceisio ei wneud—mae'n rownd arall o brosiect ofn ynghylch y prosiect hwn y pleidleisiodd pobl Prydain a phobl Cymru yn benodol yn ei gylch adeg y refferendwm diwethaf. Ac, wrth gwrs, rydym ni i gyd yn cofio, onid ydym ni, y darogan gwae am ganlyniadau enbyd a difrifol uniongyrchol yn sgil pleidlais flaenorol pobl Cymru a gweddill y DU—yr arbenigwyr honedig yn dweud wrthym y byddai cwymp yn yr economi dros nos ac y byddem ni eisoes yn talu'r pris difrifol am Brexit, ond welsom ni mo'r argoel leiaf ohono. Yn wir, mae'r economi yn parhau, wrth gwrs, i dyfu.
Roeddwn yn synnu'n fawr na wnaethoch unrhyw gyfeiriad o gwbl, Ysgrifennydd y Cabinet, at gyfarfod Cydbwyllgor y Gweinidogion a gynhaliwyd yr wythnos diwethaf, ac yr oeddech chi'n rhan ohono. Os ydych chi'n mynd i ddiweddaru—. Os ydych chi'n mynd i roi'r wybodaeth ddiweddaraf—[torri ar draws.] Na, wnaeth e ddim. Na, wnaeth e ddim. Gallaf glywed pobl yn dweud y gwnaethoch chi. Na, wnaethoch chi ddim, a dweud y gwir. Felly, rwy'n credu y dylech chi, os ydych chi'n mynd i wneud datganiad, wneud yn siŵr ei fod yn ystyrlon ac y ceir pethau yr ydych chi'n ein diweddaru yn eu cylch.
Nawr, fel y gwyddoch chi, mae'r awyrgylch ym Mrwsel ynghylch y cyfleoedd o ran bargen wedi bod yn newid yn sylweddol yn yr wythnosau diwethaf. Rydym yn symud yn agosach at gyfle lle mae bargen yn llawer mwy tebygol. Mae Michel Barnier a llawer o rai eraill yn cadarnhau ein bod yn awr yn agos at daro bargen. Ni wnaethoch unrhyw gyfeiriad at hynny mewn unrhyw fodd o gwbl. Mae'r UE, wrth gwrs, wedi bod yn sôn am y cyfleoedd sydd yna i gael atebion technolegol o ran ffin y DU rhwng y DU a'r UE, gan gynnwys rhwng Gogledd Iwerddon ac Iwerddon. Maen nhw wedi bod yn sôn am y cyfleoedd hyn, felly pam yr ydych chi'n dal i fod yn ailadrodd yr hen ddadleuon a bloeddio eich proffwydoliaethau duaf, wn i ddim.
Nawr, rydym hefyd yn gwybod—rydym hefyd yn gwybod—ei bod hi er budd i'r UE daro bargen â'r Deyrnas Unedig. Mae'r Gronfa Ariannol Ryngwladol wedi rhybuddio yr UE, oni fyddant yn taro bargen gyda ni, y gellid rhoi 0.7 y cant o weithlu'r UE mewn perygl ac y gellid cael effaith o hyd at 1.5% ar dwf economaidd ar draws gwledydd eraill yr UE, gydag Iwerddon, wrth gwrs, yn cael ei tharo galetaf.
Dyna pam, ar y meinciau hyn, y byddwn yn parhau i gefnogi Prif Weinidog y DU wrth iddi geisio cael y fargen orau bosib i Brydain drwy'r dull pragmatig y mae hi wedi ei arddel gyda chytundeb Chequers. Dyna'r un y mae hi a'i thîm yn mynd ar ei drywydd, ac, a dweud y gwir, mae'n hen bryd ichi ddechrau cydweithio a chwarae yn nhîm y DU, yn hytrach na cheisio achosi problemau a rhwystro ewyllys pobl Cymru. Dim ond bargen fel cytundeb Chequers fydd yn parhau i'n galluogi i fasnachu gyda'r UE mor ddirwystr â phosib gan roi'r cyfle inni hefyd wneud cytundebau masnach dwyochrog.
Felly, a gaf i ofyn i chi, yng nghanol eich gofid a gwae, beth ar y ddaear yr ydych chi'n ei wneud i baratoi ar gyfer y cyfleoedd sydd gan Brexit i Gymru ac i economi Cymru? Pam nad ydym ni wedi clywed dim am y paratoadau yr ydych chi'n eu gwneud i newid y prosesau caffael i gefnogi busnesau bach a chanolig, nad ydyn nhw ar hyn o bryd, yn aml iawn, yn cael unrhyw gyfle o ran prosesau caffael cyhoeddus? Pam nad ydych chi'n manteisio ar y cyfleoedd i Gymru o ran y cytundebau masnach posib y mae modd eu llunio mewn rhannau eraill o'r byd y tu allan i'r UE?
Nawr, i fod yn deg â Llywodraeth Cymru, rwyf wedi gweld eich bod yn cynyddu gallu swyddfeydd Llywodraeth Cymru mewn gwahanol rannau o'r byd i gymryd rhan yn y trafodaethau masnach hynny, ac rwy'n credu bod hynny'n beth cadarnhaol iawn. Wnaethoch chi ddim sôn am hynny yn benodol yn eich datganiad, oherwydd bod arnoch chi eisiau canolbwyntio ar anobaith a phopeth a allai fynd o'i le. Fodd bynnag, byddwn yn ddiolchgar pe gallech chi ddweud wrthym ni beth yw maint y gweithlu hwnnw ar hyn o bryd. Sut y maen nhw ar hyn o bryd yn cymryd rhan mewn trafodaethau gyda'r Adran Fasnach Ryngwladol?
A allwch chi hefyd ddweud wrthym—? Mae gennych chi'r gronfa bontio hon o £50 miliwn. Byddwn yn ddiolchgar o gael gwybod lle rydych chi'n bwriadu gwario gweddill yr arian hwnnw. Dim ond cyfran fach iawn ohono a gyhoeddwyd gennych hyd yn hyn, a byddai gennyf ddiddordeb gwybod, ac rwy'n siŵr y byddai gan bobl Cymru ddiddordeb gwybod, ble arall yr ydych chi'n mynd i'w wario fel y gallwn ni fanteisio i'r eithaf ar y cyfleoedd hyn. Felly, yn hytrach na gofid a gwae, pam na allwn ni gael rhywun sy'n fwy gobeithiol am y dyfodol, yn enwedig o ystyried bod arnoch chi eisiau bod yn Brif Weinidog y wlad hon yn y dyfodol?